Proverbs 19
1 Better is the poor that walketh in his integrity than he that perverse in his lips and is a fool.
Mas maayo pa ang tawo nga kabos nga naglakaw diha sa iyang katarong kaysa kaniya nga sukwahi sa iyang pagpanulti ug buangbuang.
2 Also, that the soul be without knowledge is not good; and he that hasteth with his feet sinneth.
Dili usab maayo ang pagpangandoy nga dili inubanan sa kahibalo ug siya nga kusog modagan mahisalaag sa dalan.
3 The foolishness of man subverteth his way; and his heart fretteth against the LORD.
Ang kabuang sa tawo nagdaot sa iyang kinabuhi ug napungot ang iyang kasingkasing batok kang Yahweh.
4 Wealth addeth many friends: but the poor is separated from his friend.
Makadugang ang bahandi ug daghang mga higala, apan ang tawong kabos nahimulag gikan sa iyang mga higala.
5 A false witness shall not be unpunished; and he that uttereth lies shall not escape.
Ang bakakon nga saksi pagasilotan ug siya nga nagsulti ug bakak dili gayod makaikyas.
6 Many will entreat the favour of the liberal man: and every man is a friend to him that giveth gifts.
Daghan ang magapangayo ug tabang gikan sa tawong manggihatagon ug higala sa tanan siya nga manggihatagon ug mga gasa.
7 All the brethren of the poor do hate him: how much more do his friends go far from him! he pursueth [them with] words, [but] they are gone.
Ang tanang mga igsoong lalaki sa kabos nasilag kaniya; unsa pa kaha ang iyang mga higala nga mipahilayo kaniya! Motawag siya kanila apan wala na sila.
8 He that getteth wisdom loveth his own soul: he that keepeth understanding shall find good.
Siya nga nagbaton sa kaalam naghigugma sa iyang kinabuhi; siya nga nagtipig sa pagsabot makakaplag kung unsa ang maayo.
9 A false witness shall not be unpunished; and he that uttereth lies shall perish.
Ang bakakon nga saksi pagasilotan gayod, apan ang nagsulti ug bakak malaglag.
10 Delicate living is not seemly for a fool; much less for a servant to have rule over princes.
Dili angay sa tawo nga buangbuang ang pagpuyo sa kaharuhay— labi na gayod nga walay angay ang ulipon nga maoy magdumala sa mga prinsipe.
11 The discretion of a man maketh him slow to anger; and it is his glory to pass over a transgression.
Ang pagkamabinantayon maghimo sa tawo nga dili daling masuko ug ang dili pagtagad sa sayop maoy makahatag kaniya ug himaya.
12 The king’s wrath is as the roaring of a lion; but his favour is as dew upon the grass.
Ang kapungot sa hari sama sa ngulob sa batan-ong liyon, apan ang iyang kaluoy sama sa yamog nga anaa sa sagbot.
13 A foolish son is the calamity of his father: and the contentions of a wife are a continual dropping.
Ang buangbuang nga anak nga lalaki nagdaot sa iyang amahan ug ang malalison nga asawa sama sa tubig nga kanunay magtulo.
14 House and riches are an inheritance from fathers: but a prudent wife is from the LORD.
Ang balay ug ang bahandi maoy panulondon gikan sa mga ginikanan, apan ang maalamon nga asawa gikan kang Yahweh.
15 Slothfulness casteth into a deep sleep; and the idle soul shall suffer hunger.
Ang pagkatapolan maghatod kanimo ngadto sa pagkahinanok ug tulog, apan siya nga dili magtrabaho gutomon.
16 He that keepeth the commandment keepeth his soul: [but] he that is careless of his ways shall die.
Siya nga nagtuman sa sugo nanalipod sa iyang kinabuhi, apan mamatay ang tawo nga wala maghunahuna mahitungod sa iyang mga pamaagi.
17 He that hath pity upon the poor lendeth unto the LORD, and his good deed will he pay him again.
Si bisan kinsa nga maluluy-on sa kabos sama ra nga nagpahulam kang Yahweh ug magbayad siya kaniya sa iyang nahimo.
18 Chasten thy son, seeing there is hope; and set not thy heart on his destruction.
Pantona ang imong anak samtang aduna pay paglaom ug ayaw pangandoya nga mabutang siya sa kamatayon.
19 A man of great wrath shall bear the penalty: for if thou deliver [him], thou must do it yet again.
Ang tawo nga daling masuko kinahanglan nga mobayad sa kasaypanan, kung imo siyang luwason, buhaton mo pa gihapon kini sa ikaduhang higayon.
20 Hear counsel, and receive instruction, that thou mayest be wise in thy latter end.
Paminawa ang tambag ug dawata ang pagtudlo, aron nga magmaalamon ka hangtod sa kataposan sa imong kinabuhi.
21 There are many devices in a man’s heart; but the counsel of the LORD, that shall stand.
Daghan ang mga laraw sa kasingkasing sa tawo, apan ang kabubut-on lamang ni Yahweh maoy matuman.
22 The desire of a man is [the measure of] his kindness: and a poor man is better than a liar.
Ang pagkamatinud-anon maoy gipangandoy sa tawo ug mas maayo pa ang tawong kabos kaysa bakakon.
23 The fear of the LORD [tendeth] to life: and he [that hath it] shall abide satisfied; he shall not be visited with evil.
Ang pagpasidungog kang Yahweh magtultol sa katawhan ngadto sa kinabuhi; si bisan kinsa nga aduna niini matagbaw ug dili mahiagom sa kadaot.
24 The sluggard burieth his hand in the dish, and will not so much as bring it to his mouth again.
Maglubong sa iyang kamot ang tapolan ngadto sa pagkaon; dili gani siya makahimo sa paghungit niini padulong sa iyang baba.
25 smite a scorner, and the simple will learn prudence: and reprove one that hath understanding, [and] he will understand knowledge.
Kung imong silotan ang mabugalbugalon, mahimong magmaalamon ang walay alamag; badlonga siya nga adunay pagsabot ug makabaton siya ug kahibalo.
26 He that spoileth his father, and chaseth away his mother, is a son that causeth shame and bringeth reproach.
Siya nga mangawat sa iyang amahan ug maghingilin sa iyang inahan mao ang anak nga lalaki nga magpakaulaw ug salawayon.
27 Cease, my son, to hear instruction [only] to err from the words of knowledge.
Kung mohunong ka sa pagpaminaw sa pagtudlo, akong anak nga lalaki, mahisalaag ka gikan sa mga pulong sa kahibalo.
28 A worthless witness mocketh at judgment: and the mouth of the wicked swalloweth iniquity.
Magbugalbugal sa katarong ang bakak nga saksi ug ang baba sa daotan magalamoy sa pagkadaotan.
29 Judgments are prepared for scorners, and stripes for the back of fools.
Andam na ang paghukom alang sa mga mabugalbugalon ug ang paglatos alang sa mga likod sa mga buangbuang.
