Matthew 13
1 On that day went Jesus out of the house, and sat by the sea side.
Jeszcze tego samego dnia Jezus wyszedł z domu i usiadł nad jeziorem,
2 And there were gathered unto him great multitudes, so that he entered into a boat, and sat; and all the multitude stood on the beach.
gdzie wkrótce zgromadziły się ogromne tłumy. Wsiadł więc do łodzi, a ludzie pozostali na brzegu.
3 And he spake to them many things in parables, saying, Behold, the sower went forth to sow;
Zaczął ich wtedy nauczać posługując się przypowieściami: —Pewien rolnik postanowił zasiać ziarno.
4 and as he sowed, some [seeds] fell by the way side, and the birds came and devoured them:
Gdy rozsiewał je na polu, niektóre nasiona upadły na udeptaną ścieżkę. Zaraz przyleciały ptaki i wydziobały je.
5 and others fell upon the rocky places, where they had not much earth: and straightway they sprang up, because they had no deepness of earth:
Inne upadły na cienką warstwę gleby, pod którą była skała.
6 and when the sun was risen, they were scorched; and because they had no root, they withered away.
Te, choć szybko wyrosły, wkrótce zwiędły w słonecznym upale i zginęły, ponieważ w płytkiej glebie ich korzenie nie znalazły dosyć wody.
7 And others fell upon the thorns; and the thorns grew up, and choked them:
Jeszcze inne upadły między chwasty i niebawem zostały przez nie zagłuszone.
8 and others fell upon the good ground, and yielded fruit, some a hundredfold, some sixty, some thirty.
Niektóre jednak trafiły na dobrą glebę i dały po sto, sześćdziesiąt lub trzydzieści ziaren plonu.
9 He that hath ears, let him hear.
Kto ma uszy do słuchania, niech słucha uważnie!
10 And the disciples came, and said unto him, Why speakest thou unto them in parables?
Uczniowie podeszli do Jezusa i zapytali: —Dlaczego nauczasz ludzi poprzez przypowieści?
11 And he answered and said unto them, Unto you it is given to know the mysteries of the kingdom of heaven, but to them it is not given.
—Wam dano zrozumieć tajemnice dotyczące królestwa niebieskiego—wyjaśnił.
12 For whosoever hath, to him shall be given, and he shall have abundance: but whosoever hath not, from him shall be taken away even that which he hath.
—Kto ma Bożą mądrość, otrzyma jej więcej i będzie opływał w dostatek. A ten, kto jej nie ma, straci nawet tę odrobinę, którą posiada.
13 Therefore speak I to them in parables; because seeing they see not, and hearing they hear not, neither do they understand.
Mówię do nich poprzez przypowieści, bo choć widzą i słyszą, niczego nie rozumieją.
14 And unto them is fulfilled the prophecy of Isaiah, which saith, By hearing ye shall hear, and shall in no wise understand; And seeing ye shall see, and shall in no wise perceive:
Wypełnia się więc na nich proroctwo Izajasza: „Będziecie słuchać, lecz nie zrozumiecie, będziecie patrzeć, lecz nie zobaczycie.
15 For this people’s heart is waxed gross, And their ears are dull of hearing, And their eyes they have closed; Lest haply they should perceive with their eyes, And hear with their ears, And understand with their heart, And should turn again, And I should heal them.
Ludzie ci mają twarde serca, zapchane uszy i zmrużone oczy —nic nie widzą, nic nie słyszą i niczego nie rozumieją. Dlatego nie chcą się opamiętać i zostać przeze Mnie uzdrowieni”.
16 But blessed are your eyes, for they see; and your ears, for they hear.
Bóg was ogromnie wyróżnił, pozwalając wam to wszystko widzieć i słyszeć—kontynuował Jezus.
17 For verily I say unto you, that many prophets and righteous men desired to see the things which ye see, and saw them not; and to hear the things which ye hear, and heard them not.
Zapewniam was, że w przeszłości wielu proroków i innych ludzi kochających Boga pragnęło zobaczyć i usłyszeć to, co wy, ale nie mogli.
18 Hear then ye the parable of the sower.
Teraz poznajcie znaczenie przypowieści o siewcy.
19 When any one heareth the word of the kingdom, and understandeth it not, [then] cometh the evil [one], and snatcheth away that which hath been sown in his heart. This is he that was sown by the way side.
Gdy ktoś słucha słów o królestwie i nie rozumie ich, przychodzi do niego szatan i wykrada to, co zapadło w jego sercu. Tak jest z ziarnem posianym na udeptanej ścieżce.
20 And he that was sown upon the rocky places, this is he that heareth the word, and straightway with joy receiveth it;
Ziarno na gruncie skalistym oznacza tego, kto słucha i z radością przyjmuje słowo.
21 yet hath he not root in himself, but endureth for a while; and when tribulation or persecution ariseth because of the word, straightway he stumbleth.
Brak mu jednak mocnych korzeni. Jest niestały i w obliczu trudności lub prześladowań z powodu słowa załamuje się.
22 And he that was sown among the thorns, this is he that heareth the word; and the care of the world, and the deceitfulness of riches, choke the word, and he becometh unfruitful. (aiōn g165)
Ziarnem posianym wśród chwastów jest człowiek, który słucha słowa, ale zmartwienia i pogoń za bogactwem zagłuszają je, tak że nie przynosi ono w jego życiu żadnego plonu. (aiōn g165)
23 And he that was sown upon the good ground, this is he that heareth the word, and understandeth it; who verily beareth fruit, and bringeth forth, some a hundredfold, some sixty, some thirty.
Dobra gleba natomiast to człowiek, który słucha słowa, rozumie je i wydaje obfity plon: sto, sześćdziesiąt lub trzydzieści razy większy.
24 Another parable set he before them, saying, The kingdom of heaven is likened unto a man that sowed good seed in his field:
Potem Jezus przedstawił kolejną przypowieść: —Królestwo niebieskie podobne jest do człowieka, który posiał na polu dobre ziarno.
25 but while men slept, his enemy came and sowed tares also among the wheat, and went away.
Lecz gdy wszyscy spali, zakradł się jego wróg i między pszenicę posiał chwasty.
26 But when the blade sprang up, and brought forth fruit, then appeared the tares also.
Gdy nasiona wzeszły i zaczęły pojawiać się kłosy, wyrosły także chwasty.
27 And the servants of the householder came and said unto him, Sir, didst thou not sow good seed in thy field? whence then hath it tares?
Wówczas przyszli do właściciela pracownicy i powiedzieli: „Czy nie posiałeś dobrego ziarna? Skąd w takim razie na polu wzięły się chwasty?”.
28 And he said unto them, An enemy hath done this. And the servants say unto him, Wilt thou then that we go and gather them up?
„Musiał to zrobić mój nieprzyjaciel”—wyjaśnił. „Czy więc chcesz, abyśmy poszli i usunęli chwasty?”—zapytali pracownicy.
29 But he saith, Nay; lest haply while ye gather up the tares, ye root up the wheat with them.
„Nie”—odpowiedział—„Przypadkiem moglibyście powyrywać zboże.
30 Let both grow together until the harvest: and in the time of the harvest I will say to the reapers, Gather up first the tares, and bind them in bundles to burn them: but gather the wheat into my barn.
Niech rosną razem aż do żniw, a wtedy powiem żniwiarzom: Zbierzcie najpierw chwasty—w wiązki przeznaczone do spalenia, a pszenicę zwieźcie do magazynów”.
31 Another parable set he before them, saying, The kingdom of heaven is like unto a grain of mustard seed, which a man took, and sowed in his field:
Jeszcze inną przypowieść opowiedział im Jezus: —Królestwo niebieskie jest podobne do ziarna gorczycy, które rolnik zasiał na polu.
32 which indeed is less than all seeds; but when it is grown, it is greater than the herbs, and becometh a tree, so that the birds of the heaven come and lodge in the branches thereof.
Mimo że jest ono chyba najmniejsze ze wszystkich nasion, wyrasta na krzew zaliczany do największych, a na jego rozłożystych gałęziach ptaki budują sobie gniazda.
33 Another parable spake he unto them; The kingdom of heaven is like unto leaven, which a woman took, and hid in three measures of meal, till it was all leavened.
Przedstawił im też taką przypowieść: —Królestwo niebieskie jest podobne do kwasu chlebowego, który kobieta zmieszała z całym workiem mąki i który przeniknął całe ciasto.
34 All these things spake Jesus in parables unto the multitudes; and without a parable spake he nothing unto them:
Cokolwiek Jezus mówił do tłumów, posługiwał się przypowieściami. Inaczej nie nauczał.
35 that it might be fulfilled which was spoken by the prophet, saying, I will open my mouth in parables; I will utter things hidden from the foundation of the world.
W ten sposób miały się wypełnić słowa proroka: „Będę nauczać w przypowieściach, opowiem o tajemnicach ukrytych od początku świata”.
36 Then he left the multitudes, and went into the house: and his disciples came unto him, saying, Explain unto us the parable of the tares of the field.
Potem opuścił zebranych i udał się do domu. Wówczas uczniowie podeszli do Niego, prosząc: —Wyjaśnij nam przypowieść o chwastach na polu.
37 And he answered and said, He that soweth the good seed is the Son of man;
—Siejącym dobre ziarno jestem Ja, Syn Człowieczy—odpowiedział Jezus.
38 and the field is the world; and the good seed, these are the sons of the kingdom; and the tares are the sons of the evil [one];
—Polem jest świat, a dobre ziarno to ci, którzy należą do królestwa. Chwasty to ci, którzy należą do diabła,
39 and the enemy that sowed them is the devil: and the harvest is the end of the world; and the reapers are angels. (aiōn g165)
a nieprzyjacielem, który je posiał, jest sam diabeł. Żniwa to koniec świata, a żniwiarze to aniołowie. (aiōn g165)
40 As therefore the tares are gathered up and burned with fire; so shall it be in the end of the world. (aiōn g165)
Koniec czasów podobny będzie do zbioru i spalenia chwastów. (aiōn g165)
41 The Son of man shall send forth his angels, and they shall gather out of his kingdom all things that cause stumbling, and them that do iniquity,
Ja, Syn Człowieczy, wyślę wtedy swoich aniołów—a oni usuną z królestwa tych, którzy czynili zło i prowadzili do zła innych.
42 and shall cast them into the furnace of fire: there shall be the weeping and gnashing of teeth.
Wrzucą ich do rozpalonego pieca. Tam będzie lament i rozpacz.
43 Then shall the righteous shine forth as the sun in the kingdom of their Father. He that hath ears, let him hear.
A ludzie prawi zabłysną jak słońce w królestwie swojego Ojca. Kto ma uszy do słuchania, niech słucha uważnie!
44 The kingdom of heaven is like unto a treasure hidden in the field; which a man found, and hid; and in his joy he goeth and selleth all that he hath, and buyeth that field.
Królestwo niebieskie podobne jest do skarbu znalezionego na polu—mówił Jezus. —Ten, kto go odkrył, ukrył go ponownie i z radości poszedł sprzedać wszystko, co posiadał, aby kupić to pole.
45 Again, the kingdom of heaven is like unto a man that is a merchant seeking goodly pearls:
Królestwo niebieskie podobne jest również do kolekcjonera pięknych pereł.
46 and having found one pearl of great price, he went and sold all that he had, and bought it.
Gdy natrafił na niezwykle cenną perłę, poszedł sprzedać cały majątek i kupił ją.
47 Again, the kingdom of heaven is like unto a net, that was cast into the sea, and gathered of every kind:
Królestwo niebieskie można również porównać do sieci rzuconej w morze, w którą wpadają różne ryby.
48 which, when it was filled, they drew up on the beach; and they sat down, and gathered the good into vessels, but the bad they cast away.
Gdy już się napełni, wyciąga się ją na brzeg i przebiera ryby: dobre kładzie się do skrzyni, a niedobre się wyrzuca.
49 So shall it be in the end of the world: the angels shall come forth, and sever the wicked from among the righteous, (aiōn g165)
Podobnie będzie przy końcu czasów—aniołowie oddzielą ludzi złych od prawych. (aiōn g165)
50 and shall cast them into the furnace of fire: there shall be the weeping and gnashing of teeth.
I wrzucą tych pierwszych w ogień, gdzie będzie lament i rozpacz.
51 Have ye understood all these things? They say unto him, Yea.
Czy zrozumieliście? —Tak—odpowiedzieli uczniowie.
52 And he said unto them, Therefore every scribe who hath been made a disciple to the kingdom of heaven is like unto a man that is a householder, which bringeth forth out of his treasure things new and old.
Jezus kontynuował: —Każdy przywódca religijny, znawca Pism, który staje się uczniem królestwa niebios, jest podobny do bogatego właściciela. Podobnie jak on, wydobywa ze swojego skarbca stare i nowe kosztowności.
53 And it came to pass, when Jesus had finished these parables, he departed thence.
Gdy Jezus skończył tam nauczać,
54 And coming into his own country he taught them in their synagogue, insomuch that they were astonished, and said, Whence hath this man this wisdom, and these mighty works?
powrócił w rodzinne strony i przemawiał w tamtejszej synagodze. A słuchający ze zdumieniem powtarzali: —Skąd u niego taka mądrość i moc?
55 Is not this the carpenter’s son? is not his mother called Mary? and his brethren, James, and Joseph, and Simon, and Judas?
Przecież jest synem cieśli! Znamy dobrze jego matkę, Marię, i braci: Jakuba, Józefa, Szymona i Judę.
56 And his sisters, are they not all with us? Whence then hath this man all these things?
Przecież i jego siostry tu są?! Skąd się więc u niego to wszystko wzięło?
57 And they were offended in him. But Jesus said unto them, A prophet is not without honour, save in his own country, and in his own house.
I nie mogli się z tym pogodzić. Wtedy Jezus powiedział: —Prorok może cieszyć się poważaniem wszędzie, z wyjątkiem swojego miasta i rodziny.
58 And he did not many mighty works there because of their unbelief.
I z powodu ich niewiary nie dokonał tam wielu cudów.
