John 6
1 After this, Jesus crossed the Sea of Galilee – otherwise called the Lake of Tiberias.
Potem Jezus odszedł za Morze Galilejskie, [czyli] Tyberiadzkie.
2 A great crowd of people, however, followed him, because they saw the signs of his mission in his work among those who were sick.
A szedł za nim wielki tłum, bo widzieli cuda, które czynił na chorych.
3 Jesus went up the hill, and sat down there with his disciples.
I wszedł Jezus na górę, i usiadł tam ze swoimi uczniami.
4 It was near the time of the Jewish Festival of the Passover.
A zbliżała się Pascha, święto żydowskie.
5 Looking up, and noticing that a great crowd was coming towards him, Jesus said to Philip, “Where are we to buy bread for these people to eat?”
Wtedy Jezus, podniósłszy oczy i ujrzawszy, że mnóstwo ludzi idzie do niego, zapytał Filipa: Gdzie kupimy chleba, aby oni [mogli] jeść?
6 He said this to test him, for he himself knew what he meant to do.
Ale mówił [to], wystawiając go na próbę. Wiedział bowiem, co miał czynić.
7 “Even if we spent a years’ wages on bread,” answered Philip, “it would not be enough for each of them to have a little.”
Filip mu odpowiedział: Za dwieście groszy nie wystarczy dla nich chleba, choćby każdy z nich wziął [tylko] trochę.
8 “There is a boy here,” said Andrew, another of his disciples, Simon Peter’s brother,
Jeden z jego uczniów, Andrzej, brat Szymona Piotra, powiedział do niego:
9 “Who has five barley loaves and two fish; but what is that for so many?”
Jest tu jeden chłopiec, który ma pięć chlebów jęczmiennych i dwie rybki. Ale cóż to jest na tak wielu?
10 “Make the people sit down,” said Jesus. It was a grassy spot; so the people, who numbered about five thousand, sat down,
Wtedy Jezus powiedział: Każcie ludziom usiąść. A było dużo trawy na tym miejscu. Usiedli więc mężczyźni w liczbie około pięciu tysięcy.
11 and then Jesus took the loaves, and, after saying the thanksgiving, distributed them to those who were sitting down; and the same with the fish, giving the people as much as they wanted.
Wówczas Jezus wziął te chleby i podziękowawszy, rozdał uczniom, a uczniowie siedzącym. Podobnie i z tych rybek, ile tylko chcieli.
12 When they were satisfied, Jesus said to his disciples, “Collect the broken pieces that are left, so that nothing may be wasted.”
A gdy się nasycili, powiedział do swoich uczniów: Zbierzcie kawałki, które zostały, żeby nic nie przepadło.
13 The disciples did so, and filled twelve baskets with the pieces of the five barley loaves, which were left after all had eaten.
Zebrali więc i napełnili dwanaście koszy kawałkami, które zostały z tych pięciu chlebów jęczmiennych po tych, którzy jedli.
14 When the people saw the signs which Jesus gave, they said, “This is certainly the prophet who was to come into the world.”
A ci ludzie, ujrzawszy cud, który uczynił Jezus, mówili: To jest prawdziwie ten prorok, który miał przyjść na świat.
15 But Jesus, having discovered that they were intending to come and carry him off to make him king, went again up the hill, quite alone.
Wtedy Jezus, poznawszy, że mieli przyjść i porwać go, aby go obwołać królem, odszedł znowu sam jeden na górę.
16 When evening fell, his disciples went down to the sea,
A gdy był wieczór, jego uczniowie zeszli nad morze;
17 and, getting into a boat, began to cross to Capernaum. By this time darkness had set in, and Jesus had not yet come back to them;
Wsiedli do łodzi i płynęli na drugi brzeg, do Kafarnaum. Było już ciemno, a Jezus jeszcze do nich nie przybył.
18 the sea, too, was getting rough, for a strong wind was blowing.
A kiedy powstał wielki wiatr, morze zaczęło się burzyć.
19 When they had rowed three or four miles, they caught sight of him walking on the water and approaching the boat, and they were frightened.
Gdy odpłynęli na około dwadzieścia pięć lub trzydzieści stadiów, ujrzeli Jezusa chodzącego po morzu i zbliżającego się do łodzi i zlękli się.
20 But Jesus said to them, “It is I; do not be afraid!”
A on powiedział do nich: [To] ja jestem, nie bójcie się.
21 And after this they were glad to take him into the boat; and the boat at once arrived off the shore, for which they had been making.
Wzięli go więc chętnie do łodzi i natychmiast łódź przypłynęła do ziemi, do której płynęli.
22 The people who remained on the other side of the sea had seen that only one boat had been there, and that Jesus had not gone into it with his disciples, but that they had left without him.
Nazajutrz ludzie, którzy byli po drugiej stronie morza, zobaczyli, że tam nie było innej łodzi, tylko ta jedna, do której wsiedli jego uczniowie, i że Jezus nie wsiadł do łodzi ze swoimi uczniami, ale jego uczniowie odpłynęli sami.
23 Some boats, however, had come from Tiberias, from near the spot where they had eaten the bread after the Master had said the thanksgiving.
(Przypłynęły też inne łodzie z Tyberiady w pobliże tego miejsca, gdzie jedli chleb, gdy Pan złożył dziękczynienie.)
24 So, on the next day, when the people saw that Jesus was not there, or his disciples either, they themselves got into the boats, and went to Capernaum to look for him.
Gdy więc ludzie zobaczyli, że tam nie było Jezusa ani jego uczniów, wsiedli i oni do łodzi i przeprawili się do Kafarnaum, szukając Jezusa.
25 And, when they found him on the other side of the sea, they said, “When did you get here, Rabbi?”
Kiedy znaleźli go po drugiej stronie morza, zapytali: Mistrzu, kiedy tu przybyłeś?
26 “In truth I tell you,” answered Jesus, “it is not because of the signs which you saw that you are looking for me, but because you had the bread to eat and were satisfied.
Jezus im odpowiedział: Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam: Szukacie mnie nie dlatego, że widzieliście cuda, ale dlatego, że jedliście chleb i nasyciliście się.
27 Work, not for the food that perishes, but for the food that lasts for eternal life, which the Son of Man will give you; for on him the Father – God himself – has set the seal of his approval.” (aiōnios g166)
Zabiegajcie nie o pokarm, który ginie, ale o pokarm, który trwa ku życiu wiecznemu, który wam da Syn Człowieczy. Jego bowiem zapieczętował Bóg Ojciec. (aiōnios g166)
28 “How,” they asked, “are we to do the work that God wants us to do?”
Wtedy zapytali go: Cóż mamy robić, abyśmy wykonywali dzieła Boga?
29 “The work that God wants you to do,” answered Jesus, “is to believe in him whom God sent as his messenger.”
Odpowiedział im Jezus: To jest dzieło Boga, abyście wierzyli w [tego], którego on posłał.
30 “What sign, then,” they asked, “are you giving, which we may see, and so believe you? What is the work that you are doing?
Powiedzieli mu więc: Jaki znak czynisz, abyśmy widzieli i wierzyli tobie? Cóż czynisz?
31 Our ancestors had the manna to eat in the desert; as scripture says – ‘He gave them bread from heaven to eat.’”
Nasi ojcowie jedli mannę na pustyni, jak jest napisane: Chleb z nieba dał im do jedzenia.
32 “In truth I tell you,” replied Jesus, “Moses did not give you the bread from heaven, but my Father does give you the true bread from heaven;
Wtedy Jezus im odpowiedział: Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam: Nie Mojżesz dał wam chleb z nieba, ale mój Ojciec daje wam prawdziwy chleb z nieba.
33 for the bread that God gives is that which comes down from heaven, and gives life to the world.”
Chlebem Boga bowiem jest ten, który zstępuje z nieba i daje światu życie.
34 “Master,” they exclaimed, “give us that bread always!”
Wtedy powiedzieli do niego: Panie, dawaj nam zawsze tego chleba.
35 “I am the life-giving bread,” Jesus said to them, “whoever comes to me will never be hungry, and whoever believes in me will never thirst again.
I odpowiedział im Jezus: Ja jestem chlebem życia. Kto przychodzi do mnie, nie będzie głodny, a kto wierzy we mnie, nigdy nie będzie odczuwał pragnienia.
36 But, as I have said already, you have seen me, and yet you do not believe in me.
Ale wam powiedziałem: Chociaż widzieliście mnie, nie wierzycie.
37 All those whom the Father gives me will come to me; and no one who comes to me will I ever turn away.
Wszystko, co mi daje Ojciec, przyjdzie do mnie, a tego, który przyjdzie do mnie, nie wyrzucę precz.
38 For I have come down from heaven, to do, not my own will, but the will of him who sent me;
Zstąpiłem bowiem z nieba nie [po to], żeby czynić swoją wolę, ale wolę tego, który mnie posłał.
39 and his will is this – that I should not lose one of all those whom he has given me, but should raise them up at the Last day.
A to jest wola Ojca, który mnie posłał, abym nie stracił nic z tego wszystkiego, co mi dał, ale abym to wskrzesił [w] dniu ostatecznym.
40 For it is the will of my Father that everyone who sees the Son, and believes in him, should have immortal life; and I myself will raise him up at the Last day.” (aiōnios g166)
I to jest wola tego, który mnie posłał, aby każdy, kto widzi Syna i wierzy w niego, miał życie wieczne, a ja go wskrzeszę [w] dniu ostatecznym. (aiōnios g166)
41 The people began murmuring against Jesus for saying – ‘I am the bread which came down from heaven.’
Wtedy szemrali Żydzi o nim, bo powiedział: Ja jestem chlebem, który zstąpił z nieba.
42 “Is not this Jesus, Joseph’s son,” they asked, “whose father and mother we know? How is it that he now says that he has come down from heaven?”
I mówili: Czyż to nie jest Jezus, syn Józefa, którego ojca i matkę znamy? Jakże więc on może mówić: Zstąpiłem z nieba?
43 “Do not murmur among yourselves,” said Jesus in reply.
Wtedy Jezus im odpowiedział: Nie szemrajcie między sobą.
44 “No one can come to me, unless the Father who sent me draws him to me; and I will raise him up at the Last day.
Nikt nie może przyjść do mnie, jeśli go nie pociągnie [mój] Ojciec, który mnie posłał. A ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym.
45 It is said in the prophets – ‘And they will all be taught by God.’ Everyone who is taught by the Father and learns from him comes to me.
Napisane jest u Proroków: I wszyscy będą wyuczeni przez Boga. Każdy więc, kto słyszał od Ojca i nauczył się, przychodzi do mnie.
46 Not that anyone has seen the Father, except him who is from God – he has seen the Father.
Nie jakby ktoś widział Ojca, oprócz tego, który jest od Boga; ten widział Ojca.
Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam: Kto wierzy we mnie, ma życie wieczne. (aiōnios g166)
48 I am the life-giving bread.
Ja jestem tym chlebem życia.
49 Your ancestors ate the manna in the desert, and yet died.
Wasi ojcowie jedli mannę na pustyni, a poumierali.
50 The bread that comes down from heaven is such that whoever eats of it will never die.
To jest ten chleb, który zstępuje z nieba, aby ten, kto go je, nie umarł.
51 I am the living bread that has come down from heaven. If anyone eats of this bread, they will live for ever; and the bread that I will give is my flesh, which I will give for the life of the world.” (aiōn g165)
Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Jeśli ktoś będzie jadł z tego chleba, będzie żył na wieki. A chleb, który ja dam, to moje ciało, które ja dam za życie świata. (aiōn g165)
52 They began disputing with one another, “How is it possible for this man to give us his flesh to eat?”
Żydzi więc sprzeczali się między sobą i mówili: Jakże on może dać nam swoje ciało do jedzenia?
53 “In truth I tell you,” answered Jesus, “unless you eat the flesh of the Son of Man, and drink his blood, you have not life within you.
I powiedział im Jezus: Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam: Jeśli nie będziecie jeść ciała Syna Człowieczego i pić jego krwi, nie będziecie mieć życia w sobie.
54 Everyone who takes my flesh for their food, and drinks my blood, has eternal life; and I will raise them up at the Last day. (aiōnios g166)
Kto je moje ciało i pije moją krew, ma życie wieczne, a ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym. (aiōnios g166)
55 For my flesh is true food, and my blood true drink.
Moje ciało bowiem prawdziwie jest pokarmem, a moja krew prawdziwie jest napojem.
56 Everyone who takes my flesh for their food, and drinks my blood, remains united to me, and I to them.
Kto je moje ciało i pije moją krew, mieszka we mnie, a ja w nim.
57 As the living Father sent me as his messenger, and as I live because the Father lives, so the person who takes me for their food will live because I live.
Jak mnie posłał żyjący Ojciec i ja żyję przez Ojca, [tak] kto mnie spożywa, będzie żył przeze mnie.
58 That is the bread which has come down from heaven – not such as your ancestors ate, and yet died; the person who takes this bread for their food will live for ever.” (aiōn g165)
To jest ten chleb, który zstąpił z nieba. Nie jak wasi ojcowie jedli mannę, a pomarli. Kto je ten chleb, będzie żył na wieki. (aiōn g165)
59 All this Jesus said in a synagogue, when he was teaching in Capernaum.
To mówił w synagodze, nauczając w Kafarnaum.
60 On hearing it, many of his disciples said, “This is harsh doctrine! Who can bear to listen to it?”
Wielu więc z jego uczniów, słysząc to, mówiło: Twarda to jest mowa, któż jej może słuchać?
61 But Jesus, aware that his disciples were murmuring about it, said to them,
Ale Jezus świadomy tego, że jego uczniowie o tym szemrali, powiedział do nich: To was obraża?
62 “Is this a hindrance to you? What, then, if you should see the Son of Man ascending where he was before?
Cóż [dopiero], gdybyście ujrzeli Syna Człowieczego wstępującego tam, gdzie był przedtem?
63 It is the Spirit that gives life; human strength achieves nothing. In the teaching that I have been giving you there is Spirit and there is life.
Duch jest tym, który ożywia, ciało nic nie pomaga. Słowa, które ja wam mówię, są duchem i są życiem.
64 Yet there are some of you who do not believe in me.” For Jesus knew from the first who they were that did not believe in him, and who it was that would betray him;
Lecz są wśród was tacy, którzy nie wierzą. Jezus wiedział bowiem od początku, którzy nie wierzyli i kto miał go zdradzić.
65 and he added, “This is why I told you that no one can come to me, unless enabled by the Father.”
I mówił: Dlatego wam powiedziałem, że nikt nie może przyjść do mnie, jeśli mu to nie jest dane od mojego Ojca.
66 After this many of his disciples drew back, and did not go about with him any longer.
Od tego czasu wielu jego uczniów zawróciło i więcej z nim nie chodziło.
67 So Jesus said to the Twelve, “Do you also wish to leave me?”
Wtedy Jezus powiedział do dwunastu: Czy i wy chcecie odejść?
68 But Simon Peter answered, “Master, to whom would we go? Eternal life is in your teaching; (aiōnios g166)
I odpowiedział mu Szymon Piotr: Panie, do kogo pójdziemy? [Ty] masz słowa życia wiecznego. (aiōnios g166)
69 and we have learned to believe and to know that you are the Holy One of God.”
A my uwierzyliśmy i poznaliśmy, że ty jesteś Chrystusem, Synem Boga żywego.
70 “Didn’t I myself choose you to be the Twelve?” replied Jesus, “and yet, even of you, one is playing the devil’s part.”
Jezus im odpowiedział: Czy ja nie wybrałem was dwunastu? A jeden z was jest diabłem.
71 He meant Judas, the son of Simon Iscariot, who was about to betray him, though he was one of the Twelve.
A to mówił o Judaszu Iskariocie, [synu] Szymona, bo on miał go zdradzić, będąc jednym z dwunastu.
