Proverbs 24
1 Be not thou envious of wicked men, And desire not to be with them!
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 For their heart studieth destruction, And their lips speak mischief.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 Through wisdom is a house builded, And by understanding is it established;
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 Yea, by knowledge are the chambers filled With all precious and goodly substance.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 The wise man is strong; Yea, the man of understanding establisheth his strength.
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 For by wise counsel shalt thou make war, And by the multitude of counsellors cometh success.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 Wisdom is too high for the fool; He openeth not his mouth at the gate.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 He that deviseth to do evil Shall be called mischief-master.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 The purpose of folly is sin; And a scoffer is an abomination to men.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 If thy spirit faint in the day of adversity, Faint will be thy strength.
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 Deliver thou those who are dragged to death, And those who totter to the slaughter, —O keep them back!
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 If thou sayst, “Behold, we knew it not!” Doth not he that weigheth the heart observe it? Yea, he that keepeth thy soul knoweth it. And he will render to every man according to his works.
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 Eat honey, my son, for it is good, And the honeycomb, which is sweet to thy taste;
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 So learn thou wisdom for thy soul! When thou hast found it, there shall be a reward, And thy expectation shall not be cut off.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 Plot not, O wicked man! against the habitation of the righteous; Spoil not his resting-place!
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 For though the righteous fall seven times, yet shall he rise up again; But the wicked shall fall into mischief.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 Rejoice not when thine enemy falleth, And let not thy heart be glad when he stumbleth;
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 Lest the LORD see, and it displease him, And he turn away his anger from him.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 Fret not thyself on account of evil men, Neither be thou envious of the wicked;
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 For there shall be no posterity to the evil man; The lamp of the wicked shall be put out.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 My son, fear thou the LORD and the king; And mingle not with them that are given to change!
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 For their calamity shall rise up suddenly, And their ruin, coming from them both, in a moment.
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 These also are words of the wise. It is not good to have respect of persons in judgment.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 He that saith to the wicked, “Thou art righteous,” Him shall the people curse; Nations shall abhor him.
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 But it shall be well with them that punish him, And the blessing of prosperity shall come upon them.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 He that giveth a right answer Kisseth the lips.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Arrange thy work without, And prepare it in thy field: Afterwards thou mayst build thy house.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 Be not a witness without cause against thy neighbor, And deceive not with thy lips.
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 Say not, “As he hath done to me, So will I do to him; I will render to the man according to his doings.”
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 I passed by the field of the slothful, And by the vineyard of the man void of understanding,
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 And, lo! it was all overgrown with thorns, And the face thereof was covered with nettles, And the stone wall thereof was broken down.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 Then I saw, and considered it well; I looked upon it. and received instruction.
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 “A little sleep, a little slumber! A little folding of the hands to rest!”
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 So shall poverty come upon thee like a highwayman; Yea, want like an armed man.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
