Proverbs 24
1 Be not thou envious of wicked men, And desire not to be with them!
Saanmo nga ap-apalan dagiti dakes, wenno saanmo a tarigagayan ti makikadua kadakuada,
2 For their heart studieth destruction, And their lips speak mischief.
gapu ta agpangpanggep dagiti pusoda kadagiti rinaranggas, ken agibagbaga dagiti bibigda iti maipanggep iti riribuk.
3 Through wisdom is a house builded, And by understanding is it established;
Babaen iti kinasirib, adda maipatakder a balay, ken babaen iti pannakaawat, naipasdek daytoy.
4 Yea, by knowledge are the chambers filled With all precious and goodly substance.
Babaen iti pannakaammo, napunno dagiti siled kadagiti agkakapateg ken agkakapintas a kinabaknang.
5 The wise man is strong; Yea, the man of understanding establisheth his strength.
Paneknekan ti masirib a tao a napigsa isuna, ken nasaysayaat ti tao nga addaan iti pannakaammo ngem iti tao a napigsa,
6 For by wise counsel shalt thou make war, And by the multitude of counsellors cometh success.
ta babaen kadagiti nainsiriban a wagas ket mapagballigiam ti pannakigubatmo, ken adda balligi babaen kadagiti adu a mammagbaga.
7 Wisdom is too high for the fool; He openeth not his mouth at the gate.
Ti kinasirib ket nangato unay para iti maag, saanna nga ilukat ti ngiwatna kadagiti ruangan.
8 He that deviseth to do evil Shall be called mischief-master.
Adda maysa a tao nga agpangpanggep nga agaramid iti dakes-nalaing nga agaramid iti linuloko ti iyaw-awag kenkuana dagiti tattao.
9 The purpose of folly is sin; And a scoffer is an abomination to men.
Ti minamaag a panggep ket basol, ken um-umsien dagiti tattao ti mananglais.
10 If thy spirit faint in the day of adversity, Faint will be thy strength.
No ipakpakitam ti kinatakrutmo iti aldaw ti riribuk, nakapuyka ngarud.
11 Deliver thou those who are dragged to death, And those who totter to the slaughter, —O keep them back!
Ispalem dagiti maipanpanaw maiyap-apan iti ipapatay, ken tenglem dagiti agibar-ibar nga agturong iti pannakatayda.
12 If thou sayst, “Behold, we knew it not!” Doth not he that weigheth the heart observe it? Yea, he that keepeth thy soul knoweth it. And he will render to every man according to his works.
No ibagam, “Awan ammomi maipanggep iti daytoy.” Saan kadi nga ammo ti Mangtimtimbang iti puso ti ibagbagam? Ken saan kadi nga ammo daytoy ti Mangsalsalaknib iti biagmo? Ken saan kadi nga itedto ti Dios no ania ti maikari iti tunggal maysa?
13 Eat honey, my son, for it is good, And the honeycomb, which is sweet to thy taste;
Anakko, manganka iti diro gapu ta nasayaat daytoy, gapu ta ti tedted ti diro ket nasam-it iti panagramanmo.
14 So learn thou wisdom for thy soul! When thou hast found it, there shall be a reward, And thy expectation shall not be cut off.
Kasta met ti kinasirib para iti kararuam- no birukem daytoy, addanto masakbayan ken saanto a mapukaw ti namnamam.
15 Plot not, O wicked man! against the habitation of the righteous; Spoil not his resting-place!
Saanka nga aglemmeng nga aguray a kas kadagiti nadangkes a tattao a mangdarup iti balay dagiti agar-aramid iti nalinteg. Saanmo a dadaelen ti pagtaenganna!
16 For though the righteous fall seven times, yet shall he rise up again; But the wicked shall fall into mischief.
Ta no matuang a maminpito ti tao nga agar-aramid ti nalinteg, bumangonto manen isuna, ngem dagiti nadangkes ket parmeken ti didigra.
17 Rejoice not when thine enemy falleth, And let not thy heart be glad when he stumbleth;
Saanka nga agrambak no marigrigatan ti kabusormo, ken saan koma nga aragsak ta pusom no maitublak isuna,
18 Lest the LORD see, and it displease him, And he turn away his anger from him.
ta no saan ket makita ni Yahweh ken amangan no saannaka a kanunongan gapu iti dayta ket saannan a kapungtot dayta a tao.
19 Fret not thyself on account of evil men, Neither be thou envious of the wicked;
Saanka nga agdanag gapu kadagiti agar-aramid kadagiti dakes a banbanag, ken saanmo nga apalan dagiti nadangkes a tattao,
20 For there shall be no posterity to the evil man; The lamp of the wicked shall be put out.
ta awan masakbayan ti dakes a tao, ken arigna a maiddepto ti lampara ti nadangkes.
21 My son, fear thou the LORD and the king; And mingle not with them that are given to change!
Agbutengka kenni Yahweh, ken agbutengka iti ari, anakko; saanka a makikadua kadagiti mangsuksukir kadakuada,
22 For their calamity shall rise up suddenly, And their ruin, coming from them both, in a moment.
ta giddatonto a dumteng ti didigrada ket siasino ti makaammo iti kadakkel ti pannakadadael a dumteng manipud kadakuada?
23 These also are words of the wise. It is not good to have respect of persons in judgment.
Dagitoy ket sasao met laeng dagiti masirib. No maipapan iti linteg, saan a nasayaat no adda panangidumduma iti panangukom.
24 He that saith to the wicked, “Thou art righteous,” Him shall the people curse; Nations shall abhor him.
Siasinoman a mangibaga iti nagbasol, “Sika ti husto,” ket ilunodto dagiti tattao ken guraento dagiti nasion.
25 But it shall be well with them that punish him, And the blessing of prosperity shall come upon them.
Ngem maaddaanto iti kasta unay a ragsak dagiti mangtubngar kadagiti nadangkes, ken addanto dumteng kadakuada a sagsagut a nasasayaat.
26 He that giveth a right answer Kisseth the lips.
Ti mangmangted iti pudno a sungbat ket arigna a mangmangted iti agek iti bibig.
27 Arrange thy work without, And prepare it in thy field: Afterwards thou mayst build thy house.
Aramidem ti trabahom iti ruar, samo isagana ti talon; kalpasan dayta, ipatakdermon ti balaymo.
28 Be not a witness without cause against thy neighbor, And deceive not with thy lips.
Saanka nga agsaksi iti maibusor iti kaarubam nga awan ti gapgapuna, ken saanka a mangallilaw babaen kadagiti bibigmo.
29 Say not, “As he hath done to me, So will I do to him; I will render to the man according to his doings.”
Saanmo nga ibaga, “Aramidekto kenkuana ti inaramidna kaniak; pagbayadekto isuna iti inaramidna.”
30 I passed by the field of the slothful, And by the vineyard of the man void of understanding,
Nagnaak iti talon ti tao a sadut, limmabasak iti kaubasan ti tao nga awan ammona.
31 And, lo! it was all overgrown with thorns, And the face thereof was covered with nettles, And the stone wall thereof was broken down.
Nagtubtuboanen dagiti sisiit ti talonna, naabbonganen ti daga kadagiti siitan a mula, ken narban ti bato nga aladna.
32 Then I saw, and considered it well; I looked upon it. and received instruction.
Kalpasanna, nakitak ket pinanunotko; kimmitaak ket nakasursuroak.
33 “A little sleep, a little slumber! A little folding of the hands to rest!”
Maturog pay bassit, iridep pay bassit, idalikepkep pay biit tapno makainana-
34 So shall poverty come upon thee like a highwayman; Yea, want like an armed man.
ket dumteng kenka ti kinapanglaw a kas iti agtatakaw, ken dumteng kenka dagiti panagkasapulam a kasla dagitoy ket nakaarmas a soldado.
