Proverbs 24
1 Be not thou envious of wicked men, And desire not to be with them!
Dili ka masina sa mga dautang tawo; Ni magtinguha ka sa pagpakiguban kanila:
2 For their heart studieth destruction, And their lips speak mischief.
Kay ang ilang kasingkasing magatoon sa pagdaugdaug, Ug ang ilang mga ngabil magapamulong sa dautang buhat.
3 Through wisdom is a house builded, And by understanding is it established;
Pinaagi sa kaalam natukod ang usa ka balay; Ug pinaagi sa salabutan kini nalig-on;
4 Yea, by knowledge are the chambers filled With all precious and goodly substance.
Ug pinaagi sa kahibalo nangapuno ang mga lawak Sa tanang mga bililhon ug makalilipay nga mga bahandi.
5 The wise man is strong; Yea, the man of understanding establisheth his strength.
Ang usa ka tawo nga manggialamon kusganon man; Oo, ang usa ka tawo sa kahibalo magauswag sa kagahum.
6 For by wise counsel shalt thou make war, And by the multitude of counsellors cometh success.
Kay pinaagi sa maalamon nga pagmando ikaw magahimo sa imong gubat; Ug diha sa panon sa mga magtatambag walay kapildihan.
7 Wisdom is too high for the fool; He openeth not his mouth at the gate.
Ang kaalam hataas ra kaayo alang sa usa ka buang: Siya dili makabuka sa iyang baba diha sa ganghaan.
8 He that deviseth to do evil Shall be called mischief-master.
Siya nga magalalang sa pagbuhat ug dautan, Ang mga tawo magatawag kaniya nga usa ka mamumuhat sa kadautan.
9 The purpose of folly is sin; And a scoffer is an abomination to men.
Ang hunahuna nga binuang sala man; Ug ang mayubiton maoy usa ka dulumtanan sa mga tawo.
10 If thy spirit faint in the day of adversity, Faint will be thy strength.
Kong ikaw punawan sa adlaw sa kalisdanan, Ang imong kusog diyutay ra.
11 Deliver thou those who are dragged to death, And those who totter to the slaughter, —O keep them back!
Luwason mo kadtong nangadala ngadto sa kamatayon, Ug kadtong mga naandam naaron pagapatyon tan-awa nga sila imong magunitan.
12 If thou sayst, “Behold, we knew it not!” Doth not he that weigheth the heart observe it? Yea, he that keepeth thy soul knoweth it. And he will render to every man according to his works.
Kong ikaw moingon: Ania karon, wala kami manghibalo niini; Wala ba siya nga nagatimbang sa mga kasingkasing magahunahuna niini? Ug siya nga nagabantay sa imong kalag, wala ba siya mahibalo niini? Ug wala ba siya magabalus sa tagsatagsa ka tawo sumala sa iyang buhat?
13 Eat honey, my son, for it is good, And the honeycomb, which is sweet to thy taste;
Anak ko, kumaon ka ug dugos, kay kini maayo; Ug ang mga tinulo sa udlan, nga mga matam-is sa imong pagtilaw:
14 So learn thou wisdom for thy soul! When thou hast found it, there shall be a reward, And thy expectation shall not be cut off.
Sa ingon niini ikaw mahibalo ug kaalam nga modangat sa imong kalag; Kong ikaw makakaplag niini, nan adunay usa ka balus, Ug ang imong paglaum dili makawang.
15 Plot not, O wicked man! against the habitation of the righteous; Spoil not his resting-place!
Ayaw pagbanhig, Oh dautan nga tawo, batok sa puloy-anan sa matarung; Ayaw paggun-oba ang iyang dapit nga pahulayan:
16 For though the righteous fall seven times, yet shall he rise up again; But the wicked shall fall into mischief.
Kay ang usa ka matarung nga tawo mapukan sa makapito, ug mobangon pag-usab; Apan ang dautan ginalaglag pinaagi sa pagkaalaut.
17 Rejoice not when thine enemy falleth, And let not thy heart be glad when he stumbleth;
Ayaw pag-ikalipay kong ang imong kaaway mapukan, Ug ayaw papagmayaa ang imong kasingkasing kong siya mapukan,
18 Lest the LORD see, and it displease him, And he turn away his anger from him.
Tingali unya si Jehova makakita niini, ug kini dili makapahimuot kaniya, Ug ipaiway niya ang iyang kasuko gikan kaniya.
19 Fret not thyself on account of evil men, Neither be thou envious of the wicked;
Ayaw ikasubo sa imong kaugalingon tungod sa mga mamumuhat sa kadautan; Ni masina ka sa dautan:
20 For there shall be no posterity to the evil man; The lamp of the wicked shall be put out.
Kay walay igabalus sa dautan nga tawo; Ang lamparahan sa dautan pagapalongon.
21 My son, fear thou the LORD and the king; And mingle not with them that are given to change!
Anak ko, kahadlokan mo si Jehova ug ang hari; Ug ayaw pagkuyog kanila nga mabalhin-balhinon:
22 For their calamity shall rise up suddenly, And their ruin, coming from them both, in a moment.
Kay ang ilang kagul-anan modangat sa hinanali; Ug ang pagkalaglag gikan kanilang duruha, kinsay mahibalo niini?
23 These also are words of the wise. It is not good to have respect of persons in judgment.
Kini usab maoy mga sanglitanan sa manggialamon. Ang may pagkapinalabi sa mga tawo diha sa paghukom dili maayo.
24 He that saith to the wicked, “Thou art righteous,” Him shall the people curse; Nations shall abhor him.
Siya nga magaingon sa dautan: Ikaw matarung, Ang mga katawohan magatunglo kaniya, ang mga nasud pagalud-on kaniya;
25 But it shall be well with them that punish him, And the blessing of prosperity shall come upon them.
Apan kanila nga magabadlong kaniya magakalipay, Ug ang usa ka maayong panalangin moabut kanila.
26 He that giveth a right answer Kisseth the lips.
Siya magahalok sa mga ngabil Niadtong nagahatag ug usa ka q2 matarung nga tubag.
27 Arrange thy work without, And prepare it in thy field: Afterwards thou mayst build thy house.
Hikaya ang imong buhat sa gawas, Ug andama kini alang kanimo diha sa uma; Ug sa human niini tukora ang imong balay.
28 Be not a witness without cause against thy neighbor, And deceive not with thy lips.
Dili ka magsaksi batok sa imong isigkatawo sa walay gipasikaran; Ug dili ka maglimbong uban sa imong mga ngabil.
29 Say not, “As he hath done to me, So will I do to him; I will render to the man according to his doings.”
Ayaw pag-ingon: Buhaton ko kaniya ingon sa iyang gibuhat kanako; Ako magahatag sa tawo sumala sa iyang buhat.
30 I passed by the field of the slothful, And by the vineyard of the man void of understanding,
Ako miagi duol sa uma sa tapulan, Ug sa kaparrasan sa tawo nga walay salabutan;
31 And, lo! it was all overgrown with thorns, And the face thereof was covered with nettles, And the stone wall thereof was broken down.
Ug, ania karon, kini gipanugkan sa ibabaw ug mga tunok, Ang nawong niana naputos sa mga nipay, Ug ang bato nga kuta niana nalumpag na.
32 Then I saw, and considered it well; I looked upon it. and received instruction.
Unya nasud-ong ko, ug naghunahuna pag-ayo; Nakita ko, ug nadawat ko ang pahamatngon:
33 “A little sleep, a little slumber! A little folding of the hands to rest!”
Bisan pa niini diyutay nga katulog, usa ka diyutay nga hinanok, Usa ka diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron sa pagkatulog:
34 So shall poverty come upon thee like a highwayman; Yea, want like an armed man.
Busa ang imong pagkakabus moabut ingon sa usa ka tulisan, Ug ang imong kawalad-on ingon sa usa ka tawo nga sangkap sa hinagiban.
