Matthew 5
1 And seeing the multitudes, he went up into the mountain; and when he had sat down, his disciples came to him.
Sa dihang nakita ni Jesus ang panon sa mga katawhan, misaka siya ngadto sa bukid. Sa dihang siya naglingkod, ang iyang mga disipulo miduol kaniya.
2 And he opened his mouth, and taught them, saying: —
Iyang gibuka ang iyang baba ug nagtudlo kanila, nga nag-ingon,
3 Blessed are the poor in spirit; for theirs is the kingdom of heaven.
“Bulahan ang kabos sa espiritu, kay ila ang gingharian sa langit.
4 Blessed are they who mourn; for they will be comforted.
Bulahan kadtong nagbangutan, kay sila pagalipayon.
5 Blessed are the meek; for they will inherit the earth.
Bulahan ang maaghop, kay sila makapanunod sa yuta.
6 Blessed are they who hunger and thirst after righteousness; for they will be filled.
Bulahan kadtong gigutom ug gi-uhaw sa pagkamatarong, kay sila pagabusgon.
7 Blessed are the merciful; for they will obtain mercy.
Bulahan kadtong maluloy-on, kay sila makabaton ug kalooy.
8 Blessed are the pure in heart; for they will see God.
Bulahan ang putli ug kasing-kasing, kay sila makakita sa Dios.
9 Blessed are the peace-makers; for they will be called sons of God.
Bulahan ang mga tigpasiugda sa kalinaw, kay sila pagatawgong mga anak sa Dios.
10 Blessed are they who are persecuted for righteousness' sake; for theirs is the kingdom of heaven.
Bulahan kadtong gipanglutos tungod sa pagkamatarong, kay ila ang gingharian sa langit.
11 Blessed are ye, when men revile you, and persecute you, and say every thing that is bad against you, falsely, for my sake.
Bulahan kamo sa dihang bugalbugalan kamo sa mga tawo ug pagalutuson kamo, o magsulti sa tanang klase sa mga daotang butang batok kaninyo nga bakak alang sa akong katuyoan.
12 Rejoice, and be exceeding glad; for great is your reward in heaven; for so did they persecute the prophets that were before you.
Pagmaya ug paglipay pag-ayo, tungod kay dako ang inyong ganti sa langit. Sa ingon niini nga paagi gilutos sa mga tawo ang mga propeta nga nagpuyo kaniadto una kaninyo.
13 Ye are the salt of the earth. But if the salt have lost its savor, wherewith shall itself be salted? It is thenceforth good for nothing, but to be cast out, and to be trodden under foot by men.
Kamo mga asin sa yuta. Apan kung ang asin mawad-an sa iyang lami, unsaon man kini nga mahimong moparat pag-usab? Kini dili na gayod maayo alang sa bisan unsang butang, gawas nga ilabay ug pagatamaktamakan ilalom sa tiil sa mga tawo.
14 Ye are the light of the world. A city that is set on a hill cannot be hid;
Kamo ang kahayag sa kalibotan. Usa ka siyudad nga nahimutang sa usa ka bungtod nga dili matago.
15 nor do men light a lamp, and put it under the bushel, but on the lamp-stand; and it giveth light to all that are in the house.
Walay tawo nga modagkot ug suga ug ibutang kini ilalom sa usa ka sudlanan, apan ngadto hinuon sa patunganan sa suga, ug kini modan-ag sa matag-usa sa panimalay.
16 In like manner let your light shine before men, that they may see your good works, and glorify your Father who is in heaven.
Himoa ang inyong kahayag nga modan-ag atubangan sa mga tawo sa ingon niana nga paagi ilang makita ang inyong maayong mga binuhatan ug daygon ang inyong Amahan nga anaa sa langit.
17 Think not that I came to destroy the Law or the Prophets: I came not to destroy, but to fulfill.
Ayaw hunahunaa nga mianhi ako aron moguba sa balaod o sa mga propeta. Ako mianhi dili sa pagguba kanila, apan sa pagtuman kanila.
18 For truly do I say to you, Not till heaven and earth pass away, shall one jot or one tittle pass from the Law, till all be fulfilled.
Sa pagkatinuod ako moingon kaninyo nga hangtod ang langit ug ang yuta mahanaw, walay bisan usa nga nahisulat o bisan usa ka kudlit sa bisan unsa nga paagi ang mawala gikan sa balaod, hangtod nga ang tanang mga butang matuman.
19 Whoever therefore shall break one of these least commandments, and shall teach men so, will be called the least in the kingdom of heaven; but whoever shall do and teach them, he will be called great in the kingdom of heaven.
Busa bisan kinsa ang motuis sa usa nga labing ubos niining mga sugo ug nagtudlo sa uban sa pagbuhat niini mahimong tawgon nga labing ubos sa gingharian sa langit. Apan bisan kinsa nga nagtipig niini ug nagtudlo niini mahimong tawgong bantugan sa gingharian sa langit.
20 For I say to you, Unless your righteousness shall exceed that of the scribes and Pharisees, ye will not enter the kingdom of heaven.
Kay ako moingon kaninyo nga gawas kung ang inyong pagkamatarong molabaw sa pagkamatarong sa mga escriba ug sa mga Pariseo, kamo dili makasulod sa gingharian sa langit.
21 Ye have heard that it was said to them of old time, “Thou shalt not kill; and whoever shall kill, shall be in danger of the Judges.”
Nakadungog kamo nga kini gisulti kanila sa karaang mga panahon, 'Ayaw pagpatay,' ug, 'bisan kinsa nga mopatay mahimong makuyaw sa paghukom.'
22 But I say to you, that whoever is angry with his brother shall be in danger of the Judges; and whoever shall say to his brother, Simpleton! shall be in danger of the Council; and whoever shall say, Fool! shall be in danger of hell-fire. (Geenna g1067)
Apan ako moingon kaninyo nga ang matag-usa nga masuko sa iyang igsoon mahimong anaa sa makuyaw nga paghukom. Ug bisan kinsa nga moingon sa iyang igsoon nga lalaki, 'Wala kay pulos nga pagkatawo!' mahimong anaa sa kakuyaw sa konseho. Ug bisan kinsa nga moingon, 'Buang ka!' mahimong anaa sa kakuyaw sa kalayo sa impiyerno. (Geenna g1067)
23 Therefore, if thou bring thy gift to the altar, and there remember that thy brother hath aught against thee,
Busa kung kamo maghalad sa inyong gasa sa altar ug didto hinumdomi nga ang inyong igsoon adunay bisan unsang butang batok kaninyo,
24 leave there thy gift before the altar, and go away; first be reconciled to thy brother, and then come and offer thy gift.
biyai ang inyong gasa didto sa atubangan sa altar, ug lakaw sa inyong dalan. Una pagpasig-uli sa inyong igsoon ug unya adto ug ihalad ang inyong gasa.
25 Agree with thine adversary at law quickly, while thou art on the road with him; lest the adversary deliver thee to the judge, and the judge to the officer, and thou be cast into prison.
Pagpakig-uli sa inyong magsusumbong samtang kamo uban kaniya padulong sa korte, o ang inyong magsusumbong motugyan kaninyo ngadto sa maghuhukom, ug ang maghuhukom motugyan kaninyo ngadto sa opisyales, ug kamo igabanlod ngadto sa prisohan.
26 Truly do I say to thee, Thou wilt not come out thence, till thou hast paid the last farthing.
Sa pagkatinuod ako moingon kaninyo, dili gayod kamo makagawas gikan didto hangtod inyong mabayran ang kataposang gamay nga salapi nga inyong nautang.
27 Ye have heard that it was said, “Thou shalt not commit adultery.”
Inyong nadungog nga kini gisulti, 'Ayaw panapaw.'
28 But I say to you, that whoever looketh on a woman to lust after her, hath committed adultery with her already in his heart.
Apan ako moingon kaninyo nga ang matag-usa nga motan-aw sa usa ka babaye uban ang kaibog diha kaniya nakabuhat na sa pagpanapaw uban kaniya diha sa iyang kasingkasing.
29 And if thy right eye cause thee to offend, pluck it out, and cast it from thee; for it is better for thee that one of thy members should perish, than that thy whole body should be cast into hell. (Geenna g1067)
Ug kung ang inyong tuong mata mahimong hinungdan nga kamo mapandol, lugita kini ug ilabay palayo gikan kaninyo. Kay mas maayo pa alang kaninyo nga ang usa ka bahin sa inyong lawas kinahanglang mawala kaysa tibuok ninyong lawas ilabay ngadto sa impiyerno. (Geenna g1067)
30 And if thy right hand cause thee to offend, cut it off, and cast it from thee; for it is better for thee that one of thy members should perish, than that thy whole body should go away into hell. (Geenna g1067)
Ug kung ang inyong tuong kamot mahimong hinungdan sa inyong pagkapandol, putla kini ug ilabay palayo gikan kaninyo. Kay mas maayo pa alang kaninyo nga ang usa ka bahin sa inyong lawas kinahanglang mawala kaysa tibuok ninyong lawas mahiadto sa impiyerno. (Geenna g1067)
31 And it was said, “Whoever shall put away his wife, let him give her a writing of divorcement.”
Kini usab ang gisulti, 'Bisan kinsa ang magpadala sa iyang asawa sa layo, pahataga siya ug kasulatan kaniya sa panagbulag.'
32 But I say to you, that whoever putteth away his wife, unless it be on account of fornication, causeth her to commit adultery; and whoever shall marry her when put away, committeth adultery.
Apan ako moingon kaninyo nga ang matag-usa nga makigbulag sa iyang asawa, gawas sa hinungdan sa makauulaw nga pagpakighilawas, nakapahimo kaniya nga babayeng mananapaw. Ug bisan kinsa nga makigminyo kaniya human siya nakigbulag nakabuhat ug pagpanapaw.
33 Again ye have heard that it was said to them of old time, “Thou shalt not swear falsely, but shalt perform to the Lord thine oaths.”
Usab, nakadungog kamo nga kini gisulti niadtong karaang mga panahon, 'Ayaw pagsaad sa bakak nga panumpa, apan dalha ang imong mga panaad ngadto sa Ginoo.'
34 But I say to you, Swear not at all; neither by heaven, for it is the throne of God;
Apan ako moingon kaninyo, ayaw na gayod pagpanumpa, bisan sa langit, kay mao kini ang trono sa Dios;
35 nor by the earth, for it is his footstool; nor by Jerusalem, for it is the city of the Great King;
bisan sa yuta, kay mao kini ang tumbanan sa iyang tiil; bisan sa Jerusalem, kay mao kini ang siyudad sa bantogang Hari.
36 nor shalt thou swear by thy head, for thou canst not make one hair white or black.
Ayaw panumpa pinaagi sa inyong ulo, kay dili kamo makahimo sa usa ka buhok nga moputi o moitom.
37 But let your language be, Yea, yea; Nay; nay; for whatever is more than these cometh of evil.
Apan himoa ang inyong pulong nga, 'Oo,' o 'Dili.' Ang bisan unsa nga labaw pa niini gikan sa usa nga daotan.
38 Ye have heard that it was said, “An eye for an eye, and a tooth for a tooth.”
Inyong nadungog nga kini gisulti, 'Mata batok sa mata, ug ngipon batok sa ngipon.'
39 But I say to you, that ye resist not the evil-doer; but whoever smiteth thee on the right cheek, turn to him the other also;
Apan moingon ako kaninyo, ayaw pagsukol sa usa nga daotan. Hinuon, bisan kinsa nga mosagpa kaninyo sa inyong tuong aping, ipasagpa usab kaniya ang pikas.
40 and if any one intends to sue thee at the law, and take thy coat, give up to him thy cloak also;
Ug kung bisan kinsa ang mangandoy sa pag-adto sa korte uban kaninyo ug mokuha sa inyong pangsulod nga bisti, pasagdi usab kanang tawhana nga kuhaon ang inyong kupo.
41 and whoever shall compel thee to go one mile, go with him two.
Ug bisan kinsa nga motukmod kaninyo sa pag-adto sa usa ka milya, adto usab uban kaniya sa duha.
42 Give to him that asketh of thee; and from him that would borrow of thee, turn not away.
Paghatag ngadto kang bisan kinsa nga mangayo kaninyo, ug ayaw pagtalikod gikan niadtong bisan kinsa nga nangandoy sa pagpanghulam gikan kaninyo.
43 Ye have heard that it was said, “Thou shalt love thy neighbor, and hate thine enemy.”
Kamo nakadungog nga kini gisulti, 'Higugmaon ninyo ang inyong silingan ug dumti ang inyong kaaway.'
44 But I say to you, Love your enemies, and pray for those who persecute you;
Apan ako moingon kaninyo, higugmaa ang inyong kaaway ug pag-ampo niadtong naglutos kaninyo,
45 that ye may become sons of your Father who is in heaven; for he maketh his sun to rise on the evil and on the good, and sendeth rain on the just and on the unjust.
aron nga kamo mahimong mga anak sa inyong Amahan nga anaa sa langit. Kay siya makapahimo sa iyang adlaw sa pagsubang sa daotan ug sa matarong, ug nagpadalag ulan sa matarong ug sa dili matarong.
46 For if ye love those who love you, what reward have ye? Do not even the publicans the same?
Kay kung inyong higugmaon kadtong nahigugma kaninyo, unsang ganti ang inyong makuha? Dili ba nagabuhat man bisan ang tigkolekta ug buhis sa susamang butang?
47 And if ye salute your brethren only, what do ye that excelleth? Do not even the heathen the same?
Ug kung inyo lamang pangumustahon ang inyong mga igsoon, unsay inyong mabuhat nga labaw pa sa uban? Dili ba nagabuhat man bisan ang mga Gentil sa susamang butang?
48 Be ye therefore perfect, as your heavenly Father is perfect.
Busa kamo kinahanglan mahingpit, sama kahingpit sa inyong langitnong Amahan.
