Luke 1
1 Inasmuch as many have undertaken to arrange a narrative of those things which are fully believed among us,
Heiðraði Þeófílus. Nú þegar hafa verið skrifaðar allmargar frásögur um Krist, byggðar á heimildum postulanna og annarra sjónarvotta.
2 even as they were delivered to us by those who were eye-witnesses from the beginning and became ministers of the word,
3 it seemed good to me also, having accurately traced up all things from the first, to write to thee a connected account, most excellent Theophilus,
En ég taldi rétt að rannsaka þessar heimildir á ný frá upphafi til enda, og nú sendi ég þér árangur þeirra nákvæmu athugana sem ég hef gert.
4 that thou mightst know the exact truth with regard to those things in which thou wast instructed.
Þetta geri ég til að fullvissa þig um sannleiksgildi þess sem þú hefur heyrt hjá öðrum.
5 There was in the days of Herod, king of Judaea, a certain priest named Zachariah, of the course of Abijah; and he had a wife of the daughters of Aaron, and her name was Elizabeth.
Frásaga mín hefst á prestinum Sakaría, sem var uppi á dögum Heródesar konungs í Júdeu. Sakaría var úr flokki Abía, en það var einn af mörgum flokkum musterisþjónanna. Elísabet, kona hans, var einnig af gyðinglegri prestaætt; afkomandi Arons.
6 And they were both righteous in the sight of God, walking in all the commandments and ordinances of the Lord blameless.
Þau hjón voru bæði guðrækin og leituðust við að halda boðorð Guðs óaðfinnanlega.
7 And they had no child, because Elizabeth was barren, and they were both far advanced in years.
Þau voru barnlaus – Elísabet gat ekki átt börn – og auk þess orðin roskin.
8 And it came to pass, that, while he was serving as priest before God in the order of his course,
Dag nokkurn þegar Sakaría var að sinna störfum sínum í musterinu – flokkur hans var einmitt á vakt þá vikuna – féll það í hlut hans að fara inn í musterið og brenna reykelsi frammi fyrir Drottni.
9 according to the custom of the priesthood the lot fell to him to go into the temple of the Lord and burn the incense.
10 And the whole multitude of the people was praying without at the time of the incense.
Eins og ávallt er reykelsisfórnin fór fram, stóð fjöldi fólks fyrir utan musterið á bæn.
11 And there appeared to him an angel of the Lord, standing on the right of the altar of incense.
Allt í einu sá Sakaría engil standa hægra megin við reykelsisaltarið. Honum varð hverft við og hann varð mjög hræddur.
12 And Zachariah was troubled at the sight, and fear fell upon him.
13 But the angel said to him, Fear not, Zachariah; for thy prayer was heard, and thy wife Elizabeth shall bear thee a son; and thou shalt call his name John.
Engillinn sagði: „Sakaría, vertu óhræddur! Ég kem til að segja þér að Guð hefur heyrt bæn þína. Konan þín, hún Elísabet, mun fæða þér son! Þú skalt láta hann heita Jóhannes.
14 And thou wilt have joy and gladness, and many will rejoice for his birth.
Fæðing hans mun verða ykkur báðum mikið gleðiefni og margir munu samgleðjast ykkur,
15 For he will be great in the sight of the Lord; and will drink neither wine nor strong drink; and he will be filled with the Holy Spirit from his very birth.
því hann á eftir að verða einn af hetjum Guðs. Hann má aldrei snerta vín né sterka drykki, en þess í stað mun hann fyllast heilögum anda, meira að segja áður en hann fæðist!
16 And many of the sons of Israel will he turn to the Lord their God.
Hann mun snúa mörgum Gyðingum til Drottins, Guðs þeirra.
17 And he will go before his face in the spirit and power of Elijah, to turn the hearts of fathers to children, and the disobedient to the wisdom of the righteous, to make ready for the Lord a prepared people.
Hann verður mikilmenni og máttugur eins og Elía, hinn forni spámaður. Hann mun koma á undan Kristi, búa fólkið undir komu hans og kenna því að elska Drottin eins og forfeður þess gerðu, og lifa sem trúað fólk.“
18 And Zachariah said to the angel, Whereby shall I know this? for I am an old man, and my wife is far advanced in years.
Þá sagði Sakaría við engilinn: „Já, en þetta er útilokað! Ég er orðinn gamall og konan mín líka.“
19 And the angel answering said to him, I am Gabriel, who stand in the presence of God; and I was sent to speak to thee, and to tell thee these glad tidings.
Engillinn svaraði: „Ég er Gabríel! Ég stend frammi fyrir hásæti Guðs, sem sendi mig til að flytja þér þessar góðu fréttir
20 And lo! thou shalt be silent, and not able to speak, until the day when these things shall come to pass, because thou didst not believe my words, which will be fulfilled in their season.
En fyrst þú trúðir mér ekki, munt þú verða mállaus þangað til barnið er fætt. Ég ábyrgist að orð mín munu rætast á sínum tíma.“
21 And the people were looking for Zachariah, and wondering that he remained so long in the temple.
Fólkið beið eftir Sakaría og undraðist hve honum dvaldist í musterinu.
22 And on coming out, he was not able to speak to them; and they perceived that he had seen a vision in the temple; and he was beckoning to them, and remained speechless.
Þegar hann kom út, gat hann ekkert sagt, og fólkið skildi af látbragði hans að hann hlyti að hafa séð sýn inni í musterinu.
23 And it came to pass, when the days of his ministration were completed, that he returned to his house.
Eftir þetta dvaldist hann í musterinu sinn tíma og fór síðan heim.
24 And after those days his wife Elizabeth conceived, and hid herself five months, saying,
Stuttu síðar varð Elísabet kona hans þunguð en hún leyndi því fyrstu fimm mánuðina.
25 Thus hath the Lord dealt with me in the days wherein he looked on me to take away my reproach among men.
„En hvað Drottinn er góður að leysa mig undan þeirri skömm að geta ekki átt barn!“hrópaði hún.
26 And in her sixth month the angel Gabriel was sent from God to a city of Galilee, called Nazareth,
Mánuði síðar sendi Guð engilinn Gabríel til meyjar sem María hét og bjó í þorpinu Nasaret í Galíleu. Hún var trúlofuð manni að nafni Jósef og var hann af ætt Davíðs konungs.
27 to a virgin betrothed to a man whose name was Joseph, of the house of David; and the virgin's name was Mary.
28 And the angel came in to her and said, Hail, thou that art highly favored! the Lord is with thee.
Gabríel birtist henni og sagði: „Sæl, þú hin útvalda! Drottinn er með þér!“
29 And she was troubled at the words, and was considering what this salutation could mean.
María varð undrandi og reyndi að skilja hvað engillinn ætti við.
30 And the angel said to her, Fear not, Mary; for thou hast found favor with God.
„Vertu ekki hrædd, María, “sagði engillinn, „Guð ætlar að blessa þig ríkulega.
31 And lo! thou shalt conceive in thy womb, and hear a son, and shalt call his name Jesus.
Innan skamms munt þú verða barnshafandi og eignast dreng, sem þú skalt nefna Jesú.
32 He shall be great, and shall be called the Son of the Most High; and the Lord God will give to him the throne of David his father;
Hann mun verða mikill og kallast sonur Guðs. Drottinn Guð mun gefa honum hásæti Davíðs konungs, ættföður hans,
33 and he shall reign over the house of Jacob for ever; and of his kingdom there shall be no end. (aiōn g165)
og hann mun ríkja yfir Ísrael að eilífu. Á ríki hans mun enginn endir verða!“ (aiōn g165)
34 Then said Mary to the angel, How shall this be, since I know not a man?
„Hvernig má það vera?“spurði María, „ég hef ekki karlmanns kennt.“
35 And the angel answering said to her, The Holy Spirit will come upon thee, and the power of the Most High will overshadow thee; wherefore the holy one that is to be born will be called the Son of God.
Engillinn svaraði: „Heilagur andi mun koma yfir þig og kraftur Guðs mun umlykja þig, barnið þitt verður því heilagt sonur Guðs.
36 And lo! Elizabeth, thy kinswoman, she also hath conceived a son in her old age; and this is the sixth month with her who is called barren.
Nú eru sex mánuðir síðan Elísabet frænka þín óbyrjan, eins og fólk kallaði hana – varð þunguð í elli sinni!
37 For nothing will be impossible with God.
Guði er ekkert um megn.“
38 And Mary said, Lo, the handmaid of the Lord! May it be to me according to thy word. And the angel departed from her.
Og María sagði: „Ég vil hlýða og þjóna Drottni. Verði allt eins og þú sagðir.“Þá hvarf engillinn.
39 And Mary arose and went in those days into the hill-country with haste, into a city of Judah.
Nokkrum dögum síðar fór María til fjallaþorpsins í Júdeu þar sem Sakaría bjó og heimsótti Elísabetu.
40 And she entered the house of Zachariah, and saluted Elizabeth.
41 And it came to pass, when Elizabeth heard the salutation of Mary, that the babe leaped in her womb; and Elizabeth was filled with the Holy Spirit,
Þegar María heilsaði, tók barn Elísabetar viðbragð í kviði hennar og hún fylltist heilögum anda.
42 and cried out with a loud voice, and said, Blessed art thou among women; and blessed is the fruit of thy womb!
Hún hrópaði upp í gleði sinni og sagði við Maríu: „Guð hefur blessað þig umfram allar aðrar konur, og barni þínu er ætluð hin æðsta blessun hans.
43 And whence is this to me, that the mother of my Lord should come to me?
Hvílíkur heiður fyrir mig að móðir Drottins míns skuli heimsækja mig.
44 For lo! as soon as the voice of thy salutation came to my ears, the babe leaped in my womb in exultation.
Um leið og þú komst inn og heilsaðir mér tók barnið mitt viðbragð af gleði!
45 And blessed is she who hath believed that there will be an accomplishment of those things which were told her from the Lord.
Þú trúðir að Guð mundi standa við orð sín og þess vegna hefur hann ríkulega blessað þig.“
46 And Mary said, My soul magnifieth the Lord,
Og María sagði: „Ó, ég lofa Drottin!
47 and my spirit hath exulted in God my Saviour;
Ég gleðst í Guði, frelsara mínum.
48 for he hath looked upon the low estate of his handmaiden. For lo! from this time all generations will call me blessed;
Hann mundi eftir lítilmótlegri ambátt sinni og héðan í frá munu allar kynslóðir tala um hvernig Guð blessaði mig.
49 for the Mighty One hath done great things for me; and holy is his name;
Hann, hinn voldugi og heilagi, hefur gert mikla hluti fyrir mig.
50 and his mercy is from generation to generation on them that fear him.
Miskunn hans við þá sem trúa á hann, varir frá kynslóð til kynslóðar.
51 He hath wrought mightily with his arm; he hath scattered the proud in the device of their heart.
Hann hefur unnið stórvirki með mætti sínum og tvístrað hinum stoltu og drambsömu.
52 He hath cast down princes from thrones, and exalted men of low degree.
Hann hefur steypt höfðingjum úr hásætum og upphafið auðmjúka.
53 The hungry he hath filled with good things, and the rich he hath sent away empty.
Hann hefur mettað hungraða gæðum og látið ríka fara tómhenta frá sér.
54 He hath given help to Israel his servant, in remembrance of his mercy
Hann hefur hjálpað þjóni sínum, Ísrael, og ekki gleymt loforðum sínum.
Hann lofaði feðrum okkar – Abraham og afkomendum hans – að sýna þeim miskunn að eilífu.“ (aiōn g165)
56 And Mary abode with her about three months, and returned to her own house.
Eftir þetta dvaldist María hjá Elísabetu í þrjá mánuði, en að því búnu hélt hún heim.
57 Now Elizabeth's full time came that she should be delivered; and she brought forth a son.
Þegar meðgöngutíma Elísabetar lauk, fæddi hún son.
58 And her neighbors and her kinsfolk heard that the Lord had showed great mercy toward her; and they rejoiced with her.
Vinir og ættingjar fréttu fljótt hve góður Drottinn hafði verið Elísabetu og samglöddust henni.
59 And it came to pass that on the eighth day they came to circumcise the child; and they were about to call him Zachariah, after the name of his father.
Þegar barnið var átta daga gamalt komu þeir til að vera viðstaddir umskurnina. Allir gerðu ráð fyrir að drengurinn yrði látinn heita Sakaría eftir föður sínum,
60 And his mother answering said, Not so; but he shall be called John.
en Elísabet sagði: „Nei, hann á að heita Jóhannes.“
61 And they said to her, There is no one of thy kindred that is called by this name.
„Hvers vegna?“spurði fólkið undrandi, „það er enginn með því nafni í allri fjölskyldunni!“
62 And they made signs to his father, how he would have him named.
Faðir barnsins var síðan spurður með bendingum hvað barnið ætti að heita.
63 And he asked for a writing-tablet, and wrote, saying, His name is John. And they all marveled.
Hann bað um spjald og skrifaði á það, öllum til mikillar furðu: „Nafn hans er Jóhannes.“
64 And his mouth was opened immediately, and his tongue was loosed; and he spoke, blessing God.
Á sama andartaki fékk hann málið og lofaði Guð.
65 And fear came on all that dwelt around them; and all these things were talked of throughout the whole of the hill-country of Judaea.
Nágrannarnir urðu undrandi og fréttin um þetta barst um alla fjallabyggð Júdeu.
66 And all that heard them laid them up in their hearts, saying, What then will this child be? For the hand of the Lord was with him.
Þeir sem heyrðu þetta, veltu því vandlega fyrir sér og sögðu: „Hvað skyldi verða úr þessu barni? Hönd Drottins er greinilega með því á sérstakan hátt.“
67 And Zachariah his father was filled with the Holy Spirit, and prophesied, saying,
Sakaría, faðir drengsins, fylltist heilögum anda og spáði:
68 Blessed be the Lord, the God of Israel! for he hath visited and redeemed his people,
„Lofaður sé Drottinn, Guð Ísraels, því hann hefur vitjað þjóðar sinnar til að bjarga henni.
69 and hath raised up a horn of salvation for us in the house of David his servant, —
Hann gefur okkur máttugan frelsara af ætt Davíðs konungs, þjóns síns,
eins og hinir heilögu spámenn höfðu sagt fyrir, (aiōn g165)
71 salvation from our enemies, and from the hand of all that hate us,
til að frelsa okkur undan óvinum okkar og öllum þeim sem hata okkur.
72 to accomplish his mercy toward our fathers, and to remember his holy covenant,
Hann sýndi forfeðrum okkar miskunn og minntist síns heilaga loforðs, sem hann gaf Abraham, að frelsa okkur frá óvinum okkar,
73 the oath which he swore to Abraham our father,
74 to grant to us, that being delivered from the hand of our enemies, we might worship him without fear,
75 in holiness and righteousness before him, all our days.
helga okkur og gera okkur hæf til að dvelja hjá sér að eilífu.
76 And thou, child, shalt be called a prophet of the Most High; for thou shalt go in advance before the face of the Lord to prepare his ways,
Þú, sonur minn, verður kallaður spámaður almáttugs Guðs, því þú munt ryðja Kristi veg.
77 to give knowledge of salvation to his people in the remission of their sins
Þú munt veita fólkinu þekkingu á hjálpræðinu og fyrirgefningu syndanna.
78 through the tender mercy of our God, whereby the day-spring from on high hath visited us,
Þessu mun kærleikur Guðs og miskunn koma til leiðar, hann sendir okkur ljós sitt.
79 to give light to those sitting in darkness and the shadow of death, to guide our feet into the way of peace.
Það mun lýsa þeim er sitja í myrkri og skugga dauðans, og leiða okkur á friðarveg.“
80 And the child grew, and waxed strong in spirit; and was in the deserts till the day of his manifestation to Israel.
Og drengurinn óx og Guð styrkti hann. Þegar hann hafði aldur til, fór hann út í óbyggðina og dvaldist þar þangað til hann hóf starf sitt meðal þjóðarinnar.
