Acts 7
1 And the high-priest said, Are then these things so?
Ang labaw nga pari miingon, “Tinuod ba kining mga butanga?”
2 And he said, Brethren and fathers, hearken. The God of glory appeared to our father Abraham, when he was in Mesopotamia, before he dwelt in Haran,
Si Stefen mitubag, “Mga igsoon ug mga amahan, pamati kamo kanako: Ang Dios nga mahimayaon nagpakita sa atong amahan nga si Abraham kadtong atua siya sa Mesopotamia, sa wala pa siya nagpuyo sa Haran;
3 and said to him, “Go forth from thy country and thy kindred, and come into the land which I will show thee.”
miingon siya kaniya, “Pagbiya sa imong yuta ug kaparyentihan, ug lakaw ngadto sa dapit nga akong ipakita kanimo.
4 Then came he out of the land of the Chaldaeans, and dwelt in Haran; and from thence, after his father was dead, he caused him to remove into this land wherein ye now dwell;
Busa mibiya siya sa yuta sa taga-Caldaean ug nagpuyo sa Haran; gikan didto, human mamatay ang iyang amahan, gidala siya sa Dios niining yutaa, diin kamo nakapuyo karon.
5 and he gave him no inheritance in it, no, not so much as to set his foot on; and he promised to give it to him for a possession, and to his posterity after him, when as yet he had no child.
Wala siyay gihatag nga panulondon kaniya, wala, bisan igo lang nga matindogan sa tiil. Apan siya nagsaad— bisan ug si Abraham wala pa gayoy anak—nga iyang ihatag ang yuta isip usa ka panag-iyahon alang kaniya ug sa iyang kaliwatan nga mosunod kaniya.
6 And God spoke in this manner: “That his posterity should sojourn in a foreign land, and that they would bring them into bondage, and ill-treat them four hundred years;
Ang Dios nakigsulti kaniya sama niini nga paagi, nga ang iyang kaliwatan mopuyo sa mubo nga panahon sa langyaw nga yuta, ug ang mga lumulupyo didto pagahimuon silang ulipon ug motagad kanila ug dili maayo sulod sa 400 ka tuig.
7 and the nation to which they shall be in bondage will I judge,” said God; “and after that they shall come forth, and shall worship me in this place.”
'Ug akong pagahukman ang nasod diin sila mahimong mga ulipon,' miingon ang Dios, 'ug pagkahuman niana sila mogawas ug mosimba kanako niining dapita.'
8 And he gave him the covenant of circumcision; and so he begat Isaac, and circumcised him on the eighth day; and Isaac begat Jacob, and Jacob the twelve patriarchs.
Ug gihatag niya kang Abraham ang kasabotan sa pagtuli, busa si Abraham nahimong amahan ni Isaac ug gituli niya siya sa ikawalo nga adlaw; Si Isaac nahimong amahan ni Jacob, ug si Jacob amahan sa dose ka patriarka.
9 And the patriarchs, moved with envy, sold Joseph into Egypt; and God was with him,
Ang patriarka gidumalahan sa ilang kasina batok kang Jose ug gibaligya siya sa Ehipto, ug ang Dios miuban kaniya,
10 and delivered him out of all his afflictions, and gave him favor and wisdom in the sight of Pharaoh king of Egypt; and he made him governor over Egypt, and all his house.
giluwas siya sa tanan niyang kalisdanan, ug gihatagan siya ug pinasahi nga pagtagad ug kaalam sa atubangan sa Paraon, nga hari sa Ehipto. Gihimo siya sa Paraon nga gobernador sa Ehipto ug sa tibuok niyang panimalay.
11 Now there came a famine over all the land of Egypt and Canaan, and great distress; and our fathers found no Sustenance.
Unya miabot ang kagutom ug dakong kalisdanan sa tibuok Ehipto ug Canaan: ug ang atong mga amahan walay nakaplagan nga pagkaon.
12 But Jacob, hearing that there was grain in Egypt, sent out our fathers first.
Apan sa dihang nakadungog si Jacob nga adunay trigo sa Ehipto, gipadala niya sa unang higayon ang atong mga katigulangan.
13 And at the second time Joseph was recognized by his brothers, and the kindred of Joseph became known to Pharaoh.
Sa ikaduha nga higayon, nagpaila na sa iyang kaugalingon si Jose sa iyang mga igsoon; ug nailhan sa Paraon ang pamilya ni Jose.
14 Then Joseph sent and called his father Jacob to him, and all his kindred, seventy five souls.
Gipapauli ni Jose ang iyang mga igsoon aron sultihan si Jacob, ang iyang amahan, nga moadto sa Ehipto, kauban ang iyang mga paryente, 75 ka tawo tanan.
15 And Jacob went down [[into Egypt]], and died, he and our fathers.
Mao nga si Jacob milugsong sa Ehipto; unya siya namatay, siya ug lakip na ang atong mga katigulangan.
16 And they were removed to Shechem, and laid in the tomb that Abraham bought for a sum of money of the sons of Hamor, the father of Shechem.
Gidala sila sa Shechem ug gibutang sa lubnganan nga napalit ni Abraham sa plata nga kantidad gikan sa mga anak ni Hamor sa Shechem.
17 But as the time of the promise drew near, which God solemnly made to Abraham, the people grew and multiplied in Egypt,
Samtang ang panahon sa gisaad nagkaduol na sama sa gisaad sa Dios kang Abraham, ang mga tawo midako ug nanaghan sa Ehipto,
18 until another king arose, who knew not Joseph.
hangtod nga adunay mitungha nga laing hari sa Ehipto, usa ka hari nga wala makaila kang Jose.
19 The same dealt subtly with our race, and ill-treated our fathers, so that they should cast out their infants, that they might not be preserved alive.
Kini nga hari gilimbongan ang atong katawhan ug gidaogdaog ang atong mga katigulangan, gipanglabay nila ang ilang mga gagmayng bata aron dili sila mabuhi.
20 In which time Moses was born, and was exceedingly fair; who was nourished in his father's house three months.
Niana nga panahon si Moises natawo; siya ambungan gayod kaayo atubangan sa Dios ug giatiman sa tulo ka bulan sa puloy-anan sa iyang amahan.
21 And when he was cast out, Pharaoh's daughter took him up, and nourished him for herself as a son.
Sa dihang gilabay siya sa gawas, gikuha siya sa anak nga babaye sa Paraon ug giatiman siya ingon nga iyang anak.
22 And Moses was instructed in all the wisdom of the Egyptians, and was mighty in his worlds and deeds.
Natudloan si Moises sa tanan nga nahibaw-an sa mga Ehiptohanon; ug siya gamhanan sa iyang mga pulong ug mga buhat.
23 And when he was forty years old, it came into his heart to visit his brethren, the sons of Israel.
Apan pagtungtong niya sa edad nga 40, miabot sa iyang kasingkasing nga susihon ang kahimtang sa iyang mga kaigsoonan, ang mga anak sa Israel.
24 And seeing one of them suffer wrong, he defended him, and avenged him that was oppressed by smiting the Egyptian.
Pagkakita ni Moises nga gidaogdaog ang usa ka Israelita, gipanalipdan niya kini ug gipanimaslan gikan sa Ehiptohanon nga maoy nagdaogdaog pinaagi sa pagpuspus niini:
25 For he supposed his brethren would understand that God through his hand would give them salvation; but they understood not.
naghunahuna siya nga ang iyang mga kaigsoonan makasabot nga giluwas sila sa Dios pinaagi sa iyang kamot, apan wala sila makasabot.
26 And the next day he showed himself to them as they were contending, and urged them to peace, saying, Ye are brethren; why do ye wrong one another?
Sa sunod nga adlaw miduol siya sa mga Israelita samtang sila nag-away; gisulayan niya sila ug husay; miingon siya, 'Mga sir, managsoon kamo; nganong buhatan man ninyo ug sayop ang usag usa?'
27 But he who was wronging his neighbor thrust him away, saying, “Who made thee a ruler and a judge over us?
Apan ang usa nga maoy nakabuhat ug sayop sa iyang silingan gituklod siya, ug miingon, 'Kinsa ang naghatag kanimo ug katungod nga magmando ug maghukom kanamo?
28 Dost thou mean to kill me, as thou didst kill the Egyptian yesterday?”
Buot ba nimong patyon ako, sama sa pagpatay nimo sa Ehiptohanon kagahapon?'
29 And Moses fled at this saying, and became a sojourner in the land of Midian, where he begat two sons.
Nibiya si Moises palayo human niya kini madungog; nahimo siyang langyaw sa yuta sa Midian, diin siya nahimong amahan sa duha ka anak nga lalaki.
30 And when forty years were completed, there appeared to him in the wilderness of Mount Sinai an angel in the flaming fire of a bush.
Paglabay sa 40 ka tuig, adunay usa ka anghel nga mipakita kaniya sa kamingawan sa Bungtod sa Sinai, sa usa ka nagdilaab nga kalayo sa gamay nga kahoy.
31 And Moses seeing it wondered at the sight; and as he drew near to behold it, the voice of the Lord came [[to him]],
Pagkakita ni Moises sa kalayo, natingala siya sa iyang nakita; sa dihang giduol niya kini ug gisusi, ang tingog sa Ginoo miingon,
32 saying, “I am the God of thy fathers, the God of Abraham and Isaac and Jacob.” And Moses trembled and durst not behold.
'Ako ang Dios sa imong mga amahan, ang Dios ni Abraham, ni Isaac, ug ni Jacob.' Nangurog si Moises ug wala gayod siya nisulay ug tan-aw.
33 And the Lord said to him, “Loose the sandals from thy feet; for the place where thou standest is holy ground.
Ang Ginoo misulti kaniya, 'Huboa ang imong sandalyas, kay kining dapit nga imong gibarogan balaan.
34 I have surely seen the oppression of my people in Egypt, and I have heard their groaning, and am come down to deliver them; and now, come, I will send thee into Egypt.”
Nakita ko na gayod ang kalisdanan sa akong katawhan nga atua sa Ehipto; Nadungog ko ang ilang pag-agulo, ug mikanaog ako aron luwason sila; mao nga duol ngari, kay ipadala ko ikaw sa Ehipto.'
35 This Moses, whom they denied, saying, “Who made thee a ruler and a judge?” this very man did God send both as a ruler and a redeemer with the hand of the angel who appeared to him in the bush.
Kining Moises nga ilang gisalikway, sa dihang sila miingon nga, 'Kinsa ang naghimo kanimo nga mahimong usa ka magmamando ug usa ka maghuhukom?'—siya ang gipadala sa Dios nga mangulo ug moluwas. Gipadala siya pinaagi sa kamot sa anghel nga nagpakita kang Moises sa gamay nga kahoy.
36 This very man brought them out, working wonders and signs in the land of Egypt, and in the Red Sea, and in the wilderness forty years.
Nangulo kanila si Moises pagawas sa Ehipto, pagkahuman niya ug buhat ug mga milagro ug ilhanan sa Ehipto, sa Pula nga Dagat, ug sa kamingawan sa sulod sa 40 ka tuig.
37 This is the Moses who said to the sons of Israel, “A prophet will God raise up to you from among your brethren, as he raised up me.”
Mao usab kini ang Moises nga miingon sa katawhan sa Israel, 'Magpabarog ang Dios ug usa ka propeta alang kaninyo gikan sa inyong mga kaigsoonan, usa ka propeta sama kanako.'
38 This is he that was in the assembly in the wilderness with the anger who spake to him on Mount Sinai, and with our fathers; who received the living oracles to give to us;
Kini mao ang tawo nga anaa sa panagtigom sa kamingawan kauban ang mga anghel nga nakigsulti kaniya sa Bungtod sa Sinai. Kini mao ang tawo nga kauban sa atong katigulangan; kining tawhana ang nakadawat ug buhing mga pulong aron ipadayag kanato.
39 to whom our fathers would not be obedient, but thrust him from them, and in their hearts turned back into Egypt,
Kini mao ang tawo nga wala gisunod sa atong mga katigulangan; Ilaha siyang gituklod palayo kanila, ug ang ilang kasingkasing nibalik ngadto sa Ehipto.
40 saying to Aaron, “Make us gods who shall go before us; for as for this Moses, who brought us out of the land of Egypt, we know not what is become of him.”
Nianang panahona miingon sila kang Aaron, 'Himoi kami ug diosdios nga mangulo kanamo. Kini nga Moises, nga maoy nangulo sa atong kagawasan sa Ehipto, wala na kami makabalo kung unsa ang nahitabo kaniya.'
41 And they made a calf in those days, and offered sacrifice to the idol, and rejoiced in the works of their own hands.
Mao nga naghimo sila ug nating baka niadtong panahona ug nagdala ug halad sa diosdios, unya naglipay tungod sa binuhat sa ilang mga kamot.
42 But God turned away, and gave them up to worship the host of heaven; as it is written in the book of the Prophets, “Did ye offer to me slain beasts and sacrifices for forty years in the wilderness, O house of Israel?
Apan ang Dios mibiya ug gitugyan sila nga moalagad sa binuhat sa langit; ingon sa nahisulat sa libro sa mga propeta, 'Naghalad ba kamo kanako ug gipatay nga mapintas nga mananap ug uban pang mga halad sulod sa 40 ka tuig sa kamingawan, panimalay sa Israel?
43 And ye took up the tabernacle of Moloch, and the star of the god Rephan, the figures which ye made to worship them; and I will carry you away beyond Babylon.”
Gidawat ninyo ang tolda ni Molec ug ang bituon sa diosdios nga si Repan, ug ang mga larawan nga inyong gibuhat aron mosimba kanila: Ug dalhon ko kamo saylo pa sa Babilonia.'
44 Our fathers had the tabernacle of the testimony in the wilderness, as he that spoke to Moses commanded that he should make it according to the pattern that he had seen;
Ang atong mga katigulangan adunay tolda sa pagpamatuod sa kamingawan, sama sa gimando sa Dios sa dihang nakig-istorya siya kang Moises, nga kinahanglan niyang buhaton kini sama sa iyang nakita.
45 which also our fathers received and brought in with Joshua, at their taking possession of the gentiles whom God drove out from before our fathers, until the days of David;
Kini mao ang balongbalong nga gidala sa atong katigulangan sa atong yuta pinaagi kang Josue. Kini nahitabo sa dihang sila misulod sa tanang gipanag-iyahan sa maong mga nasod, nga gipapahawa sa Dios atubangan sa atong mga katigulangan. Sama kini niini hangtod sa kapanahonan ni David,
46 who found favor before God, and asked that he might find a habitation for the God of Jacob.
nga nakakaplag ug kaluoy sa mata sa Dios; nangayo siya ug usa ka puloy-anan alang sa Dios ni Jacob.
47 But Solomon built him a house.
Apan gibuhatan ni Solomon ug balay ang Dios.
48 Yet the Most High dwelleth not in [[temples]] made with hands; as saith the prophet,
Ngani, ang Labing Halangdon wala magpuyo sa mga balay nga binuhat lamang sa mga kamot; sama sa giingon sa propeta,
49 “Heaven is my throne, and the earth is my footstool. What house will ye build for me? saith the Lord; or what is the place of my rest?
'Ang langit ang akong trono, ug ang yuta ang tumbanan sa akong tiil. Unsa nga matang sa balay ang imong matukod alang kanako? miingon ang Ginoo: O diin man ang dapit nga ako makapahulay?
50 Did not my hands make all these things?”
Dili ba ang akong kaugalingong kamot man ang nagbuhat niining mga butanga?'
51 Stiffnecked, and uncircumcised in heart and ears! ye do always resist the Holy Spirit; as your fathers did, so do ye.
Kamong mga tawo nga gahi ug liog ug wala natuli ang kasingkasing ug dalunggan, kanunay kamong nagdumili sa Balaang Espiritu; sama lamang ang inyong binuhatan sa binuhatan sa inyong mga katigulangan.
52 Which of the prophets did not your fathers persecute? And they slew those who foretold the coming of the righteous one, of whom ye have now become the betrayers and murderers;
Kinsa sa mga propeta ang wala gilutos sa inyong mga katigulangan? Gipatay nila ang propeta nga miabot sa wala pa niabot ang Usa ka Matarong; ug kamo nahimo na usab nga magbubudhi ug mamumuno kaniya,
53 ye who received the Law as ordained through angels, and did not keep it.
kamong mga tawo nga nakadawat sa balaod nga gipatukod sa mga anghel, apan wala ninyo kini gitipigan.”
54 But when they heard these things, their hearts were filled with rage, and they gnashed their teeth at him.
Karon sa dihang nakadungog ang mga miyembro sa konseho niining mga butanga, nahiwa ilang kasingkasing, ug mikagot sa ilang mga ngipon ngadto kang Stefen.
55 But, being full of the Holy Spirit, he looked up earnestly into heaven, and saw the glory of God, and Jesus standing on the right hand of God,
Apan siya, nga puno sa Balaang Espiritu, mihangad sa langit ug nakita ang himaya sa Dios; ug iyang nakita si Jesus nga nagtindog sa tuo nga kamot sa Dios.
56 and said, Lo, I behold the heavens opened, and the Son of man standing on the right hand of God.
Miingon si Stefen, “Tan-awa, nakita ko ang langit nga naabli, ug ang Anak sa Tawo nagtindog sa tuo nga kamot sa Dios.”
57 And they cried out with a loud voice, and stopped their ears, and rushed upon him with one accord;
Apan ang mga miyembro sa konseho misinggit sa makusog, ug nanampong sa ilang mga dalunggan, unya dalidali nga miduol kaniya;
58 and having cast him out of the city, they stoned him. And the witnesses laid down their garments at the feet of a young man named Saul;
gipapahawa nila siya pagawas sa siyudad ug gibato: ug gipamutang sa mga saksi ang ilang panggawas nga mga sinina sa tiilan sa batan-ong lalaki nga ginganlan ug Saulo.
59 and they stoned Stephen, making supplication, and saying, Lord Jesus, receive my spirit.
Samtang gibato nila si Stefen, nagsangpit siya sa Dios ug miingon, “Ginoong Jesus, dawata ang akong espiritu.”
60 And kneeling down he cried with a loud voice, Lord, lay not this sin to their charge. And saying this, he fell asleep.
Miluhod siya ug misangpit sa makusog nga tingog, “Ginoo, ayaw sila pakasad-a niining mga butanga.” samtang gisulti niya kini, natulog siya.
