Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;
Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
2 put a knife to your throat, if you are a man given to appetite.
I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
3 Do not be desirous of his dainties, seeing they are deceitful food.
Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
4 Do not weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.
Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
5 Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.
Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
6 Do not eat the food of him who has a stingy eye, and do not crave his delicacies:
Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
7 for as he thinks about the cost, so he is. "Eat and drink." he says to you, but his heart is not with you.
Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
8 The morsel which you have eaten you shall vomit up, and lose your good words.
Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
9 Do not speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
10 Do not move the ancient boundary stone. Do not encroach on the fields of the fatherless:
Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
11 for their Defender is strong. He will plead their case against you.
Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
12 Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.
Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
13 Do not withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.
Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Będziesz je bił rózgą, a jego duszę ocalisz od piekła. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine:
Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
16 yes, my heart will rejoice, when your lips speak what is right.
I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
17 Do not let your heart envy sinners; but rather fear YHWH all the day long.
Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
18 For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
19 Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path.
Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
20 Do not be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat:
Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
21 for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.
Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
22 Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
23 Buy the truth, and do not sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.
Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
24 The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.
Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
25 Let your father and your mother be glad. Let her who bore you rejoice.
Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
26 My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.
Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
27 For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.
Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
28 Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.
Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?
U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
30 Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.
Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
31 Do not look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.
Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
32 In the end, it bites like a serpent, and poisons like a viper.
Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
33 Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.
Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
34 Yes, you will be as he who lies down in the midst of the sea, or as he who lies on top of the rigging:
I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
35 "They hit me, and I was not hurt. They beat me, and I do not feel it. When will I wake up? I can do it again. I can find another."
[Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
