Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;
Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
2 put a knife to your throat, if you are a man given to appetite.
Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
3 Do not be desirous of his dainties, seeing they are deceitful food.
Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
4 Do not weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.
Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
5 Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.
I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
6 Do not eat the food of him who has a stingy eye, and do not crave his delicacies:
Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
7 for as he thinks about the cost, so he is. "Eat and drink." he says to you, but his heart is not with you.
Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
8 The morsel which you have eaten you shall vomit up, and lose your good words.
Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
9 Do not speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
10 Do not move the ancient boundary stone. Do not encroach on the fields of the fatherless:
Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
11 for their Defender is strong. He will plead their case against you.
Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
12 Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.
Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
13 Do not withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.
Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Ty go bij rózgą, a duszę jego z piekła wyrwiesz. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine:
Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
16 yes, my heart will rejoice, when your lips speak what is right.
I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
17 Do not let your heart envy sinners; but rather fear YHWH all the day long.
Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
18 For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
19 Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path.
Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
20 Do not be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat:
Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
21 for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.
Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
22 Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
23 Buy the truth, and do not sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.
Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
24 The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.
Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
25 Let your father and your mother be glad. Let her who bore you rejoice.
Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
26 My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.
Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
27 For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.
Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
28 Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.
Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?
Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
30 Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.
Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
31 Do not look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.
Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
32 In the end, it bites like a serpent, and poisons like a viper.
Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
33 Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.
Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
34 Yes, you will be as he who lies down in the midst of the sea, or as he who lies on top of the rigging:
I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
35 "They hit me, and I was not hurt. They beat me, and I do not feel it. When will I wake up? I can do it again. I can find another."
Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
