Proverbs 22

1 A good name is more desirable than great riches, and loving favor is better than silver and gold.

ناوبانگی چاک لە دەوڵەمەندی گەورە خوازراوترە، ڕێزیش لە زێڕ و زیو باشترە.

2 The rich and the poor have this in common: YHWH is the maker of them all.

دەوڵەمەند و هەژار لەمەدا یەکدەگرنەوە، دروستکەری هەردووکیان یەزدانە.

3 The shrewd see danger and take cover, but the naive keep on going and suffer for it.

ژیر خراپە دەبینێت و خۆی دەشارێتەوە، بەڵام ساویلکە مل پێوەدەنێت و سزا دەدرێ.

4 The result of humility and the fear of YHWH is wealth, honor, and life.

پاداشتی بێفیزی و لەخواترسی دەوڵەمەندی و ڕێزداری و ژیانە.

5 Thorns and snares are in the path of the wicked: whoever guards his soul stays from them.

چقڵ و تەڵە لە ڕێگای پیاوی خواردایە، بەڵام ئەوەی خۆی بپارێزێت لێی دوور دەکەوێتەوە.

6 Train a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.

منداڵ لەسەر ئەو ڕێگایە ڕابهێنە کە پێویستە بیگرێت، پیریش بێت لێی لا نادات.

7 The rich rule over the poor. The borrower is servant to the lender.

دەوڵەمەند بەسەر هەژاردا حوکم دەکات، قەرزاریش کۆیلەی خاوەن قەرزە.

8 He who sows wickedness reaps trouble, and the rod of his fury will fail. God blesses a cheerful and generous person, but the vanity of his deeds he will bring to an end.

ئەوەی ناڕەوایی بچێنێت دروێنەی خراپە دەکات، کوتەکی تووڕەییشی دەفەوتێت.

9 He who has a generous eye will be blessed; for he shares his food with the poor.

ئەوەی چاوتێر بێت بەرەکەتدار دەبێت، چونکە لە نانی خۆی دەداتە هەژار.

10 Drive out the mocker, and strife will go out; yes, quarrels and insults will stop.

گاڵتەجاڕ دەربکە، ناکۆکی دەڕوات، دووبەرەکی و ڕیسواییش نامێنێت.

11 He who loves purity of heart and speaks gracefully is the king's friend.

ئەوەی حەزی لە دڵپاکی بێت و قسەی شیرین بێت، پاشا دەبێتە دۆستی.

12 The eyes of YHWH watch over knowledge; but he frustrates the words of the unfaithful.

چاوی یەزدان چاودێری زانیاری دەکات، بەڵام قسەی ناپاکان سەرەوژێر دەکات.

13 The sluggard says, "There is a lion outside. I will be killed in the streets."

تەمبەڵ دەڵێت: «شێرێک لە دەرەوەیە! ئەگەر بچمە گۆڕەپانەکان دەکوژرێم!»

14 The mouth of an adulteress is a deep pit: he who is under YHWH's wrath will fall into it.

دەمی ژنی بەدڕەوشت چاڵێکی قووڵە، ئەوەی بەر تووڕەیی یەزدان بکەوێت دەکەوێتە ناوی.

15 Folly is bound up in the heart of a child: the rod of discipline drives it far from him.

گێلی بە دڵی منداڵەوە گرێدراوە، بەڵام گۆچانی تەمبێکردن دووری دەخاتەوە لێی.

16 Whoever oppresses the poor for his own increase and whoever gives to the rich, both come to poverty.

ئەوەی زۆرداری لە هەژار بکات بۆ ئەوەی بۆ خۆی زیاد بکات و ئەوەی بە دەوڵەمەند ببەخشێت، بێگومان هەردووکیان بەرەو نەبوونییە.

17 The words of the wise: Incline your ear and hear my words, and apply your heart to my instruction.

گوێ شل بکە و قسەی دانایان ببیستە، دڵت بدە زانیاری من،

18 For it is a pleasant thing if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.

چونکە جوانە ئەگەر لە ناختدا هەڵیبگریت و تێکڕا لەسەر لێوەکانت بچەسپێن.

19 That your trust may be in YHWH, I teach you today, even you.

بۆ ئەوەی پشتبەستنت بە یەزدان بێت، ئەمڕۆ تۆ فێر دەکەم، بەڵێ تۆ.

20 Haven't I written to you thirty excellent things of counsel and knowledge,

ئایا سی پەندم بۆ نەنووسیوی سەبارەت بە ڕاوێژ و زانیاری،

21 To teach you truth, reliable words, to give sound answers to the ones who sent you?

بۆ ئەوەی دروستی قسەی ڕاستیت فێر بکەم، هەتا وەڵامە ڕاستییەکان بدەیتەوە ئەوانەی کە تۆیان ناردووە؟

22 Do not exploit the poor, because he is poor; and do not crush the needy in court;

هەژار تاڵان مەکە لەبەر هەژارییەکەی و نەبوون وردوخاش مەکە لە دادگا،

23 for YHWH will plead their case, and plunder the life of those who plunder them.

چونکە یەزدان بەرگری لە کێشەکەیان دەکات و ئەوانەی تاڵانیان دەکەن گیانیان تاڵان دەکات.

24 Do not befriend a hot-tempered man, and do not associate with one who harbors anger:

مەبە برادەری کەسی تووڕە، هاوڕێیەتی کەسی هەڵچوو مەکە،

25 lest you learn his ways, and ensnare your soul.

نەوەک لە ڕێچکەی ئەوان ڕابێیت، خۆت تووشی تەڵە بکەیت.

26 Do not be one of those who strike hands, of those who are collateral for debts.

لەوانە مەبە کە تەوقە دەکەن، دەستەبەری قەرزی خەڵک مەکە.

27 If you do not have means to pay, why should he take away your bed from under you?

ئەگەر نەتبوو بیدەیتەوە، بۆچی نوێنەکەی ژێرت ببردرێت.

28 Do not move the ancient boundary stone, which your fathers have set up.

سنووری کۆن مەگوازەوە، ئەوەی باوباپیرانت دایانناوە.

29 Do you see a man skilled in his work? He will serve kings. He won't serve obscure men.

ئایا ئەو کەسەت بینیوە بە دەستوبردە لە کارەکەی؟ لەبەردەم پاشاکان ڕادەوەستێت، نەک لەبەردەم خەڵکی بێ ناوبانگ.