Matthew 13
1 On that day Jesus went out of the house, and sat by the seaside.
Niadtong adlawa si Jesus migawas sa balay ug milingkod daplin sa dagat.
2 And large crowds gathered to him, so that he entered into a boat, and sat, and all the crowd stood on the beach.
Ang labihan kadaghan nga panon sa katawhan miduol palibot kaniya, busa misakay siya sa sakayan ug milingkod niini. Ang tanan nga panon sa katawhan nagtindog sa baybayon.
3 And he spoke to them many things in parables, saying, "Look, a farmer went out to sow.
Unya miingon si Jesus sa daghang mga butang ngadto kanila diha sa mga sambingay. Miingon siya, “Tan-awa, ang usa ka magpupugas milakaw aron magpugas.
4 And as he sowed, some seeds fell by the roadside, and the birds came and devoured them.
Samtang siya nagpugas, ang pipila ka mga binhi nahulog daplin sa dalan, ug ang mga langgam miabot ug nituka kanila.
5 And others fell on rocky ground, where they did not have much soil, and immediately they sprang up, because they had no depth of earth.
Ang uban nga mga binhi nahulog sa batoon nga yuta, diin wala silay igong yuta. Dihadiha dayon nanurok sila, tungod kay ang yuta dili lalom.
6 But when the sun had risen, they were scorched. Because they had no root, they withered away.
Apan sa dihang misubang na ang adlaw, nasunog sila tungod kay wala sila makagamot, ug nalawos sila.
7 Others fell among thorns, and the thorns grew up and choked them.
Ang uban nga mga binhi nahulog taliwala sa tunokon nga mga tanom. Mitubo ang tunokon nga mga tanom ug mituok kanila.
8 Still others fell on good soil, and yielded fruit: some one hundred times as much, some sixty, and some thirty.
Ang uban nga mga binhi nahulog sa maayo nga yuta ug namunga ug lugas, ang pipila 100 kapilo ang gidaghanon, ang pipila 60, ug ang pipila 30.
9 He who has ears, let him hear."
Siya nga adunay mga dalunggan, papaminawa siya.”
10 Then the disciples came, and said to him, "Why do you speak to them in parables?"
Miabot ang mga disipulo ug miingon kang Jesus, “Nganong nakigsulti ka man sa panon sa katawhan diha sa mga sambingay?”
11 And answering, he said to them, "To you it is given to know the mysteries of the kingdom of heaven, but it is not given to them.
Si Jesus mitubag ug miingon kanila, “Gihatagan na kamo sa kahigayonan sa pagsabot sa mga tinago sa gingharian sa langit, apan wala kini gihatag kanila.
12 For whoever has, to him will be given, and he will have abundance, but whoever does not have, from him will be taken away even that which he has.
Tungod kay si bisan kinsa kadtong aduna, pagahatagan pa siya sa makadaghan, ug aduna siyay dakong pagsabot. Apan si bisan kinsa kadtong anaa, pagakuhaon gikan kaniya ang bisan unsa nga anaa kaniya.
13 Therefore I speak to them in parables, because seeing they do not see, and hearing, they do not hear, neither do they understand.
Busa nakigsulti ako kanila diha sa mga sambingay, tungod kay bisan sila nagtan-aw, wala gayod sila makakita. Ug bisan tuod nakadungog sila, wala gayod sila nagpatalinghog, ni makasabot sila.
14 And in them the prophecy of Isaiah is fulfilled, which says, 'In hearing you will hear, but will not understand, and seeing you will see, but not perceive.
Natuman ngadto kanila ang panagna ni Isaias, nga nag-ingon, 'Samtang maminaw makadungog kamo, apan sa bisan unsa nga pamaagi dili kamo makasabot; samtang magtan-aw makakita kamo, apan dili kamo makaila.
15 For the heart of this people has grown dull, and their ears are sluggish in hearing, and they have closed their eyes, otherwise they might see with their eyes, and hear with their ears, and understand with their heart, and turn back, and I would heal them.'
Kay kining kasingkasing sa mga tawo nagmagahi, ug naglisod na sila sa pagpaminaw, ug gisirado na nila ang ilang mga mata, aron wala na gayod silay makita uban sa ilang mga mata, o madungog uban sa ilang mga dalunggan, o makasabot uban ang ilang mga kasingkasing, aron mobalik sila pag-usab, ug ako magaayo kanila.”
16 "But blessed are your eyes, for they see; and your ears, for they hear.
Apan bulahan ang inyong mga mata, kay sila makakita; ug ang inyong mga dalunggan, kay sila makadungog.
17 For truly I tell you that many prophets and righteous people desired to see the things which you see, and did not see them; and to hear the things which you hear, and did not hear them.
Sa pagkatinuod sultihan ko kamo nga daghang mga propeta ug matarong nga mga tawo ang nagtinguha nga makakita sa mga butang nga inyong nakita, ug wala nakakita kanila. Nagtinguha sila nga makadungog sa mga butang nga inyong nadunggan, ug wala nakadungog kanila.
18 "Hear, then, the parable of the farmer.
Unya paminawa ang sambingay sa magpupugas.
19 When anyone hears the word of the Kingdom, and does not understand it, the evil one comes, and snatches away that which has been sown in his heart. This is what was sown by the roadside.
Sa dihang madungog ni bisan kinsa ang pulong sa gingharian apan dili makasabot niini, unya moabot ang daotan ug mosakmit kung unsa na ang napugas sa iyang kasingkasing. Kini ang binhi nga napugas daplin sa dalan.
20 And what was sown on the rocky places, this is he who hears the word, and immediately with joy receives it;
Siya nga napugas sa batoon nga yuta mao siya ang nakadungog sa pulong ug dihadiha midawat niini uban ang kalipay.
21 yet he has no root in himself, but endures for a while. When oppression or persecution arises because of the word, immediately he stumbles.
Apan wala siya makagamot sa iyang kaugalingon ug milahutay sa makadiyot lamang. Sa dihang miabot ang kasakit o paglutos tungod sa pulong, dihadiha napandol siya.
22 And what was sown among the thorns, this is he who hears the word, but the cares of the world and the deceitfulness of riches choke the word, and he becomes unfruitful. (aiōn g165)
Siya nga napugas taliwala sa tunokon nga mga tanom, mao kini siya ang nakadungog sa pulong, apan ang mga kabalaka sa kalibotan ug ang pagkamalimbongon sa mga bahandi mituok sa pulong, ug nahimo siyang dili mabungahon. (aiōn g165)
23 And what was sown on the good ground, this is he who hears the word, and understands it, who truly bears fruit, and brings forth, some one hundred times as much, some sixty, and some thirty."
Siya nga napugas sa maayong yuta, mao kini siya ang nakadungog sa pulong ug nakasabot niini. Mao kini siya nga naghatag gayod sa bunga ug nag-ugmad niini; ang pipila 100 ka-pilo kadaghan, ang pipila 60, ug ang pipila 30.”
24 He set another parable before them, saying, "The kingdom of heaven is like a person who sowed good seed in his field,
Nagpadayag si Jesus ug laing sambingay ngadto kanila. Miingon siya, “Ang gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga nagpugas sa maayong binhi didto sa iyang uma.
25 but while everyone slept, his enemy came and sowed tares also among the wheat, and went away.
Apan samtang natulog ang mga tawo, miabot ang iyang kaaway ug nagpugas usab sa mga sagbot taliwala sa mga trigo ug unya mihawa.
26 But when the blade sprang up and brought forth fruit, then the tares appeared also.
Sa dihang nanurok ang mga uhay ug unya naghatag sa ilang ani, mitungha usab ang mga sagbot.”
27 So the servants of the householder came and said to him, 'Sir, did you not sow good seed in your field? Where did these tares come from?'
Miabot ang mga sulugoon sa tag-iya sa yuta ug miingon kaniya, 'Sir, dili ba nagpugas ka man ug maayong binhi sa imong uma? Sa unsang paagiha nga karon aduna na may mga sagbot niini?'
28 "And he said to them, 'An enemy has done this.' "And the servants asked him, 'Then do you want us to go and gather them up?'
Siya miingon kanila, 'Ang kaaway ang nagbuhat niini.' Miingon ang mga sulugoon kaniya, 'Busa buot mo ba nga moadto kami ug pang-ibton sila?'
29 "But he said, 'No, lest perhaps while you gather up the tares, you root up the wheat with them.
Miingon ang tag-iya sa yuta, 'Ayaw, o basin sa dihang inyong ibton ang mga sagbot, tingali maibot ninyo ang trigo kauban nila.
30 Let both grow together until the harvest, and in the harvest time I will tell the reapers, "First, gather up the tares, and bind them in bundles to burn them; but gather the wheat into my barn."'"
Tugoti nga magdungan sa pagtubo ang duha hangtod sa ting-ani. Sa panahon sa ting-ani moingon ako sa mga mag-aani, “Unaha sa pag-ibot ang mga sagbot ug bugkosa sila aron sunogon sila, apan tigoma ang trigo ngadto sa akong kamalig.”'”
31 He set another parable before them, saying, "The kingdom of heaven is like a mustard seed which a man took and sowed in his field;
Unya nagpadayag si Jesus ug laing sambingay ngadto kanila. Miingon siya, “Ang gingharian sa langit sama sa usa ka liso sa mustasa nga gikuha sa usa ka tawo ug gipugas sa iyang uma.
32 which indeed is least of all the seeds. But when it has grown it is larger than the garden plants and becomes a tree, so that the birds of the air come and nest in its branches."
Kini nga liso mao gayod ang kinagamyan sa tanang matang sa mga liso. Apan sa dihang motubo na kini, mas dako pa kini sa mga tanom sa tanaman. Mahimo kining usa ka kahoy, aron ang mga langgam sa kahanginan moabot ug magsalag sa mga sanga niini.”
33 He spoke another parable to them. "The kingdom of heaven is like yeast, which a woman took, and hid in three measures of meal, until it was all leavened."
Unya si Jesus nagsugilon kanila ug laing sambingay. “Ang gingharian sa langit sama sa patubo nga gikuha sa usa ka babaye ug gisagol uban sa tulo ka sukod nga harina hangtod nga mitubo kini.”
34 Jesus spoke all these things in parables to the crowds; and without a parable, he did not speak to them,
Ang tanan niining mga butanga nga giingon ni Jesus ngadto sa mga panon sa katawhan diha sa mga sambingay. Ug kung walay mga sambingay dili siya makigsulti kanila.
35 that it might be fulfilled which was spoken through the prophet, saying, "I will open my mouth in parables; I will utter things hidden since the beginning of the world."
Aron nga kung unsa ang giingon pinaagi sa propeta matinuod gayod, sa dihang miingon siya, “Pagaablihan ko ang akong baba sa mga sambingay. Mosulti ako sa tinagong mga butang gikan sa patukoranan sa kalibotan.”
36 Then Jesus sent the crowds away, and went into the house. His disciples came to him, saying, "Explain to us the parable of the tares in the field."
Unya mibiya si Jesus sa panon sa katawhan ug misulod sa balay. Miduol ang iyang mga disipulo kaniya ug miingon, “Ipasabot kanamo ang sambingay sa mga sagbot sa uma.”
37 And he answered them, "The one who sows the good seed is the Son of Man,
Mitubag si Jesus ug miingon, “Siya nga nagpugas sa maayong binhi mao ang Anak sa Tawo.
38 and the field is the world; and the good seed, these are the children of the Kingdom; and the tares are the children of the evil one,
Ang uma mao ang kalibotan; ug ang maayong binhi, mao kini ang mga anak sa gingharian. Ang mga sagbot mao ang mga anak sa daotan,
39 and the enemy who sowed them is the devil, and the harvest is the end of the age, and the reapers are angels. (aiōn g165)
ug ang kaaway nga nagpugas kanila mao ang yawa. Ang ting-ani mao ang kataposan sa kalibotan, ug ang mga mag-aani mao ang mga anghel. (aiōn g165)
40 As therefore the tares are gathered up and burned with fire; so will it be at the end of the age. (aiōn g165)
Busa, ingon nga ang mga sagbot gitigom ug gisunog uban sa kalayo, mao na kini ang kataposan sa kalibotan. (aiōn g165)
41 The Son of Man will send out his angels, and they will gather out of his Kingdom all things that cause stumbling, and those who do iniquity,
Magapadala ang Anak sa Tawo sa iyang mga anghel, ug tigomon nila sa gawas sa iyang gingharian ang tanang mga butang nga mao ang hinungdan sa sala ug kadtong nagbuhat ug kasaypanan.
42 and will cast them into the furnace of fire. There will be weeping and the grinding of teeth.
Ilabay nila sila ngadto sa hudno sa kalayo, diin didto adunay panaghilak ug panagkagot sa mga ngipon.
43 Then the righteous will shine forth like the sun in the Kingdom of their Father. He who has ears, let him hear.
Unya magasidlak ang matarong nga mga tawo sama sa adlaw diha sa gingharian sa ilang Amahan. Siya nga adunay mga dalunggan, tugoti nga maminaw siya.
44 "The kingdom of heaven is like a treasure hidden in the field, which a man found, and hid. In his joy, he goes and sells all that he has, and buys that field.
Ang gingharian sa langit sama sa tinagong bahandi sa usa ka uma. Ang usa ka tawo nakakaplag niini ug nagtago niini. Sa iyang kalipay milakaw siya, gipamaligya ang tanan niyang gipanag-iyahan, ug mipalit niadtong umaha.
45 "Again, the kingdom of heaven is like a man who is a merchant seeking fine pearls,
Usab, ang gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga tigpatigayon nga nangita alang sa bililhong mga perlas.
46 and having found one pearl of great price, he went and sold all that he had, and bought it.
Sa dihang nakaplagan niya ang usa ka perlas sa dako kaayong kantidad, milakaw siya ug gibaligya ang tanang butang nga iyang gipanag-iyahan ug gipalit kini.
47 "Again, the kingdom of heaven is like a dragnet, that was cast into the sea, and gathered some fish of every kind,
Ug usab, ang gingharian sa langit sama sa usa ka pukot nga gilabay ngadto sa dagat, ug nagtigom sa matag matang sa mga binuhat.
48 which, when it was filled, they drew up on the beach. They sat down, and gathered the good into containers, but the bad they threw away.
Sa dihang napuno na kini, ang mga mananagat nagbira niini padulong sa baybayon. Unya nanglingkod sila ug gitapok ang maayong mga butang ngadto sa mga sudlanan, apan ang walay bili nga mga butang gilabay nila.
49 So will it be in the end of the world. The angels will come forth, and separate the wicked from among the righteous, (aiōn g165)
Mao kini ang pamaagi sa kataposan sa kalibotan. Moabot ang mga anghel ug ilain ang daotan gikan niadtong mga matarong. (aiōn g165)
50 and will cast them into the furnace of fire. There will be the weeping and the grinding of teeth."
Ilabay nila sila didto sa hudno sa kalayo, diin adunay panaghilak ug panagkagot sa mga ngipon.
51 "Have you understood all these things?" They answered him, "Yes."
Nakasabot ba kamo niining tanan nga mga butang?” Ang mga disipulo miingon kaniya, “Oo.”
52 And he said to them, "Therefore, every scribe who has been made a disciple in the kingdom of heaven is like a man who is a householder, who brings out of his treasure new and old things."
Unya si Jesus miingon kanila, “Busa ang matag eskriba nga nahimong disipulo didto sa gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga tag-iya sa balay, nga mikuha sa daan ug bag-ong mga butang gikan sa iyang kabtangan.”
53 And it happened that when Jesus had finished these parables, he departed from there.
Unya miabot nga sa dihang nahuman na si Jesus niining mga sambingaya, mibiya na siya niadtong dapita.
54 And coming into his own country, he taught them in their synagogue, so that they were astonished, and said, "Where did this man get this wisdom, and these mighty works?
Unya misulod si Jesus sa iyang kaugalingong rehiyon ug nagtudlo sa mga tawo sa ilang sinagoga. Ang sangpotanan niini mao nga nahibulong sila ug nag-ingon, “Diin man gikuha niining tawhana ang iyang kaalam ug diin gikan kining mga milagro?
55 Is not this the carpenter's son? Is not his mother called Mary, and his brothers, James and Joseph and Simon and Judas?
Dili ba kining tawhana mao man ang anak sa panday? Dili ba ang iyang inahan mao man si Maria? Ug ang iyang mga igsoon, dili ba sila si Santiago, Jose, Simon, ug Judas man?
56 And are not all of his sisters with us? Where then did this man get all of these things?"
Ug ang iyang mga igsoon nga babaye, kauban man kanato? Busa diin man gikan kining tawhana sa tanang mga butang?”
57 And they were offended by him. But Jesus said to them, "A prophet is not without honor, except in his own country, and in his own house."
Nakapasuko siya kanila. Apan miingon si Jesus ngadto kanila, “Ang usa ka propeta gipasidunggan gawas diha sa iyang kaugalingong nasod ug sa iyang kaugalingong pamilya.”
58 And he did not do many mighty works there because of their unbelief.
Ug wala siya nagbuhat sa daghang mga milagro didto tungod sa ilang pagkadili-matinoohon.
