Exodus 21
1 "Now these are the ordinances which you shall set before them.
A teć są sądy, które przełożysz przed obliczem ich.
2 "If you buy a Hebrew servant, he shall serve six years and in the seventh he shall go out free without paying anything.
Jeźli kupisz niewolnika Hebrejczyka, sześć lat służyć ci będzie, a siódmego wynijdzie wolny darmo.
3 If he comes in by himself, he shall go out by himself. If he is married, then his wife shall go out with him.
Jeźliby sam tylko przyszedł, sam odejdzie; a jeźliby miał żonę, i żona jego z nim wynijdzie.
4 If his master gives him a wife and she bears him sons or daughters, the wife and her children shall be her master's, and he shall go out by himself.
Jeźli mu pan jego dał żonę, a zrodziła mu syny albo córki, żona i dzieci jego będą pana jego, a on sam tylko odejdzie.
5 But if the servant shall plainly say, 'I love my master, my wife, and my children. I will not go out free;'
A jeźliby mówiąc rzekł niewolnik: Miłuję pana mego, żonę moję, i syny moje, nie wynijdę wolnym:
6 then his master shall bring him to God, and shall bring him to the door or to the doorpost, and his master shall bore his ear through with an awl, and he shall serve him for ever.
Tedy przywiedzie go pan jego do sędziów, a postawi go u drzwi albo u podwoi; i przekole mu pan jego ucho jego szydłem, i będzie mu niewolnikiem na wieki.
7 "If a man sells his daughter to be a female servant, she shall not go out as the male servants do.
Zaś jeźliby kto zaprzedał córkę swoję, aby była niewolnicą, nie wynijdzie jako wychodzą niewolnicy.
8 If she doesn't please her master, who has married her to himself, then he shall let her be redeemed. He shall have no right to sell her to a foreign people, seeing he has dealt deceitfully with her.
Jeźliby się nie spodobała w oczach pana swego, a nie poślubiłby jej sobie, niech pozwoli, aby ją odkupiono; obcemu ludowi nie będzie jej mógł sprzedać, ponieważ zgrzeszył przeciwko niej.
9 If he marries her to his son, he shall deal with her after the manner of daughters.
A jeźliby ją synowi swemu poślubił, według prawa córek uczyni jej.
10 If he takes another wife to himself, he shall not diminish her food, her clothing, and her marital rights.
Jeźliby też inną wziął mu za żonę, tedy pożywienia jej, odzienia jej, i prawa małżeńskiego nie umniejszy jej.
11 If he doesn't do these three things for her, she may go free without paying any money.
A jeźli tych trzech rzeczy nie uczyni jej, tedy wynijdzie darmo bez okupu.
12 "One who strikes a man so that he dies shall surely be put to death,
Kto by uderzył człowieka, ażby umarł, śmiercią umrze;
13 but not if it is unintentional, but God allows it to happen: then I will appoint you a place where he shall flee.
Lecz kto by nie czyhał na kogo, aleby go Bóg podał w rękę jego, naznaczęć miejsce, na które będzie miał uciec.
14 If a man schemes and comes presumptuously on his neighbor to kill him, you shall take him from my altar, that he may die.
Ale jeźliby kto umyślnie przeciw bliźniemu swemu zasadziwszy się zdradą zabił go, i od ołtarza mego weźmiesz go, aby umarł.
15 "Anyone who attacks his father or his mother shall be surely put to death.
Kto by uderzył ojca swego, albo matkę swoję, śmiercią umrze.
16 "Anyone who kidnaps someone and sells him, or if he is found in his possession, he shall surely be put to death.
Kto by ukradł człowieka a sprzedałby go, a znaleziony by był w ręku jego, śmiercią umrze.
17 "Anyone who curses his father or his mother shall surely be put to death.
Kto by złorzeczył ojcu swemu albo matce swojej, śmiercią umrze.
18 "If men quarrel and one strikes the other with a stone, or with his fist, and he doesn't die, but is confined to bed;
A gdyby się poswarzyli mężowie, i uderzyłby kto bliźniego swego kamieniem albo pięścią, a on by zaraz nie umarł, aleby się położył na łoże;
19 if he rises again and walks around with his staff, then he who struck him shall be cleared: only he shall pay for the loss of his time, and shall provide for his healing until he is thoroughly healed.
A wstawszy chodziłby po ulicy o lasce swej, nie będzie winien ten, który uderzył; tylko omieszkanie jego nagrodzi, a na wyleczenie jego nałoży.
20 "If a man strikes his servant or his maid with a staff, and he dies under his hand, he shall surely be punished.
Jeźliby zaś uderzył kto niewolnika swego, albo niewolnicę swoję kijem, i umarliby w ręku jego, koniecznie karanie odniesie;
21 Notwithstanding, if he gets up after a day or two, he shall not be punished, for he is his property.
Wszakże, jeźliby dzień albo dwa żyw został, nie będzie karany; bo za pieniądze jego on jest kupiony.
22 "If men fight and strike a pregnant woman so that her child is born prematurely, but there is no injury, he shall be surely fined as much as the woman's husband demands and the judges allow.
Jeźliby się też powadziwszy mężowie, uderzył który z nich niewiastę brzemienną, tak żeby z niej płód wyszedł, jednakby nie zaszła śmierć koniecznie karanie odniesie, jakie włoży nań mąż onejże niewiasty, a da wedle uznania sędziów.
23 But if there is injury, then you must take life for life,
Ale gdzie by śmierć zaszła, tedy dasz duszę za duszę;
24 eye for eye, tooth for tooth, hand for hand, foot for foot,
Oko za oko, ząb za ząb, rękę za rękę, nogę za nogę,
25 burning for burning, wound for wound, and bruise for bruise.
Sparzelinę za sparzelinę, ranę za ranę, siność za siność.
26 "If a man strikes his servant's eye, or his maid's eye, and destroys it, he shall let him go free for his eye's sake.
Jeźliby zaś kto wybił oko niewolnikowi swemu, albo oko niewolnicy swojej, ażby się zepsowało, wolno go puści za oko jego.
27 If he strikes out his male servant's tooth, or his female servant's tooth, he shall let him go free for his tooth's sake.
Jeźliby też kto ząb niewolnikowi swemu, albo ząb niewolnicy swojej wybił, wolno go puści za ząb jego.
28 "If a bull gores a man or a woman to death, the bull shall surely be stoned, and its flesh shall not be eaten; but the owner of the bull shall not be held responsible.
Jeźliby też czyj wół ubódł męża albo niewiastę, a umarliby, koniecznie ukamionowany będzie on wół, a nie będą jeść mięsa jego; a pan wołu onego nie będzie winien.
29 But if the bull had a habit of goring in the past, and it has been testified to its owner, and he has not kept it in, but it has killed a man or a woman, the bull shall be stoned, and its owner shall also be put to death.
Wszakże, jeźliby wół bódł przedtem, a ostrzeganoby w tym pana jego, i nie miałby go pod strażą, a zabiłby męża albo niewiastę, wół on ukamionowany będzie, nadto i pan jego umrze.
30 If a ransom is laid on him, then he shall give for the redemption of his life whatever is laid on him.
Jeźliby nań włożono, żeby się odkupił, tedy da okup za duszę swoję, jakikolwiek nań włożą.
31 Whether it has gored a son or has gored a daughter, according to this judgment it shall be done to him.
Choćby syna ubódł, albo córkę ubódł, podług tegoż sądu postąpią z nim.
32 If the bull gores a male servant or a female servant, thirty shekels of silver shall be given to their master, and the ox shall be stoned.
Jeźliby niewolnika ubódł wół, albo niewolnicę, srebra trzydzieści syklów da panu jego, a wół on ukamionowany będzie.
33 "If a man opens a pit, or if a man digs a pit and doesn't cover it, and a bull or a donkey falls into it,
Jeźliby kto otworzył studnią, albo jeźliby kto wykopał studnią, i nie nakryłby jej, a wpadłby w nią wół albo osieł:
34 the owner of the pit shall make it good. He shall give money to its owner, and the dead animal shall be his.
Pan onej studni odda zapłatę, i nagrodzi panu ich, a co zdechło, jego będzie.
35 "If one man's bull injures another's, so that it dies, then they shall sell the live bull, and divide its price; and they shall also divide the dead animal.
Także, gdyby wół czyj ubódł wołu sąsiada jego, ażby zdechł, tedy sprzedadzą wołu żywego, i rozdzielą się zapłatą jego, onym też zdechłym podzielą się.
36 Or if it is known that the bull was in the habit of goring in the past, and its owner has not kept it in, he shall surely pay bull for bull, and the dead animal shall be his own.
Ale jeźliby to było wiadomo, że on wół bódł przedtem, a nie miał go pod strażą pan jego, koniecznie odda wołu za wołu, a zdechłego sobie weźmie.
