Deuteronomy 1

1 These are the words which Moses spoke to all Israel beyond the Jordan in the wilderness, in the Arabah opposite Suph, between Paran, and Tophel, and Laban, and Hazeroth, and Dizahab.

Kini mao ang mga pulong nga gisulti ni Moises sa tibook Israel sa unahan sa Jordan didto sa kamingawan, didto sa Arabah, atbang sa Dagat nga Patay sa kinataliwad-an sa Paran, ug sa Topel, ug sa Laban, ug sa Jaseroth ug sa Dizahab.

2 It is eleven days' journey from Horeb by the way of Mount Seir to Kadesh Barnea.

Adunay napulo ug usa ka adlaw nga panaw gikan sa Horeb, sa dalan sa bukid sa Seir hangtud sa Cades-barnea.

3 It happened in the fortieth year, in the eleventh month, on the first day of the month, that Moses spoke to the children of Israel, according to all that the LORD had given him in commandment to them;

Ug nahatabo nga sa ikakap-atan ka tuig, sa ikanapulo ug usa ka bulan, sa nahauna nga adlaw sa bulan, si Moises misulti sa mga anak sa Israel sumala sa tanan nga gihatag ni Jehova kaniya ingon nga sugo alang kanila;

4 after he had struck Sihon the king of the Amorites, who lived in Heshbon, and Og the king of Bashan, who lived in Ashtaroth and in Edrei.

Sa human mapatay niya si Sihon, ang hari sa mga Amorehanon, nga nagapuyo sa Hesbon, ug si Og, ang hari sa Basan, nga nagapuyo sa Astaroth sa Edrei.

5 Beyond the Jordan, in the land of Moab, began Moses to declare this law, saying,

Sa unahan sa Jordan sa yuta sa Moab, misugod si Moises sa pagpahayag niini nga Kasugoan, nga nagaingon:

6 "The LORD our God spoke to us in Horeb, saying, You have lived long enough in this mountain:

Si Jehova nga atong Dios misulti kanato didto sa Horeb, nga nagaingon: Kamo nakapuyo sa hataas na nga panahon niining bukira:

7 turn, and take your journey, and go to the hill country of the Amorites, and to all the places near there, in the Arabah, in the hill country, and in the lowland, and in the Negev, and by the sea coast, the land of the Canaanites, and Lebanon, as far as the great river, the river Perath.

Pamalik kamo ug panggikan kamo ug umadto kamo ngadto sa bukid sa mga Amorehanon, ug sa tanan niya nga ginsakpan sa Arabah, sa bukid ug sa mga walog, ug sa habagatan, ug sa baybayon sa dagat, sa yuta sa mga Canaanhon, ug ngadto sa Libano, hangtud sa dakung suba, ang suba nga Eufrates.

8 Look, I have set the land before you: go in and possess the land which I swore to your fathers, to Abraham, to Isaac, and to Jacob, to give to them and to their descendants after them."

Ania karon, akong gigahin ang yuta sa atubangan ninyo: sumulod kamo, ug panagiyahon ninyo ang yuta nga gipanumpa ni Jehova sa inyong mga amahan, kang Abraham, kang Isaac, ug kang Jacob, nga igahatag kanila, ug sa ilang kaliwatan sa ulahi nila.

9 I spoke to you at that time, saying, "I am not able to bear you myself alone:

Ug niadtong panahona misulti ako kaninyo, nga nagaingon: Ako dili makahimo sa pagdala kaninyo nga mag-inusara.

10 The LORD your God has multiplied you, and look, you are this day as the stars of the sky for multitude.

Si Jehova ang inyong Dios nagpadaghan kaninyo, ug ania karon, kamo niining adlawa sama sa mga bitoon sa langit sa gidaghanon.

11 The LORD, the God of your fathers, make you a thousand times as many as you are, and bless you, as he has promised you.

Si Jehova, ang Dios sa inyong mga amahan, magahimo kaninyo nga usa ka libo ka pilo sa inyong gidaghanon karon, ug magapanalangin kaninyo, ingon sa iyang gisaad kaninyo!

12 How can I myself alone bear your encumbrance, and your burden, and your strife?

Unsaon ko pagdala nga mag-inusara sa inyong mga kasamok ug sa inyong mga lulan ug sa inyong mga pagbingkil?

13 Take wise men of understanding and well known according to your tribes, and I will make them heads over you."

Pagpili kamo gikan kaninyo, sumala sa inyong mga banay, mga tawo nga manggialamon, ug mga masinabuton, ug mga dungganon, ug igabutang ko sila sa pagkapunoan ninyo.

14 You answered me, and said, "The thing which you have spoken is good to do."

Ug kamo mingtubag kanako, ug nagaingon: Ang mga butang nga imong gipamulong maayo nga among pagabuhaton.

15 So I took the heads of your tribes, wise men, and known, and made them heads over you, captains of thousands, and captains of hundreds, and captains of fifties, and captains of tens, and officers, according to your tribes.

Busa gikuha ko ang mga kadagkuan sa inyong mga banay, mga tawo nga manggialamon ug mga dungganon ug gibutang ko sila nga mga punoan ninyo, mga punoan sa mga linibo, ug mga punoan sa mga ginatus, ug mga punoan sa mga kinalim-an, mga punoan sa tinagpulo, ug mga magbubuot sumala sa inyong mga banay.

16 I commanded your judges at that time, saying, "Hear cases between your brothers, and judge righteously between a man and his brother, and the foreigner who is living with him.

Ug nagsugo ako sa inyong mga maghuhukom niadtong panahona, nga nagaingon: Magpatalinghug kamo sa taliwala sa inyong mga igsoon, maghukom kamo sa minatarung, sa taliwala sa tawo ug sa iyang igsoon nga lalake kun sa dumuloong nga uban kaniya.

17 You shall not show partiality in judgment; you shall hear the small and the great alike; you shall not be afraid of the face of man; for the judgment is God's. The case that is too hard for you, you shall bring to me, and I will hear it."

Dili kamo magpili ug tawo sa inyong paghukom, managpatalinghug kamo sa gagmay sama sa dagku: dili kamo mahadlok sa nawong sa tawo, kay ang paghukom iya sa Dios: ug ang hulusayon nga malisud kaninyo dad-on ninyo kanako, ug ako magapatalinghug niini.

18 I commanded you at that time all the things which you should do.

Ug nagsugo ako kaninyo niadtong panahona sa tanang mga butang nga inyong pagabuhaton.

19 We traveled from Horeb, and went through all that great and terrible wilderness which you saw, by the way to the hill country of the Amorites, as the LORD our God commanded us; and we came to Kadesh Barnea.

Ug mingpanaw kita gikan sa Horeb, ug minglatas niadtong tanan nga dagku ug makalilisang nga kamingawan, nga inyong nakita didto sa dalan sa bukid sa mga Amorehanon, maingon nga si Jehova nga atong Dios nagsugo kanato, ug ming-abut kita sa Cades-barnea.

20 I said to you, "You have come to the hill country of the Amorites, which the LORD our God gives to us.

Ug miingon ako kaninyo: Mingdangat kamo sa bukid sa mga Amorehanon nga gihatag ni Jehova nga atong Dios kanato.

21 Look, the LORD your God has set the land before you: go up, take possession, as the LORD, the God of your fathers, has spoken to you; do not be afraid, neither be dismayed."

Ania karon, si Jehova nga imong Dios naggahin sa yuta sa atubangan mo: tumungas ka, ug panag-iyahon mo kini, maingon nga si Jehova ang Dios sa inyong mga amahan, nag-ingon kanimo: Dili kamo mahadlok, dili usab kamo maluya.

22 You came near to me everyone of you, and said, "Let us send men before us, that they may search the land for us, and bring us word again of the way by which we must go up, and the cities to which we shall come."

Ug mingduol kamong tanan kanako, ang tagsatagsa kaninyo ug nanag-ingon: Magsugo kita ug mga tawo una kanato nga mosusi alang kanato sa yuta, ug sa pagbalik magasaysay sila kanato sa dalan nga atong pagalaktan, ug sa mga kalungsoran nga atong pagaadtoan.

23 The thing pleased me well; and I took twelve men of you, one man for every tribe:

Ug ang butang nakapahimuot kanako pag-ayo; ug mikuha ako ug napulo ug duha ka mga tawo gikan kaninyo, usa ka tawo sa tagsatagsa ka banay:

24 and they turned and went up into the hill country, and came to the Valley of Eshcol, and spied it out.

Ug minglakaw sila ug mingtungas ngadto sa bukid, ug mingdangat sila ngadto sa walog sa Escol, ug mingpaniid niini.

25 They took of the fruit of the land in their hands, and brought it down to us, and brought us word again, and said, "It is a good land which the LORD our God gives to us."

Ug mingkuha sila ug bunga sa kayutaan sa ilang mga kamot ug gidala kini kanato, ug nanagsugilon sila kanato, ug nanag-ingon: Kini maayong yuta nga gihatag kanato ni Jehova nga atong Dios.

26 Yet you wouldn't go up, but rebelled against the commandment of the LORD your God:

Apan wala kamo motungas, kondili nanagmalalison kamo sa sugo ni Jehova nga inyong Dios:

27 and you murmured in your tents, and said, "Because the LORD hated us, he has brought us forth out of the land of Egypt, to deliver us into the hand of the Amorites, to destroy us.

Ug nanagbagulbol kamo sa inyong mga balong-balong ug nagaingon: Kay gidumtan kita ni Jehova, nga gikuha niya kita gikan sa yuta sa Egipto, aron sa pagtugyan kanato ngadto sa kamot sa mga Amorehanon aron sa paglaglag kanato.

28 Where are we going up? Our brothers have made our heart to melt, saying, 'The people are greater and taller than we; the cities are great and fortified up to the sky; and moreover we have seen the sons of the Anakim there.'"

Asa man kita motungas? Ang atong mga igsoon nagpaluya sa atong kasingkasing, nga nagaingon. Ang mga tawo mga labing dagku ug labing hatag-as kay kanato; ang mga kalungsoran dagku ug kinutaan hangtud sa langit, ug labut pa nakita namo didto ang mga anak sa mga higante.

29 Then I said to you, "Do not dread, neither be afraid of them.

Unya miingon ako kaninyo: Dili kamo malisang, dili usab kamo mahadlok kanila.

30 The LORD your God who goes before you, he will fight for you, according to all that he did for you in Egypt before your eyes,

Si Jehova, ang inyong Dios, maoy magauna kaninyo, siya makig-away alang kaninyo, ingon sa tanang mga butang nga gibuhat niya alang kaninyo didto sa Egipto sa atubangan sa inyong mga mata,

31 and in the wilderness, where you have seen how that the LORD your God bore you, as a man does bear his son, in all the way that you went, until you came to this place."

Ug sa kamingawan, diin nakita mo nga si Jehova nga imong Dios nagdala kanimo, ingon sa usa ka tawo nga nagdala sa iyang anak nga lalake sa tanan nga dalan sa inyong gilaktan, hangtud nga mingdangat kamo niining dapita.

32 Yet in this thing you did not believe the LORD your God,

Bisan pa niining butanga wala kamo managtoo kang Jehova nga inyong Dios,

33 who went before you in the way, to seek you out a place to pitch your tents in, in fire by night, to show you by what way you should go, and in the cloud by day.

Nga nag-una kaninyo sa dalan, aron sa pagsusi sa dapit kong asa kamo magapahaluna sa inyong mga balong-balong, pinaagi sa kalayo sa gabii, aron sa pagpakita kaninyo sa dalan nga inyong pagalaktan, ug pinaagi sa panganod sa adlaw.

34 The LORD heard the voice of your words, and was angry, and swore, saying,

Ug nakadungog si Jehova sa tingog sa inyong mga pulong, ug nasuko ug nanumpa siya, nga nagaingon:

35 "Surely not one of these men of this evil generation shall see the good land, which I swore to give to your fathers,

Sa pagkamatuod walay usa niining mga tawo, niining dautan nga kaliwatan nga makakita sa yuta nga maayo nga gipanumpa ko nga igahatag sa inyong mga amahan.

36 except Caleb the son of Jephunneh: he shall see it; and to him will I give the land that he has trodden on, and to his children, because he has wholly followed the LORD."

Gawas kang Caleb, ang anak nga lalake ni Jephone: siya makakita niana, ug kaniya ihatag ko ang yuta nga iyang gitumban, ug sa iyang mga anak, kay hingpit ang iyang pagsunod kang Jehova.

37 Also the LORD was angry with me for your sakes, saying, "You also shall not go in there:

Ug batok usab kanako nasuko si Jehova tungod kaninyo, nga nagaingon: Ikaw usab dili makasulod didto:

38 Joshua the son of Nun, who stands before you, he shall go in there. Encourage him, because he will cause Israel to inherit it.

Si Josue, ang anak nga lalake ni Nun, nga nagatindog sa imong atubangan, siya makasulod didto: magdasig ka kaniya; kay siya magapapanunod niana sa Israel.

39 Moreover your little ones, whom you said should be a prey, and your children, who this day have no knowledge of good or evil, they shall go in there, and to them will I give it, and they shall possess it.

Labut pa ang inyong mga bata, nga matud ninyo mahimong tukbonon; ug ang inyong mga anak nga dili karon mahibalo sa maayo kun dautan, sila makasulod didto, ug kanila ihatag ko kini, ug sila makapanag-iya niini.

40 But as for you, turn, and take your journey into the wilderness by the way to the Red Sea."

Apan mahitungod kaninyo, pamalik kamo ug panggikan kamo padulong ngadto sa kamingawan sa dalan paingon sa Dagat nga Mapula.

41 Then you answered and said to me, "We have sinned against the LORD our God, we will go up and fight, according to all that the LORD our God commanded us." Every man of you put on his weapons of war, and presumed to go up into the hill country.

Unya mingtubag kamo ug nanag-ingon kanako: Nakasala kami batok kang Jehova, motungas ug makig-away kami, sumala sa tanan nga gisugo kanamo ni Jehova nga among Dios. Ug nanagsangkap kamo ang tagsatagsa ka tawo sa iyang mga hinagiban sa pag-awayan, ug nanag-andam kamo sa pagtungas sa kabukiran.

42 The LORD said to me, "Tell them, 'Do not go up, neither fight; for I am not among you; lest you be struck before your enemies.'"

Ug si Jehova miingon kanako: Ipamulong mo kanila: Dili kamo motungas ni makig-away, kay ako wala sa inyong taliwala; tingali unya pamatyon kamo sa atubangan sa inyong mga kaaway.

43 So I spoke to you, and you did not listen; but you rebelled against the commandment of the LORD, and were presumptuous, and went up into the hill country.

Unya ako misulti kaninyo, ug wala kamo magpatalinghug; hinonoa minglalis kamo sa sugo ni Jehova, ug nanagmapahitas-on ug mingtungas kamo ngadto sa kabukiran.

44 The Amorites, who lived in that hill country, came out against you, and chased you, as bees do, and beat you down in Seir, even to Hormah.

Ug minggula ang mga Amorehanon, nga nagpuyo niadtong bukira sa pagsugat kaninyo, milutos kaninyo, ingon sa ginabuhat sa mga putyokan, ug nagpuspus kaninyo gikan sa Seir, hangtud sa Horma.

45 You returned and wept before the LORD; but the LORD did not listen to your voice, nor gave ear to you.

Ug mingbalik kamo ug minghilak kamo sa atubangan ni Jehova; apan si Jehova wala magpatalinghug sa inyong tingog, wala usab siya mamati kaninyo.

46 So you stayed in Kadesh many days, according to the days that you remained.

Unya didto kamo sa Cades sa daghang mga adlaw, sumala sa mga adlaw sa inyong pagpuyo didto.