Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 put a knife to your throat, if you are a man given to appetite.
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 Do not be desirous of his dainties, seeing they are deceitful food.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 Do not weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Do not eat the food of him who has a stingy eye, and do not crave his delicacies:
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 for as he thinks about the cost, so he is. "Eat and drink." he says to you, but his heart is not with you.
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 The morsel which you have eaten you shall vomit up, and lose your good words.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 Do not speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Do not move the ancient boundary stone. Do not encroach on the fields of the fatherless:
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 for their Defender is strong. He will plead their case against you.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Do not withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine:
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 yes, my heart will rejoice, when your lips speak what is right.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Do not let your heart envy sinners; but rather fear Jehovah all the day long.
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 For surely there is a future, and your hope will not be cut off.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path.
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Do not be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat:
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Listen to your father who gave you life, and do not despise your mother when she is old.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
23 Buy the truth, and do not sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 Let your father and your mother be glad. Let her who bore you rejoice.
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 Do not look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 In the end, it bites like a serpent, and poisons like a viper.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 Yes, you will be as he who lies down in the midst of the sea, or as he who lies on top of the rigging:
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 "They hit me, and I was not hurt. They beat me, and I do not feel it. When will I wake up? I can do it again. I can find another."
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
