Proverbs 25
1 These also are proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah copied out.
Dagitoy dagiti dadduma pay a nainsiriban a sasao ni Solomon nga insurat dagiti tattao ni Ezekias nga ari ti Juda.
2 It is the glory of God to conceal a thing, but the glory of kings is to search out a matter.
Pakaitan-okan ti Dios ti panangilimedna iti maysa a banag, ngem pakaidayawan dagiti ari ti mangsukimat iti daytoy.
3 As the heavens for height, and the earth for depth, so the hearts of kings are unsearchable.
Kas kangato dagiti langit a nangato ken kauneg ti daga, kasta ti kaiyarigan ti panangsukimat iti puso dagiti ari.
4 Take away the dross from the silver, and material comes out for the refiner;
Ikkatem ti lati iti pirak, tapno mabalin nga aramaten ti mammanday ti pirak.
5 Take away the wicked from the king's presence, and his throne will be established in righteousness.
Kasta met nga ikkatem dagiti nadangkes a tattao iti imatang ti ari ket mapatibkerto ti tronona babaen iti panangaramidna iti umno.
6 Do not exalt yourself in the presence of the king, or claim a place among great men;
Saanmo nga itan-ok ti bagim iti imatang ti ari ken saanka nga agtakder iti disso a para laeng kadagiti natatakneng a tattao.
7 for it is better that it be said to you, "Come up here," than that you should be put lower in the presence of the prince, whom your eyes have seen.
Nasaysayaat nga ibagana kenka nga, “Umaykadtoy,” ngem iti maibabainka iti sangoanan ti natakneng a tao. Ti nasaksiam,
8 Do not be hasty in bringing charges to court. What will you do in the end when your neighbor shames you?
ket saanmo a dagus nga ipausig. Ta anianto ngay ti maaramidam no sikanto ti ibabain ti kaarrubam iti dayta a nasaksiam?
9 Debate your case with your neighbor, and do not betray the confidence of another;
Pagiinnadalanyo ti saanyo a pagkinnaawatan iti kaarrubam a dakdakayo laeng ket saanmo nga ipakaammo dayta a palimed iti sabali,
10 lest one who hears it put you to shame, and your bad reputation never depart.
ta no saan ket amangan no ibabainnakanto ti makangngeg ket mangiwarasto iti saan a nasayaat a maipanggep kenka ket saanto dayta a mapasardeng.
11 A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.
Ti panangibaga iti nasasayaat a sao ket kas iti balitok a naikabil iti pirak.
12 As an earring of gold, and an ornament of fine gold, so is a wise reprover to an obedient ear.
Ti nasirib a panangtubngar iti maysa a dumdumngeg ket kasla balitok a singsing wenno alahas a naaramid manipud iti kapipintasan a balitok.
13 As the cold of snow in the time of harvest, so is a faithful messenger to those who send him; for he refreshes the soul of his masters.
Ti napudno a mensahero ket mangipapaay iti nasayaat a rikna iti nangibaon kenkuana a kas iti lammiis ti niebe iti tiempo ti panagaapit.
14 As clouds and wind without rain, so is he who boasts of gifts deceptively.
Kas kadagiti ulep ken angin nga awan tudona ti kaiyarigan ti tao a mangipaspasindayag iti sagut a saanna met kadi nga ited.
15 By patience a ruler is persuaded. A soft tongue breaks the bone.
Babaen iti kinaanus, mabalinka a makaallukoy iti turay, ken ti nalukneng a dila ket arigna a mabalin a makatukkol iti tulang.
16 Have you found honey? Eat as much as is sufficient for you, lest you eat too much, and vomit it.
No makasarakka iti diro, manganka laeng iti apagisu-ta no mapalalluam, isarwamto met laeng.
17 Let your foot be seldom in your neighbor's house, lest he be weary of you, and hate you.
Saanmo a kanayon nga ibaddek ta sakam iti balay ti kaarrubam ta amangan no mauma kenka ket guraennaka.
18 A man who gives false testimony against his neighbor is like a club, a sword, or a sharp arrow.
Ti tao a mangibagbaga iti palso a pammaneknek maibusor iti karrubana ket kasla igam a mausar iti gubat, wenno maysa a kampilan, wenno maysa a natirad a pana.
19 Confidence in someone unfaithful in time of trouble is like a bad tooth, or a lame foot.
Ti saan a napudno a tao a pagtaltalkam iti tiempo pannakariribuk ket arigna ti nadadael a ngipen wenno saka a maikagkaglis.
20 As one who takes away a garment in cold weather, or vinegar on soda, so is one who sings songs to a heavy heart.
Ti tao nga ikankantaanna ti maysa a tao a nadagsen ti riknana ket kasla tay tao a mangus-ussob iti kawesna iti tiempo ti lammin, wenno kasla suka a naibukbok iti sugat.
21 If your enemy is hungry, give him something to eat. If he is thirsty, give him something to drink,
No mabisbisin ti kabusormo, ikkam isuna iti taraon a kanenna, ken no mawaw isuna, ikkam iti danum nga inumenna,
22 for by doing this you will heap coals of fire on his head, and the LORD will reward you.
ta arigna a mangpalaka kadagiti beggang nga ikabilmo ti ulona, ket gunggunaannakanto ni Yahweh.
23 The north wind brings forth rain: so a backbiting tongue brings an angry face.
Ti kaiyarigan ti tao a mangpaunget kadagiti tattao ket kas iti angin manipud iti amianan a sigurado a mangiyeg iti tudo.
24 It is better to dwell in the corner of the housetop, than to share a house with a contentious woman.
Nasaysayaat ti agnaed iti suli ti tuktok ti balay ngem ti makikabbalay iti babai a mannakiapa.
25 Like cold water to a thirsty soul, so is good news from a far country.
Ti pakaiyarigan ti nasayaat a damag manipud iti adayo a pagilian ket kas iti nalammiis a danum iti tao a mawaw.
26 Like a muddied spring, and a polluted well, so is a righteous man who gives way before the wicked.
Ti naimbag a tao nga agdiwerdiwer iti sangoanan dagiti nadangkes a tattao ket kas iti saan a mapagnumaran nga ubbog wenno nadadael a burayok.
27 It is not good to eat much honey; nor is it honorable to seek one's own honor.
Saan a nasayaat ti mangan iti adu unay a diro; dayta ket kasla panangbirbirok iti adu a pakaitan-okan.
28 Like a city that is broken down and without walls is a man whose spirit is without restraint.
Ti tao nga awanan panagteppel ket maiyarig iti siudad a nadadael ken awan paderna.
