Matthew 5
1 Jesus, seeing so great a confluence, repaired to a mountain, and having sat down, his disciples came to him.
Мошу топ-топ адәмләрни көрүп у бир таққа чиқти; у у йәрдә олтарғинида, мухлислири униң йениға кәлди.
2 Then breaking silence, he taught them, saying:
У ағзини ечип уларға тәлим беришкә башлиди: —
3 Happy the poor who repine not; for the kingdom of heaven is theirs!
Мубарәк, роһта намрат болғанлар! Чүнки әрш падишалиғи уларға тәвәдур.
4 Happy they who mourn; for they shall receive consolation!
Мубарәк, пиған чәккәнләр! Чүнки улар тәсәлли тапиду.
5 Happy the meek; for they shall inherit the land!
Мубарәк, мулайим-мөминләр! Чүнки улар йәр йүзигә мирасхордур.
6 Happy they who hunger and thirst for righteousness; for they shall be satisfied!
Мубарәк, һәққанийлиққа ач вә тәшналар! Чүнки улар толуқ тоюниду.
7 Happy the merciful; for they shall obtain mercy!
Мубарәк, рәһимдиллар! Чүнки улар рәһим көриду.
8 Happy the pure in heart; for they shall see God!
Мубарәк, қәлби пак болғанлар! Чүнки улар Худани көриду.
9 Happy the peace-makers; for they shall be called sons of God!
Мубарәк, течлиқ тәрәпдарлири! Чүнки улар Худаниң пәрзәнтлири дәп атилиду.
10 Happy they who suffer persecution on account of righteousness; for the kingdom of heaven is theirs!
Мубарәк, һәққанийлиқ йолида зиянкәшликкә учриғанлар! Чүнки әрш падишалиғи уларға тәвәдур.
11 Happy shall you be, when men shall revile and persecute you; and, on my account, accuse you falsely of every evil thing!
Мубарәк, мән үчүн башқиларниң һақарәт, зиянкәшлик вә һәртүрлүк төһмитигә учрисаңлар;
12 Rejoice and exult, for great is your reward in heaven; for thus the Prophets were persecuted, who were before you.
шат-хурам болуп яйраңлар! Чүнки әршләрдә катта инъам силәр үчүн сақланмақта; чүнки силәрдин илгәрки пәйғәмбәрләргиму улар мошундақ зиянкәшликләрни қилған.
13 You are the salt of the earth. If the salt become insipid, how shall its saltness be restored? It is thenceforth fit only to be cast out, and trod under foot.
Силәр йәр йүзидики туздурсиләр. Һалбуки, әгәр туз өз тәмини йоқатса, униңға қайтидин туз тәмини қандақму киргүзгили болиду? У чағда, у һеч немигә яримас болуп, ташлинип кишиләрниң айиғи астида дәссилиштин башқа һеч ишқа яримайду.
14 You are the light of the world. A city situate on a mountain must be conspicuous.
Силәр дунияниң нуридурсиләр. Тағ үстигә селинған шәһәр йошуруналмайду.
15 A lamp is lighted to be put, not under a vessel, but on a stand, that it may shine to all the family.
Һеч ким чирақни йеқип қоюп, үстигә севәтни көмтүрүп қоймас, бәлки чирақданниң үстигә қойиду; буниң билән, у өй ичидики һәммә адәмләргә йоруқлуқ бериду.
16 Thus, let your light shine before men, that they, seeing your good actions, may glorify your Father, who is in heaven.
Шу тәриқидә, силәр нуруңларни инсанлар алдида шундақ чақнитиңларки, улар яхши әмәллириңларни көрүп, әрштики атаңларни улуқлисун.
17 Think not that I am come to subvert the law or the prophets. I am come not to subvert, but to ratify.
Мени Тәврат қанунини яки пәйғәмбәрләрниң язғанлирини бекар қилғили кәлди, дәп ойлап қалмаңлар. Мән уларни бекар қилғили әмәс, бәлки әмәлгә ашурғили кәлдим.
18 For, indeed, I say to you, heaven and earth shall sooner perish, than one iota, or on tittle of the law shall perish, without attaining its end.
Чүнки мән силәргә шуни бәрһәқ ейтип қояйки, асман-зимин йоқимиғичә, униңда пүтүлгәнләр әмәлгә ашурулмиғичә Тәвраттики «йод» бир һәрип, һәтта бирәр чекитму бекар қилинмайду.
19 Whosoever, therefore, shall violate, or teach others to violate, were it the least of these commandments, shall be in no esteem in the Reign of Heaven; but whosoever shall practice and teach them, shall be highly esteemed in the Reign of Heaven.
Шу сәвәптин, Тәврат қануниниң әқидилиригә, һәтта униң әң кичиклиридин бирини бекар қилип, вә башқиларға шундақ қилишни үгитидиған һәр ким әрш падишалиғида әң кичик һесаплиниду. Амма әксичә, Тәврат қануни әқидилиригә әмәл қилғанлар вә башқиларға шундақ қилишни үгәткүчиләр болса әрш падишалиғида улуқ һесаплиниду.
20 For I tell you, that unless your righteousness excel the righteousness of the Scribes and Pharisees, you shall never enter the kingdom of heaven.
Чүнки мән силәргә шуни ейтип қояйки, һәққанийлиғиңлар Тәврат устазлири вә Пәрисийләрниңкидин ашмиса, әрш падишалиғиға һеч қачан кирәлмәйсиләр.
21 You have heard that it was said to the ancients, "You shall not commit murder; for whosoever commits murder shall be obnoxious to the judges."
Бурунқиларға «Қатиллиқ қилма, қатиллиқ қилған һәр қандақ адәм сораққа тартилиду» дәп буйрулғанлиғини аңлиғансиләр.
22 But I say to you, whosoever is angry with his brother unjustly, shall be obnoxious to the judges; whosoever shall call him fool, shall be obnoxious to the council; but whosoever shall call him miscreant, shall be obnoxious to hell fire. (Geenna g1067)
Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, өз қериндишиға бекардин-бекар аччиқланғанларниң һәр бириму сораққа тартилиду. Өз қериндишини «ахмақ» дәп тиллиған һәр ким алий кеңәшмидә сораққа тартилиду; амма қериндашлирини «тәлвә» дәп һақарәтлигән һәр ким дозақниң отиға лайиқ болиду. (Geenna g1067)
23 Therefore, if you bring your gift to the altar, and there recollect, that your brother has ground to complain of you;
Шуниң үчүн, сән қурбангаһ алдиға келип [Худаға] һәдийә атимақчи болғиниңда, қериндишиңниң сениңдин ағринған йери барлиғи ядиңға кәлсә,
24 leave there your gift before the altar: first go and procure reconciliation with your brother; then come, and offer your gift.
һәдийәңни қурбангаһ алдиға қоюп туруп, авал қериндишиң билән яришивал, андин келип һәдийәңни ата.
25 Compound speedily with your creditor, while you are on the road together; lest he deliver you to the judge; and the judge consign you to the officer, and you be thrown into prison.
Әгәр үстүңдин дәва қилмақчи болған бириси болса, униң билән биргә йолда болғиниңда униң билән тездин яришип, дост болғин. Болмиса, у сени сорақчиға, сорақчи болса гундипайға тапшуриду, сән зинданға солитиветилисән.
26 Indeed, I say to you, you will not be released, until you have discharged the last farthing.
Мән саңа шуни бәрһәқ ейтип қояйки, [қәрзиңниң] әң ахирқи бир тийининиму қоймай төлимигичә, шу йәрдин чиқалмайсән.
27 You have heard that it was said, "You shall not commit adultery."
Силәр «Зина қилмаңлар» дәп буйрулғанлиғини аңлиғансиләр.
28 But I say to you, whoever looks on another man's wife, in order to cherish impure desire, has already committed adultery with her in his heart.
Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, бирәр аялға шәһваний нийәт билән қариған киши көңлидә у аял билән аллиқачан зина қилған болиду.
29 Therefore, if your right eye ensnare you, pluck it out, and throw it away: it is better for you to lose one of your members, than that your whole body be cast into hell. (Geenna g1067)
Әгәр әнди оң көзүң сени гунаға аздурса, уни оюп ташливәт. Чүнки пүтүн бәдиниңниң дозаққа ташланғинидин көрә, бәдиниңдики бир әзайиң йоқ қилинғини көп әвзәл. (Geenna g1067)
30 And if your right hand ensnare you, cut it off and throw it away: it is better for you to lose one of your members, than that your whole body be cast into hell. (Geenna g1067)
Әгәр оң қолуң сени гунаға аздурса, уни кесип ташливәт. Чүнки пүтүн бәдиниңниң дозаққа ташланғинидин көрә, бәдиниңдики бир әзайиң йоқ қилинғини көп әвзәл. (Geenna g1067)
31 It has been said, "Whosoever would dismiss his wife, let him give her a writ of divorce."
Йәнә: — «Кимдиким аялини талақ қилса, униңға талақ хетини бәрсун» дәпму буйрулған.
32 But I say to you, whosoever shall dismiss his wife, except for whoredom, is the occasion of her becoming an adulteress; and whosoever marries her that is dismissed, commits adultery.
Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, кимдиким өз аялиниң бузуқлуқ қилмишидин башқа [һәр қандақ ишни банә қилип] уни талақ қилса, әнди уни зинаға тутуп бәргән болиду; талақ қилинған аялни әмригә алған кишиму зина қилған болиду.
33 Again, you have heard that it was said to the ancients, "You shall not forswear yourself, but shall perform your oaths to the Lord."
Силәр йәнә бурунқиларға «Қәсимиңдин янма, Пәрвәрдигарға қилған қәсимиңгә әмәл қил» дәп буйрулғанлиғини аңлиғансиләр.
34 But I say to you, swear not at all; neither by heaven, for it is God's throne;
Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, қәтъий қәсәм қилмаңлар; әршни тилға елип қәсәм қилмаңлар, чүнки әрш Худаниң тәхтидур;
35 nor by the earth, for it is his footstool; neither shall you swear by Jerusalem, for it is the city of the great King;
яки йәрни тилға елип қәсәм қилмаңлар, чүнки йәр йүзи Худаниң тәхтипәридур. Йерусалимни тилға елипму қәсәм қилмаңлар, чүнки у йәр улуқ падишаниң шәһиридур.
36 not by your head, because you can not make one hair white or black.
Һәтта өз бешиңларни тилға елипму қәсәм қилмаңлар, чүнки силәрниң чечиңларниң бир телиниму ақ яки қара рәңгә өзгәртиш қолуңлардин кәлмәйду.
37 But let your yes, be Yes; your no, No; for whatever exceeds these, proceeds from evil.
Пәқәт дегиниңлар «Болиду», «болиду», яки «Яқ, яқ, болмайду» болсун. Буниңдин зиядиси рәзил болғучидин келиду.
38 You have heard that it was said, "Eye for eye, and tooth for tooth."
Силәр «Көзгә көз, чишқа чиш» дәп буйрулғинини аңлиғансиләр.
39 But I say to you, contend not with the injurious. But if any one strike you on the right cheek, turn to him also the left.
Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, әски билән тәң болмаңлар. Кимдәким оң мәңзиңгә урса, сол мәңзиңниму тутуп бәр;
40 Whoever will sue you for your coat, let him have your mantle likewise.
вә бириси үстүңдин дәва қилип, көйнигиңни алмақчи болса, чапиниңниму бәр.
41 And if a man constrain you to go one mile with him, go two.
Бириси саңа [йүк-тақини йүдкүзүп] миң қәдәм йол жүрүшкә зорлиса, униң билән икки миң қәдәм маң.
42 Give to him that asks you; and him that would borrow from you, put not away.
Бириси сәндин тилисә, униңға бәр. Бириси сәндин өтнә-йерим қилмақчи болса, униңға бойнуңни толғима.
43 You have heard that it was said, "You shall love your neighbor and hate your enemy."
Силәр «Хошнаңни сөйгин, дүшминиңгә нәпрәтлән» дәп ейтилғанни аңлиған.
44 But I say to you, love your enemies; bless them who curse you; do good to them who hate you; and pray for them who arraign and persecute you;
Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, силәргә дүшмәнлик болғанларға меһир-муһәббәт көрситиңлар, силәрдин нәпрәтләнгәнләргә яхшилиқ қилиңлар, силәргә зиянкәшлик қилғанларға дуа қилиңлар.
45 that you may be children of your Father in heaven, who makes his sun arise on bad and good, and sends rain on just and unjust.
Шундақ қилғанда, әрштики Атаңларниң пәрзәнтлиридин болисиләр. Чүнки У қуяшиниң нурини яхшиларғиму вә яманларғиму чүшүриду, ямғурниму һәққанийларғиму, һәққанийәтсизләргиму яғдуриду.
46 For if you love them only who love you, what reward can you expect? Do not even the publicans so?
Әгәр силәр өзүңларға муһәббәт көрсәткәнләргила меһир-муһәббәт көрсәтсәңлар, буниң қандақму инъамға еришкичилиги болсун? Һәтта баҗгирларму шундақ қиливатмамду?
47 And if you salute your brothers only, wherein do you excel? Do not even the Pagans as much?
Әгәр силәр пәқәт қериндашлириңлар биләнла салам-сәһәт қилишсаңлар, буниң немә пәзилити бар? Һәтта ят әлликләрму шундақ қилидиғу!
48 Be you therefore perfect, as your father who is in heaven is perfect.
Шуңа, әрштики Атаңлар мукәммәл болғинидәк, силәрму мукәммәл болуңлар.
