Proverbs 6
1 My son! If you have been guarantor for your friend, Have struck your hand for a stranger,
Anak ko, kong ikaw mahimong magpapasalig alang sa imong isigkatawo, Kong ikaw sa imong mga kamot makadagmal sa usa ka dumuloong;
2 Have been snared with sayings of your mouth, Have been captured with sayings of your mouth,
Ikaw nabitik tungod sa mga pulong sa imong baba, Ikaw nadakpan tungod sa mga pulong sa imong baba.
3 Do this now, my son, and be delivered, For you have come into the hand of your friend. Go, trample on yourself, and strengthen your friend,
Buhata kini karon, anak ko, ug gumawas ka sa imong kaugalingon, Sanglit ikaw nagapus sa kamot sa imong isigkatawo: Lakaw, magpaubos ka sa imong kaugalingon, ug magpakilooy sa imong isigkatawo;
4 Do not give sleep to your eyes, And slumber to your eyelids,
Ayaw paghatagi ug katulog ang imong mga mata, Ni paghinanok ang imong mga tabon-tabon;
5 Be delivered as a roe from the hand, And as a bird from the hand of a fowler.
Gumawas ka sa imong kaugalingon ingon sa usa ka lagsaw gikan sa kamot sa mangangayam, Ug ingon sa usa ka langgam gikan sa kamot sa mangangayam sa langgam.
6 Go to the ant, O slothful one, See her ways and be wise;
Umadto ka sa olmigas, ikaw nga tapulan; Palandunga ang iyang mga dalan, ug pagmaalamon:
7 Which has no captain, overseer, and ruler,
Nga bisan walay pangulo, Capatas, kun punoan,
8 She prepares her bread in summer, She has gathered her food in harvest.
Nagaandam sa iyang kalan-on sa ting-init, Ug nagahipos sa iyang makaon sa ting-ani.
9 Until when, O slothful one, do you lie? When do you arise from your sleep?
Unsa ang kadugayon nga ikaw matulog, Oh tapulan? Anus-a ka mobangon gikan sa imong pagkatulog?
10 A little sleep, a little slumber, A little clasping of the hands to rest,
Usa ka diyutay nga pagkatulog, usa ka diyutay nga paghinanok, Usa ka diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron sa pagkatulog:
11 And your poverty has come as a traveler, And your want as an armed man.
Busa ang imong pagkakabus modangat ingon sa usa ka tulisan, Ug ang imong kawalad-on ingon sa usa ka tawo nga may hinagiban.
12 A man of worthlessness, a man of iniquity, Walking [with] perverseness of mouth,
Usa ka tawo nga walay hinungdan, usa ka tawo sa kasal-anan, Mao siya nga nagalakat nga may usa ka masukihong baba;
13 Winking with his eyes, speaking with his feet, Directing with his fingers,
Nga nagapangidhat sa iyang mga mata, nga namulong uban sa iyang mga tiil, Nga nagabuhat ug mga ilhanan uban sa iyang mga tudlo;
14 Contrariness [is] in his heart, devising evil at all times, He sends forth contentions.
Sa kang kinsang kasingkasing anaa ang pagkamasukihon, Nga nagalalang ug dautan sa kanunay, Nga nagapugas sa pagpakiglalis.
15 Therefore his calamity comes suddenly, He is broken instantly—and no healing.
Busa ang iyang kalisdanan modangat sa hinanali; Sa usa ka hinanali siya mabungkag, ug nga niana walay arang ikatabang.
16 These six has YHWH hated, Indeed, seven [are] abominations to His soul:
Adunay unom ka butang nga gidumtan ni Jehova; Oo, pito nga maoy dulumtanan niya:
17 High eyes, False tongues, And hands shedding innocent blood,
Mapahitas-ong mga mata, usa ka dila nga bakakon, Ug mga kamot nga nag-ula sa dugo nga inocente;
18 A heart devising thoughts of vanity, Feet hastening to run to evil,
Usa ka kasingkasing nga nagalalang sa dautang mga tinguha, Mga tiil nga matulin nga modalagan ngadto sa binilyako,
19 A false witness [who] breathes out lies, And one sending forth contentions between brothers.
Usa ka bakakon nga saksi nga nagapamulong ug mga bakak, Ug kadto nga nagapugas sa pagkalalis sa mga kaigsoonan.
20 Keep, my son, the command of your father, And do not leave the law of your mother.
Anak ko, bantayi ang sugo sa imong amahan, Ug ayaw pagbiyai ang balaod sa imong inahan:
21 Bind them on your heart continually, Tie them on your neck.
Bugkuson mo sila kanunay sa imong kasingkasing; Ibaligtos sila sa imong liog.
22 In your going up and down, it leads you, In your lying down, it watches over you, And you have awoken—it talks [with] you.
Sa diha nga ikaw magalakaw, kini magatultol kanimo; Sa diha nga ikaw matulog, kini magabantay kanimo; Ug sa diha nga ikaw mahigmata kini makigsulti kanimo.
23 For the command [is] a lamp, And the Law a light, And a way of life [are] reproofs of instruction,
Kay ang sugo maoy usa ka lamparahan; ug ang balaod maoy suga; Ug ang pagbadlong sa pahamatngon maoy dalan sa kinabuhi:
24 To preserve you from an evil woman, From the flattery of the tongue of a strange woman.
Sa pagpalikay kanimo gikan sa dautang babaye, Gikan sa pag-uloulo sa dila sa dumuloong.
25 Do not desire her beauty in your heart, And do not let her take you with her eyelids.
Ayaw kaibug sa iyang kaanyag diha sa imong kasingkasing; Ni pabihag ikaw kaniya uban sa mga tabontabon sa iyang mga mata.
26 For a harlot consumes to a cake of bread, And an adulteress hunts the precious soul.
Kay tungod sa usa ka babaye nga bigaon ang usa ka tawo mataral lamang ngadto sa usa ka tipak nga tinapay; Ug ang babayeng mananapaw mangita alang sa bililhon nga kinabuhi.
27 Does a man take fire into his bosom, And are his garments not burned?
Makadala ba ang usa ka tawo ug kalayo sa iyang sabakan, Ug ang iyang mga sapot dili ba masunog?
28 Does a man walk on the hot coals, And are his feet not scorched?
Kun makalakat ba ang usa ka tawo ibabaw sa mainit nga mga baga, Ug ang iyang mga tiil dili ba mapagtong?
29 So [is] he who has gone in to the wife of his neighbor, None who touches her is innocent.
Busa siya nga moadto sa asawa sa iyang isigkatawo; Bisan kinsa nga makapanghilabut kaniya dili gayud makagawas sa silot.
30 They do not despise the thief, When he steals to fill his soul when he is hungry,
Ang mga tawo dili magatamay sa usa ka kawatan, kong siya mangawat Aron sa pagtagbaw sa iyang kaugalingon sa diha nga siya pagagutom:
31 And being found he repays sevenfold, He gives all the substance of his house.
Apan kong siya hidakpan, magauli siya sa pito ka pilo nga gidaghanon; Siya magahatag sa tanan niyang manggad sa iyang balay.
32 He who commits adultery [with] a woman lacks heart, He who does it is destroying his soul.
Siya nga makapanapaw sa usa ka babaye maoy tawong walay salabutan: Siya nagabuhat niini aron sa paglaglag sa iyang kaugalingong kalag.
33 He finds a stroke and shame, And his reproach is not wiped away,
Ang mga samad ug pagkawalay dungog mao ang iyang mamakuha; Ug ang iyang pagkawalay-ulaw dili na gayud mapapas
34 For jealousy [is] the fury of a man, And he does not spare in a day of vengeance.
Kay ang pangabugho mao ang kapungot sa usa ka tawo; Ug siya dili mopasaylo sa adlaw sa pagpanimalus.
35 He does not accept the appearance of any atonement, Indeed, he does not consent, Though you multiply bribes!
Siya dili motagad ug bisan unsang paglukat; Ni matagbaw siya bisan pa kong hatagan mo ug daghang mga gasa.
