Proverbs 3
1 My son! Do not forget my law, And let your heart keep my commands,
Anak ko, ayaw hikalimti ang akong Kasugoan; Apan pabantayi sa imong kasingkasing ang akong mga sugo:
2 For [the] length of [your] days and years, Life and peace they add to you.
Kay ang kadugayon sa mga adlaw, ug mga tuig sa kinabuhi, Ug pakigdait, sila igadugang kanimo.
3 Do not let kindness and truth forsake you, Bind them on your neck, Write them on the tablet of your heart,
Ayaw pagpabiyaa kanimo ang kalolot ug kamatuoran: Ihigot mo sila sa imong liog; Isulat mo sila ibabaw sa papan sa imong kasingkasing:
4 And find grace and good understanding In the eyes of God and man.
Aron ikaw makakaplag sa kalomo ug maayong salabutan Sa atubangan sa Dios aug sa tawo.
5 Trust to YHWH with all your heart, And do not lean to your own understanding.
Sumalig ka kang Jehova sa bug-os mong kasingkasing, Ug ayaw pagsalig sa imong kaugagalingong salabutan:
6 In all your ways know Him, And He makes your paths straight.
Sa tanan nimong mga dalan ilha siya, Ug siya magamando sa imong mga alagianan.
7 Do not be wise in your own eyes, Fear YHWH, and turn aside from evil.
Ayaw pagpakamaalamon sa imong kaugalingong mga mata; Kahadlokan mo si Jehova, ug pahalayo gikan sa dautan:
8 It is healing to your navel, And moistening to your bones.
Kana mahimong kaayohan sa imong pusod, Ug utok sa imong mga bukog.
9 Honor YHWH from your substance, And from the beginning of all your increase;
Pasidunggi si Jehova pinaagi sa imong manggad, Ug sa mga inunahang bunga sa tanan mong abut:
10 And your barns are filled [with] plenty, And your presses break forth [with] new wine.
Aron ang imong mga kamalig mapuno sa kadaghan, Ug ang imong pug-anan magaawas sa bag-ong vino.
11 Discipline of YHWH, my son, do not despise, And do not be distressed with His reproof,
Anak ko, ayaw pagtamaya ang pagcastigo ni Jehova; Ni magsubo ka sa iyang pagbadlong:
12 For whom YHWH loves He reproves, Even as a father the son He is pleased with.
Kay kinsa kadto nga gihigugma ni Jehova iyang ginabadlong, Maingon sa usa ka amahan sa anak nga iyang gikahimut-an.
13 O the blessedness of a man [who] has found wisdom, And of a man [who] brings forth understanding.
Malipayon ang tawo nga makakaplag sa kaalam, Ug ang tawo nga makakab-ut sa pagsabut.
14 For better [is] her merchandise Than the merchandise of silver, And than gold—her increase.
Kay ang pagpakabaton niini labi pang maayo kay sa pagmanggad sa salapi, Ug ang kaayohan niini labaw pa kay sa fino nga bulawan.
15 She [is] precious above rubies, And all your pleasures are not comparable to her.
Siya labi pang bililhon kay sa mga rubi: Ug walay mausa sa mga butang nga imong ginatinguha nga ikatanding niana.
16 Length of days [is] in her right hand, In her left [are] wealth and honor.
Ang hataas nga mga adlaw anaa sa iyang kamot nga too; Diha sa iyang kamot nga wala anaa ang bahandi ug kadungganan.
17 Her ways [are] ways of pleasantness, And all her paths [are] peace.
Ang iyang mga dalan maoy mga dalan sa kahimut-anan, Ug ang tanan niyang mga alagianan mga pakigdait.
18 She [is] a tree of life to those laying hold on her, And whoever is retaining her [is] blessed.
Siya maoy usa ka kahoy sa kinabuhi kanila nga mokupot kaniya: Ug malipayon ang tagsatagsa nga magahawid kaniya.
19 YHWH founded the earth by wisdom, He prepared the heavens by understanding.
Si Jehova pinaagi sa kaalam mitukod sa yuta; Pinaagi sa pagsabut iyang gitukod ang kalangitan.
20 By His knowledge depths have been broken, And clouds drop dew.
Pinaagi sa iyang kinaadman ang mga kahiladman nangaabli, Ug ang kalangitan nagapatagas sa tun-og.
21 My son! Do not let them turn from your eyes, Keep wisdom and thoughtfulness,
Anak ko, ayaw sila pagpabulaga gikan sa imong mga mata; Batoni ang halalum nga kaalam ug ang pagkabuotan:
22 And they are life to your soul, and grace to your neck.
Sa ingon niana sila mahimong kinabuhi alang sa imong kalag, Ug gracia sa imong liog.
23 Then you go your way confidently, And your foot does not stumble.
Unya magalakat ikaw sa imong dalan nga may kasigurohan, Ug ang imong tiil dili mahapangdol.
24 If you lie down, you are not afraid, Indeed, you have lain down, And your sleep has been sweet.
Sa diha nga ikaw mohigda, dili ka malisang: Oo, ikaw mohigda, ug ang imong pagkatulog matam-is.
25 Do not be afraid of sudden fear, And of the desolation of the wicked when it comes.
Ayaw kalisang sa hinanali nga kahadlok, Ni sa pagkalaglag sa dautan, kong kini modangat:
26 For YHWH is at your side, And He has kept your foot from capture.
Kay si Jehova mao ang imong kasaligan, Ug magabantay sa imong tiil nga dili hidakpan.
27 Do not withhold good from its owners, When your hand [is] toward God to do [it].
Ayaw pag ihikaw ang kaayohan gikan kanila diin kini gikinahanglan, Sa diha nga kini anaa sa gahum sa imong kamot ang pagbuhat niini.
28 Do not say to your friend, “Go, and return, and tomorrow I give,” When substance [is] with you.
Ayaw pag-ingon sa imong isigkatawo: Lakat, ug bumalik ka pagusab, Ug sa pagkaugma ako mohatag; Sa diha nga ikaw aduna na niana.
29 Do not devise evil against your neighbor, And he sitting confidently with you.
Ayaw pagtinguha sa kadautan batok sa imong isigkatawo, Sa makita mo nga siya nagapuyo sa kasigurohan tupad kanimo.
30 Do not strive with a man without cause, If he has not done you evil.
Ayaw pagpakig-away sa usa ka tawo sa walay gipasikaran, Kong siya wala maghilabut kanimo.
31 Do not be envious of a man of violence, Nor fix on any of his ways.
Ayaw kasinahi ang tawo nga malupigon, Ug ayaw pagpilia ang iyang mga dalan.
32 For the perverted [is] an abomination to YHWH, And His secret counsel [is] with the upright.
Kay ang tawo nga sukwahi maoy usa ka dulumtanan kang Jehova; Apan ang iyang pagpakighigala anaa uban sa mga tawong matul-id.
33 The curse of YHWH [is] in the house of the wicked. And He blesses the habitation of the righteous.
Ang pagpanghimaraut ni Jehova anaa sa balay sa dautan; Apan iyang pagapanalanginan ang puloy-anan sa tawong matarung.
34 If He scorns the scorners, Yet He gives grace to the humble.
Sa pagkatinuod siya nagayubit sa mga mayubiton; Apan siya nagahatag ug gracia sa mga mapainubsanon.
35 The wise inherit glory, And fools are bearing away shame!
Ang manggialamon makapanunod sa himaya; Apan ang kaulaw maoy makapauswag sa mga buang.
