Proverbs 24
1 Do not be envious of evil men, And do not desire to be with them.
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 For their heart meditates [on] destruction, And their lips speak perverseness.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 A house is built by wisdom, And it establishes itself by understanding.
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 And the inner parts are filled by knowledge, [With] all precious and pleasant wealth.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 The wise [is] mighty in strength, And a man of knowledge is strengthening power,
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 For you make war for yourself by plans, And deliverance [is] in a multitude of counselors.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Wisdom [is] high for a fool, he does not open his mouth in the gate.
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 Whoever is devising to do evil, They call him a master of wicked thoughts.
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 The thought of folly [is] sin, And a scorner [is] an abomination to man.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 You have showed yourself weak in a day of adversity, Your power is restricted,
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 If [from] delivering those taken to death, And you take back those slipping to the slaughter.
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 When you say, “Behold, we did not know this.” Is the Ponderer of hearts not He who understands? And the Keeper of your soul He who knows? And He has rendered to man according to his work.
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 My son, eat honey that [is] good, And the honeycomb [is] sweet to your palate.
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 So [is] the knowledge of wisdom to your soul, If you have found that there is a posterity And your hope is not cut off.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Do not lay wait, O wicked one, At the habitation of the righteous. Do not spoil his resting place.
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For the righteous fall and rise seven [times], And the wicked stumble in evil.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 Do not rejoice in the falling of your enemy, And do not let your heart be joyful in his stumbling,
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 Lest YHWH see, and [it be] evil in His eyes, And He has turned His anger from off him.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Do not fret yourself at evildoers, do not be envious at the wicked,
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 For there is not a posterity to the evil, The lamp of the wicked is extinguished.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 Fear YHWH, my son, and the king, Do not mix yourself up with changers,
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 For their calamity rises suddenly, And the ruin of them both—who knows!
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 These are also for the wise: [It] is not good to discern faces in judgment.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 Whoever is saying to the wicked, “You [are] righteous,” Peoples execrate him—nations abhor him.
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 And it is pleasant to those reproving, And a good blessing comes on them.
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 He who is returning straightforward words kisses lips.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Prepare your work in an out-place, And make it ready in the field—go afterward, Then you have built your house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Do not be a witness against your neighbor for nothing, Or you have enticed with your lips.
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Do not say, “As he did to me, so I do to him, I render to each according to his work.”
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 I passed by near the field of a slothful man, And near the vineyard of a man lacking heart.
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 And behold, it has gone up—all of it—thorns! Nettles have covered its face, And its stone wall has been broken down.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 And I see—I set my heart, I have seen—I have received instruction,
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 A little sleep—a little slumber—A little folding of the hands to lie down.
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 And your poverty has come [as] a traveler, And your want as an armed man!
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
