Proverbs 24
1 Do not be envious of evil men, And do not desire to be with them.
Nie naśladuj ludzi złych, ani żądaj przebywać z nimi;
2 For their heart meditates [on] destruction, And their lips speak perverseness.
Albowiem serce ich myśli o drapiestwie, a wargi ich mówią o uciśnieniu.
3 A house is built by wisdom, And it establishes itself by understanding.
Mądrością bywa dom zbudowany, a roztropnością umocniony.
4 And the inner parts are filled by knowledge, [With] all precious and pleasant wealth.
Zaiste przez umiejętność komory napełnione bywają wszelakiemi bogactwami kosztownemi i wdzięcznemi.
5 The wise [is] mighty in strength, And a man of knowledge is strengthening power,
Człowiek mądry mocny jest, a mąż umiejętny przydaje siły.
6 For you make war for yourself by plans, And deliverance [is] in a multitude of counselors.
Albowiem przez mądrą radę zwiedziesz bitwę, a wybawienie przez mnóstwo radców mieć będziesz.
7 Wisdom [is] high for a fool, he does not open his mouth in the gate.
Wysokie są głupiemu mądrości; w bramie nie otworzy ust swoich.
8 Whoever is devising to do evil, They call him a master of wicked thoughts.
Kto myśli źle czynić, tego złośliwym zwać będą.
9 The thought of folly [is] sin, And a scorner [is] an abomination to man.
Zła myśl głupiego jest grzechem, a pośmiewca jest obrzydliwością ludzką.
10 You have showed yourself weak in a day of adversity, Your power is restricted,
Jeźli będziesz gnuśnym, tedy w dzień ucisku słaba będzie siła twoja.
11 If [from] delivering those taken to death, And you take back those slipping to the slaughter.
Wybawiaj pojmanych na śmierć; a od tych, którzy idą na stracenie, nie odwracaj się.
12 When you say, “Behold, we did not know this.” Is the Ponderer of hearts not He who understands? And the Keeper of your soul He who knows? And He has rendered to man according to his work.
Jeźli rzeczesz: Otośmy o tem nie wiedzieli; izali ten, który waży serca, nie rozumie? a ten, który strzeże duszy twojej, nie rozezna? i nie odda człowiekowi według uczynków jego?
13 My son, eat honey that [is] good, And the honeycomb [is] sweet to your palate.
Jedz miód, synu mój! bo dobry, i plastr słodki podniebieniu twemu;
14 So [is] the knowledge of wisdom to your soul, If you have found that there is a posterity And your hope is not cut off.
Tak umiejętność mądrości duszy twojej, jeźliże ją znajdziesz; onać będzie nagrodą, a nadzieja twoja nie będzie wycięta.
15 Do not lay wait, O wicked one, At the habitation of the righteous. Do not spoil his resting place.
Nie czyń zasadzki, niezbożniku! na przybytek sprawiedliwego, a nie przeszkadzaj odpocznieniu jego.
16 For the righteous fall and rise seven [times], And the wicked stumble in evil.
Bo choć siedm kroć upada sprawiedliwy, przecie zaś powstaje; ale niezbożni wpadną w nieszczęście.
17 Do not rejoice in the falling of your enemy, And do not let your heart be joyful in his stumbling,
Gdy upadnie nieprzyjaciel twój, nie ciesz się; i gdy się potknie, niech się nie raduje serce twoje;
18 Lest YHWH see, and [it be] evil in His eyes, And He has turned His anger from off him.
Aby snać nie ujrzał Pan, a nie podobałoby się to w oczach jego, i odwróciłby od niego gniew swój na cię.
19 Do not fret yourself at evildoers, do not be envious at the wicked,
Nie gniewaj się dla złośników, ani się udawaj za niepobożnymi;
20 For there is not a posterity to the evil, The lamp of the wicked is extinguished.
Boć nie weźmie złośnik nagrody; pochodnia niepobożnych zgaśnie.
21 Fear YHWH, my son, and the king, Do not mix yourself up with changers,
Synu mój! bój się Pana i króla, a z niestatecznymi nie mięszaj się;
22 For their calamity rises suddenly, And the ruin of them both—who knows!
Boć znagła powstanie zginienie ich, a upadek obydwóch któż wie?
23 These are also for the wise: [It] is not good to discern faces in judgment.
I toć też mądrym należy: wzgląd mieć na osobę u sądu, nie dobra.
24 Whoever is saying to the wicked, “You [are] righteous,” Peoples execrate him—nations abhor him.
Tego, który mówi niepobożnemu; Jesteś sprawiedliwy, będą ludzie przeklinać, a narody się nim brzydzić będą.
25 And it is pleasant to those reproving, And a good blessing comes on them.
Ale którzy go karzą, szczęśliwi będą, a przyjdzie na nich błogosławieństwo każdego dobrego.
26 He who is returning straightforward words kisses lips.
Pocałują wargi tego, co mówi słowa prawdziwe.
27 Prepare your work in an out-place, And make it ready in the field—go afterward, Then you have built your house.
Rozrządź na polu robotę twoję, a sprawuj pilnie rolę swoję; a potem będziesz budował dom twój.
28 Do not be a witness against your neighbor for nothing, Or you have enticed with your lips.
Nie bądź świadkiem lekkomyślnym przeciw bliźniemu swemu, ani czyń łagodnych namów wargami swemi.
29 Do not say, “As he did to me, so I do to him, I render to each according to his work.”
Nie mów: Jako mi uczynił, tak mu uczynię; oddam mężowi temu według uczynku jego.
30 I passed by near the field of a slothful man, And near the vineyard of a man lacking heart.
Szedłem przez pole męża leniwego a przez winnicę człowieka głupiego;
31 And behold, it has gone up—all of it—thorns! Nettles have covered its face, And its stone wall has been broken down.
A oto porosła wszędzie ostem; pokrzywy wszystko pokryły, a płot kamienny jej rozwalił się.
32 And I see—I set my heart, I have seen—I have received instruction,
Co ja ujrzawszy złożyłem to do serca mego, a widząc to wziąłem to ku przestrodze.
33 A little sleep—a little slumber—A little folding of the hands to lie down.
Trochę się prześpisz, trochę podrzemiesz, trochę złożysz ręce, abyś odpoczywał;
34 And your poverty has come [as] a traveler, And your want as an armed man!
A wtem ubóstwo twoje przyjdzie jako podróżny, a niedostatek twój jako mąż zbrojny.
