Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, Diligently consider that which [is] before you,
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 And you have put a knife to your throat, If you [are] a man of appetite.
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 Have no desire to his delicacies, seeing it [is] lying food.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 Do not labor to make wealth, Cease from your own understanding, Do you cause your eyes to fly on it? Then it is not.
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 For wealth makes wings to itself, It flies to the heavens as an eagle.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Do not eat the bread of an evil eye, And have no desire to his delicacies,
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 For as he has thought in his soul, so he [is]. “Eat and drink,” he says to you, And his heart [is] not with you.
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 You vomit up your morsel you have eaten, And have marred your words that [are] sweet.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 Do not speak in the ears of a fool, For he treads on the wisdom of your words.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Do not remove a border of ancient times, And do not enter into fields of the fatherless,
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 For their Redeemer [is] strong, He pleads their cause with you.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Bring your heart to instruction, And your ear to sayings of knowledge.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Do not withhold discipline from a youth, When you strike him with a rod he does not die.
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart has been wise, My heart rejoices, even mine,
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 And my reins exult when your lips speak uprightly.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Do not let your heart be envious at sinners, But—in the fear of YHWH all the day.
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 For is there a posterity? Then your hope is not cut off.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Hear, my son, and be wise, And make your heart blessed in the way,
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Do not become drunk with wine, Among gluttonous ones of flesh,
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 For the drunkard and glutton become poor, And drowsiness clothes with rags.
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Listen to your father, who begot you, And do not despise your mother when she has become old.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
23 Buy truth, and do not sell, Wisdom, and instruction, and understanding,
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 The father of the righteous rejoices greatly, The begetter of the wise rejoices in him.
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 Your father and your mother rejoice, Indeed, she bearing you is joyful.
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 Give, my son, your heart to me, And let your eyes watch my ways.
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For a harlot [is] a deep ditch, And a strange woman [is] a narrow pit.
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 She also, as catching prey, lies in wait, And she increases the treacherous among men.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaint? Who has wounds without cause? Who has redness of eyes?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 Those lingering by the wine, Those going in to search out mixed wine.
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 Do not see wine when it shows itself red, When it gives its color in the cup, It goes up and down through the upright.
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 Its latter end—it bites as a serpent, And it stings as a viper.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Your eyes see strange women, And your heart speaks perverse things.
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 And you have been as one lying down in the heart of the sea, And as one lying down on the top of a mast.
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 “They struck me, I have not been sick, They beat me, I have not known. When I awake—I seek it yet again!”
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
