Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, Diligently consider that which [is] before you,
Pagka ikaw ay nauupong kumain na kasalo ng isang pangulo, kilanlin mong maigi siya na nasa harap mo;
2 And you have put a knife to your throat, If you [are] a man of appetite.
At maglagay ka ng sundang sa iyong lalamunan, kung ikaw ay taong bigay sa pagkain.
3 Have no desire to his delicacies, seeing it [is] lying food.
Huwag kang mapagnais ng kaniyang mga masarap na pagkain; yamang mga marayang pagkain.
4 Do not labor to make wealth, Cease from your own understanding, Do you cause your eyes to fly on it? Then it is not.
Huwag kang mainip sa pagyaman; tumigil ka sa iyong sariling karunungan.
5 For wealth makes wings to itself, It flies to the heavens as an eagle.
Iyo bang itititig ang iyong mga mata sa wala? Sapagka't ang mga kayamanan, ay tunay na nagsisipagpakpak, gaya ng aguila na lumilipad sa dakong langit.
6 Do not eat the bread of an evil eye, And have no desire to his delicacies,
Huwag mong kanin ang tinapay niya na may masamang mata, ni nasain mo man ang kaniyang mga masarap na pagkain:
7 For as he has thought in his soul, so he [is]. “Eat and drink,” he says to you, And his heart [is] not with you.
Sapagka't kung ano ang iniisip niya sa loob niya, ay gayon siya: kumain ka at uminom ka, sabi niya sa iyo; nguni't ang puso niya ay hindi sumasaiyo.
8 You vomit up your morsel you have eaten, And have marred your words that [are] sweet.
Ang subo na iyong kinain ay iyong isusuka, at iyong iwawala ang iyong mga matamis na salita.
9 Do not speak in the ears of a fool, For he treads on the wisdom of your words.
Huwag kang magsalita sa pakinig ng mangmang; sapagka't kaniyang hahamakin ang karunungan ng iyong mga salita.
10 Do not remove a border of ancient times, And do not enter into fields of the fatherless,
Huwag mong baguhin ang dating muhon ng lupa; at huwag mong pasukin ang mga bukid ng ulila:
11 For their Redeemer [is] strong, He pleads their cause with you.
Sapagka't ang kanilang Manunubos ay malakas; ipaglalaban niya ang kanilang usap sa iyo.
12 Bring your heart to instruction, And your ear to sayings of knowledge.
Ihilig mo ang iyong puso sa turo, at ang iyong mga pakinig sa mga salita ng kaalaman.
13 Do not withhold discipline from a youth, When you strike him with a rod he does not die.
Huwag mong ipagkait ang saway sa bata: sapagka't kung iyong hampasin siya ng pamalo, siya'y hindi mamamatay.
Iyong hahampasin siya ng pamalo, at ililigtas mo ang kaniyang kaluluwa sa Sheol. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart has been wise, My heart rejoices, even mine,
Anak ko, kung ang iyong puso ay magpakapantas, ang puso ko'y matutuwa sa makatuwid baga'y ang akin:
16 And my reins exult when your lips speak uprightly.
Oo, ang aking puso ay magagalak pagka ang iyong mga labi ay nangagsasalita ng matuwid na mga bagay.
17 Do not let your heart be envious at sinners, But—in the fear of YHWH all the day.
Huwag managhili ang iyong puso sa mga makasalanan: kundi lumagay ka sa Panginoon buong araw:
18 For is there a posterity? Then your hope is not cut off.
Sapagka't tunay na may kagantihan; at ang iyong pagasa ay hindi mahihiwalay.
19 Hear, my son, and be wise, And make your heart blessed in the way,
Makinig ka, anak ko, at ikaw ay magpakapantas, at patnubayan mo ang iyong puso sa daan.
20 Do not become drunk with wine, Among gluttonous ones of flesh,
Huwag kang mapasama sa mga mapaglango; sa mga mayamong mangangain ng karne:
21 For the drunkard and glutton become poor, And drowsiness clothes with rags.
Sapagka't ang manglalasing at ang mayamo ay darating sa karalitaan: at ang antok ay magbibihis sa tao ng pagkapulubi.
22 Listen to your father, who begot you, And do not despise your mother when she has become old.
Dinggin mo ang iyong ama na naging anak ka, at huwag mong hamakin ang iyong ina kung siya'y tumanda.
23 Buy truth, and do not sell, Wisdom, and instruction, and understanding,
Bumili ka ng katotohanan at huwag mong ipagbili: Oo karunungan, at turo, at pag-uunawa.
24 The father of the righteous rejoices greatly, The begetter of the wise rejoices in him.
Ang ama ng matuwid ay magagalak na lubos: at siyang nagkaanak ng pantas na anak ay magagalak sa kaniya.
25 Your father and your mother rejoice, Indeed, she bearing you is joyful.
Mangatuwa ang iyong ama at ang iyong ina, at magalak siyang nanganak sa iyo.
26 Give, my son, your heart to me, And let your eyes watch my ways.
Anak ko, ibigay mo sa akin ang iyong puso, at malugod ang iyong mga mata sa aking mga daan.
27 For a harlot [is] a deep ditch, And a strange woman [is] a narrow pit.
Sapagka't ang isang patutot ay isang malalim na lubak; at ang babaing di kilala ay makipot na lungaw.
28 She also, as catching prey, lies in wait, And she increases the treacherous among men.
Oo, siya'y bumabakay na parang tulisan, at nagdaragdag ng mga magdaraya sa gitna ng mga tao.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaint? Who has wounds without cause? Who has redness of eyes?
Sinong may ay? sinong may kapanglawan? sinong may pakikipagtalo? sinong may daing? sino ang may sugat na walang kadahilanan? sino ang may maningas na mata?
30 Those lingering by the wine, Those going in to search out mixed wine.
Silang nangaghihintay sa alak; silang nagsisiyaon upang humanap ng pinaghalong alak.
31 Do not see wine when it shows itself red, When it gives its color in the cup, It goes up and down through the upright.
Huwag kang tumingin sa alak pagka mapula, pagka nagbibigay ng kaniyang kulay sa saro,
32 Its latter end—it bites as a serpent, And it stings as a viper.
Sa huli ay kumakagat ito na parang ahas, at tumutukang parang ulupong.
33 Your eyes see strange women, And your heart speaks perverse things.
Ang iyong mga mata ay titingin ng mga katuwang bagay, at ang iyong puso ay nagbabadya ng mga magdarayang bagay.
34 And you have been as one lying down in the heart of the sea, And as one lying down on the top of a mast.
Oo, ikaw ay magiging parang nahihiga sa gitna ng dagat, o parang nahihiga sa dulo ng isang palo ng sasakyan.
35 “They struck me, I have not been sick, They beat me, I have not known. When I awake—I seek it yet again!”
Kanilang pinalo ako, iyong sasalitain, at hindi ako nasaktan; kanilang hinampas ako, at hindi ko naramdaman: kailan gigising ako? aking hahanapin pa uli.
