Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, Diligently consider that which [is] before you,
Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
2 And you have put a knife to your throat, If you [are] a man of appetite.
Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
3 Have no desire to his delicacies, seeing it [is] lying food.
Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
4 Do not labor to make wealth, Cease from your own understanding, Do you cause your eyes to fly on it? Then it is not.
Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
5 For wealth makes wings to itself, It flies to the heavens as an eagle.
I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
6 Do not eat the bread of an evil eye, And have no desire to his delicacies,
Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
7 For as he has thought in his soul, so he [is]. “Eat and drink,” he says to you, And his heart [is] not with you.
Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
8 You vomit up your morsel you have eaten, And have marred your words that [are] sweet.
Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
9 Do not speak in the ears of a fool, For he treads on the wisdom of your words.
Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
10 Do not remove a border of ancient times, And do not enter into fields of the fatherless,
Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
11 For their Redeemer [is] strong, He pleads their cause with you.
Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
12 Bring your heart to instruction, And your ear to sayings of knowledge.
Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
13 Do not withhold discipline from a youth, When you strike him with a rod he does not die.
Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Ty go bij rózgą, a duszę jego z piekła wyrwiesz. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart has been wise, My heart rejoices, even mine,
Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
16 And my reins exult when your lips speak uprightly.
I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
17 Do not let your heart be envious at sinners, But—in the fear of YHWH all the day.
Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
18 For is there a posterity? Then your hope is not cut off.
Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
19 Hear, my son, and be wise, And make your heart blessed in the way,
Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
20 Do not become drunk with wine, Among gluttonous ones of flesh,
Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
21 For the drunkard and glutton become poor, And drowsiness clothes with rags.
Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
22 Listen to your father, who begot you, And do not despise your mother when she has become old.
Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
23 Buy truth, and do not sell, Wisdom, and instruction, and understanding,
Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
24 The father of the righteous rejoices greatly, The begetter of the wise rejoices in him.
Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
25 Your father and your mother rejoice, Indeed, she bearing you is joyful.
Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
26 Give, my son, your heart to me, And let your eyes watch my ways.
Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
27 For a harlot [is] a deep ditch, And a strange woman [is] a narrow pit.
Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
28 She also, as catching prey, lies in wait, And she increases the treacherous among men.
Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaint? Who has wounds without cause? Who has redness of eyes?
Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
30 Those lingering by the wine, Those going in to search out mixed wine.
Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
31 Do not see wine when it shows itself red, When it gives its color in the cup, It goes up and down through the upright.
Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
32 Its latter end—it bites as a serpent, And it stings as a viper.
Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
33 Your eyes see strange women, And your heart speaks perverse things.
Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
34 And you have been as one lying down in the heart of the sea, And as one lying down on the top of a mast.
I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
35 “They struck me, I have not been sick, They beat me, I have not known. When I awake—I seek it yet again!”
Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
