Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, Diligently consider that which [is] before you,
| وقتی با حاکم سر سفره می‌نشینی، به خاطر بسپار با چه کسی روبرو هستی. |
2 And you have put a knife to your throat, If you [are] a man of appetite.
| اگر آدم پرخوری هستی، کارد بر گلویت بگذار |
3 Have no desire to his delicacies, seeing it [is] lying food.
| و شیفتهٔ غذاهای لذیذ او نشو، زیرا ممکن است فریبی در کار باشد. |
4 Do not labor to make wealth, Cease from your own understanding, Do you cause your eyes to fly on it? Then it is not.
| عاقل باش و برای به چنگ آوردن ثروت، خودت را خسته نکن، |
5 For wealth makes wings to itself, It flies to the heavens as an eagle.
| زیرا ثروت ناپایدار است و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود. |
6 Do not eat the bread of an evil eye, And have no desire to his delicacies,
| از سفرهٔ آدم خسیس غذا نخور و برای غذاهای لذیذ او حریص نباش، |
7 For as he has thought in his soul, so he [is]. “Eat and drink,” he says to you, And his heart [is] not with you.
| چون او حساب هر چه را که بخوری در فکرش نگه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، اما این را از ته دل نمی‌گوید. |
8 You vomit up your morsel you have eaten, And have marred your words that [are] sweet.
| لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکرات تو بر باد خواهد رفت. |
9 Do not speak in the ears of a fool, For he treads on the wisdom of your words.
| آدم نادان را نصیحت نکن، چون او سخنان حکیمانه تو را خوار خواهد شمرد. |
10 Do not remove a border of ancient times, And do not enter into fields of the fatherless,
| حدود ملک خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را غصب نکن، |
11 For their Redeemer [is] strong, He pleads their cause with you.
| زیرا حامی ایشان قدرتمند است و به داد آنها خواهد رسید. |
12 Bring your heart to instruction, And your ear to sayings of knowledge.
| وقتی دیگران تو را تأدیب می‌کنند، با تمام دل آن را بپذیر و به سخنان آموزنده‌شان گوش فرا ده. |
13 Do not withhold discipline from a youth, When you strike him with a rod he does not die.
| از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن. چوب تنبیه او را نخواهد کشت. |
| او را با چوب تنبیه کن که جانش را از هلاکت نجات خواهی داد. (Sheol h7585) |
15 My son, if your heart has been wise, My heart rejoices, even mine,
| پسرم، اگر حکمت در دل تو باشد، دل من شاد خواهد شد |
16 And my reins exult when your lips speak uprightly.
| و هنگامی که دهانت به راستی سخن بگوید، وجود من به وجد خواهد آمد. |
17 Do not let your heart be envious at sinners, But—in the fear of YHWH all the day.
| به گناهکاران حسادت نورز، بلکه اشتیاق تو اطاعت از خداوند باشد؛ |
18 For is there a posterity? Then your hope is not cut off.
| زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو بر باد نخواهد رفت. |
19 Hear, my son, and be wise, And make your heart blessed in the way,
| ای پسرم، عاقل باش و به سخنانم گوش فرا ده. در راه راست گام بردار |
20 Do not become drunk with wine, Among gluttonous ones of flesh,
| و با آدمهای میگسار و شکم‌پرست معاشرت نکن، |
21 For the drunkard and glutton become poor, And drowsiness clothes with rags.
| زیرا کسانی که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج خواهند شد. |
22 Listen to your father, who begot you, And do not despise your mother when she has become old.
| نصیحت پدرت را که تو را به وجود آورده گوش بگیر و مادر پیرت را خوار مشمار. |
23 Buy truth, and do not sell, Wisdom, and instruction, and understanding,
| در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و فهم را کسب کن و به هیچ قیمت آنها را از دست نده. |
24 The father of the righteous rejoices greatly, The begetter of the wise rejoices in him.
| فرزندی درستکار و دانا باش تا مایهٔ شادی و خشنودی پدر و مادرت شوی. |
25 Your father and your mother rejoice, Indeed, she bearing you is joyful.
26 Give, my son, your heart to me, And let your eyes watch my ways.
| ای پسرم، به من گوش بده و از زندگی من سرمشق بگیر. |
27 For a harlot [is] a deep ditch, And a strange woman [is] a narrow pit.
| بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است. |
28 She also, as catching prey, lies in wait, And she increases the treacherous among men.
| او مانند راهزن در کمین قربانیان خود می‌نشیند و باعث می‌شود مردان زیادی خیانتکار شوند. |
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has contentions? Who has complaint? Who has wounds without cause? Who has redness of eyes?
| مصیبت و بدبختی گریبانگیر چه کسی می‌شود؟ آن کیست که دائم نزاع به پا می‌کند و می‌نالد، بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟ |
30 Those lingering by the wine, Those going in to search out mixed wine.
| کسی که دائم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود. |
31 Do not see wine when it shows itself red, When it gives its color in the cup, It goes up and down through the upright.
| پس فریفتهٔ شراب قرمز نشو که در پیاله به تو چشمک می‌زند و سپس به نرمی از گلویت پایین می‌رود؛ |
32 Its latter end—it bites as a serpent, And it stings as a viper.
| زیرا در پایان، مثل مار سمی تو را نیش خواهد زد و چون افعی تو را خواهد گزید. |
33 Your eyes see strange women, And your heart speaks perverse things.
| چشمانت چیزهای عجیب و غریب خواهند دید و گرفتار وهم و خیال خواهی شد. |
34 And you have been as one lying down in the heart of the sea, And as one lying down on the top of a mast.
| مانند کسی خواهی بود که بر سر دکل کشتی که دستخوش امواج دریاست خوابیده باشد. |
35 “They struck me, I have not been sick, They beat me, I have not known. When I awake—I seek it yet again!”
| خواهی گفت: «مرا زدند ولی دردی احساس نمی‌کنم. کی به هوش می‌آیم تا پیاله‌ای دیگر بنوشم؟» |
