Proverbs 21
1 The heart of a king [is] streams of waters in the hand of YHWH, He inclines it wherever He pleases.
Ang kasingkasing sa hari usa ka nagadagayday nga tubig diha sa kamot ni Yahweh; gipasimang niya kini sa bisan asa niya gusto.
2 Every way of a man [is] right in his own eyes, And YHWH is pondering hearts.
Ang tagsatagsa ka pamaagi sa tawo matarong sa iyang kaugalingon nga mga mata, apan si Yahweh ang magatimbangtimbang sa mga kasingkasing.
3 To do righteousness and judgment, Is chosen of YHWH rather than sacrifice.
Ang pagbuhat sa pagkamatarong ug pagkamakiangayon labi pang dawaton ni Yahweh kay sa halad.
4 Loftiness of eyes, and breadth of heart, Tillage of the wicked [is] sin.
Ang mapahitas-on nga mga mata ug mapasigarbohon nga kasingkasing— ang suga sa daotan— mga sala.
5 The purposes of the diligent [are] only to advantage, And of every hasty one, only to want.
Ang mga laraw sa makugihon mogiya lamang ngadto sa pagkamauswagon, apan ang tagsatagsa nga nagabuhat nga madalidalion mosangko lamang sa kawalad-on.
6 The making of treasures by a lying tongue, [Is] a vanity driven away of those seeking death.
Ang pagbaton ug mga bahandi pinaagi sa bakakon nga dila usa ka lumalabayng inalisngaw nga aso ug usa ka lit-ag nga makapatay.
7 The spoil of the wicked catches them, Because they have refused to do judgment.
Ang kabangis sa daotan mao ang moguyod kanila palayo, kay nagdumili man sila sa pagbuhat sa katarong.
8 The way of a man who is vile [is] contrary, And the pure—his work [is] upright.
Baliko ang dalan sa tawong sad-an, apan siya nga putli nagabuhat ug matarong.
9 Better to sit on a corner of the roof, Than [with] a woman of contentions and a house of company.
Mas maayo pa nga mopuyo sa lawak sa ibabaw sa balay kaysa mopuyo sa balay uban ang asawa nga malalison.
10 The soul of the wicked has desired evil, his neighbor is not gracious in his eyes.
Ang pangpagana sa daotan nangita sa pagkadaotan; walay kaluoy nga makit-an sa iyang mga silingan diha sa iyang mga mata.
11 When the scorner is punished, the simple becomes wise, And in giving understanding to the wise He receives knowledge.
Sa dihang masilotan na ang matamayon, ang walay alamag mahimong maalamon, ug sa dihang pahamatngonan ang maalamon nga tawo, madugangan ang iyang kahibalo.
12 The Righteous One is acting wisely Toward the house of the wicked, He is overthrowing the wicked for wickedness.
Siya nga nagabuhat ug matarong nagabantay sa balay sa daotan; iyang ipasukamod ang daotan ngadto sa pagkagun-ob.
13 Whoever is shutting his ear from the cry of the poor, He also cries, and is not answered.
Siya nga magasampong sa iyang mga igdulungog sa mga pagtuaw sa mga kabos, magatuaw usab siya, apan dili siya patalinghogan.
14 A gift in secret pacifies anger, And a bribe in the bosom—strong fury.
Makapahupay sa kasuko ang gasa sa tago ug makapahupay sa hilabihan nga kaligutgot ang gasa sa tago.
15 To do justice [is] joy to the righteous, But ruin to workers of iniquity.
Sa dihang mapahamtang na ang katarong, magdala kini ug kalipay ngadto sa tawo nga nagabuhat sa matarong, apan magdala kini ug kalisang sa nagabuhat ug daotan.
16 A man who is wandering from the way of understanding, Rests in an assembly of Rephaim.
Siya nga nahisalaag gikan sa dalan sa panabot, magapahulay siya ngadto sa tigomanan sa mga patay.
17 Whoever [is] loving mirth [is] a poor man, Whoever is loving wine and oil makes no wealth.
Bisan kinsa nga nahigugma sa kahilayan mahimo nga kabos; siya nga nahigugma sa bino ug lana dili maadunahan.
18 The wicked [is] an atonement for the righteous, And the treacherous dealer for the upright.
Ang daotan nga tawo maoy lukat alang sa nagabuhat ug matarong, ug ang maluibon maoy lukat alang sa matinud-anon.
19 Better to dwell in a wilderness land, Than [with] a woman of contentions and anger.
Mas maayo pang magpuyo sa kamingawan kay sa uban ang babaye nga tigpasiugda ug kasamok ug hilabihan ka bagulbolan.
20 A treasure to be desired, and oil, [Is] in the habitation of the wise, And a foolish man swallows it up.
Adunay bililhon nga bahandi ug lana sa panimalay sa manggialamon, apan usik-usikan lamang kini sa tawong buangbuang.
21 Whoever is pursuing righteousness and kindness, Finds life, righteousness, and honor.
Siya nga nagabuhat ug matarong ug manggiluluy-on— kining tawhana makakaplag ug kinabuhi, pagkamatarong, ug kadungganan.
22 The wise has gone up a city of the mighty, And brings down the strength of its confidence.
Ang tawong maalamon makakatkat sa siyudad sa mga bantogan, ug mapokan niya ang mga salipdanan nga diin ilang gisaligan.
23 Whoever is keeping his mouth and his tongue, Is keeping his soul from adversities.
Bisan kinsa nga magabantay sa iyang baba ug sa iyang dila magapahilayo sa iyang kaugalingon sa kasamok.
24 Proud, haughty, scorner—his name, Who is working in the wrath of pride.
Ang mapahitas-on ug mapasigarbohon nga tawo— “Matamayon” ang iyang ngalan— nagabuhat uban ang mapalabilabihon nga garbo.
25 The desire of the slothful slays him, For his hands have refused to work.
Ang tinguha sa tapolan makapatay kaniya, kay ang iyang mga kamot nagadumili sa pagtrabaho.
26 All the day desiring he has desired, And the righteous gives and does not withhold.
Sa tibuok adlaw nagatinguha ug nagatinguha pa gayod siya, apan siya nga nagabuhat ug matarong nagahatag ug wala nagatihiktihik.
27 The sacrifice of the wicked [is] abomination, Much more when he brings it in wickedness.
Dulomtanan ang halad sa tawong daotan; mas dulomtanan pa gayod kini kung dad-on niya kini uban sa daotan nga mga tinguha.
28 A false witness perishes, And an attentive man speaks forever.
Mahanaw ang bakakon nga saksi, apan siya nga nagapatalinghog magasulti sa tanang panahon.
29 A wicked man has hardened by his face, And the upright—he prepares his way.
Ang usa ka tawong daotan magapagahi sa iyang panagway, apan ang tawong matinud-anon masaligon mahitungod sa iyang mga paagi.
30 There is no wisdom, nor understanding, Nor counsel against YHWH.
Wala gayoy kaalam, wala gayoy panabot, ug wala gayoy tambag nga makabarog batok kang Yahweh.
31 A horse is prepared for a day of battle, And the deliverance [is] of YHWH!
Giandam ang kabayo alang sa adlaw sa pagpakiggubat, apan ang kadaogan iya lamang kang Yahweh.
