Proverbs 20
1 Wine [is] a scorner—strong drink [is] noisy, And any going astray in it is not wise.
Ang alak ay mangungutya at ang matapang na inumin ay basag-ulero; ang sinumang naliligaw sa pamamagitan ng pag-inom ay hindi matalino.
2 The fear of a king [is] a growl as of a young lion, He who is causing him to be angry is wronging his soul.
Ang takot sa hari ay katulad ng takot sa batang leon na umaatungal; ang sinumang maging dahilan ng kaniyang galit ay itinatapon ang kaniyang buhay.
3 Cessation from strife is an honor to a man, And every fool interferes.
Isang karangalan para sa sinuman ang umiwas sa hindi pagkakasundo, ngunit ang bawat hangal ay sumasali sa isang pagtatalo.
4 The slothful does not plow because of winter, He asks in harvest, and there is nothing.
Ang taong tamad ay hindi nag-aararo sa taglagas; siya ay naghahanap ng isang bunga sa panahon ng tag-ani ngunit hindi magkakaroon nang anuman.
5 Counsel in the heart of a man [is] deep water, And a man of understanding draws it up.
Ang mga layunin ng puso ng isang tao ay katulad ng malalim na tubig, ngunit ang isang taong may pang-unawa ay aalamin ito.
6 A multitude of men each proclaim his kindness, And a man of steadfastness who finds?
Maraming tao ang nagpapahayag na sila ay tapat, ngunit sino ang makakahanap ng isang taong matapat?
7 The righteous is habitually walking in his integrity, O the blessedness of his sons after him!
Ang taong gumagawa ng tama ay naglalakad sa kaniyang dangal, at ang kaniyang mga anak na lalaki na sumusunod sa kaniya ay masaya.
8 A king sitting on a throne of judgment, Is scattering all evil with his eyes,
Ang isang hari na nakaupo sa trono na ginagampanan ang mga tungkulin ng isang hukom ay pinipili sa kaniyang mga mata ang lahat ng masasama na nasa harapan niya.
9 Who says, “I have purified my heart, I have been cleansed from my sin?”
Sino ang maaaring magsabi, “Pinapanatili kong malinis ang aking puso; Ako ay malaya mula sa aking kasalanan”?
10 A stone and a stone, an ephah and an ephah, Even both of them [are] an abomination to YHWH.
Ang magkakaibang timbang at hindi pantay na mga sukat— parehong kinapopootan ang mga ito ni Yahweh.
11 Even by his actions a youth makes himself known, Whether his work is pure or upright.
Maging ang isang kabataan ay nakikilala sa kaniyang mga kilos, kung ang kaniyang pag-uugali ay dalisay at matuwid.
12 A hearing ear, and a seeing eye—YHWH has even made both of them.
Ang mga tainga na nakakarinig at ang mga mata na nakakakita— parehong ginawa ito ni Yahweh.
13 Do not love sleep, lest you become poor, Open your eyes—be satisfied [with] bread.
Huwag mahalin ang pagtulog o ikaw ay darating sa paghihirap; buksan mo ang iyong mga mata at ikaw ay magkakaroon ng maraming kakainin.
14 “Bad, bad,” says the buyer, And then he boasts himself going his way.
'“Masama! Masama!” sabi ng mga bumibili, pero kapag umalis siya, siya ay nagmamayabang.
15 Substance, gold, and a multitude of rubies, Indeed, a precious vessel, [are] lips of knowledge.
Mayroong ginto at kasaganaan sa mamahaling mga bato, ngunit ang mga labi ng kaalaman ay isang mamahaling hiyas.
16 When a stranger has been guarantor, take his garment, And pledge it for strangers.
Ang sinumang nagbibigay ng kasiguruhan para sa utang ng iba, kuhanan mo ng damit bilang sangla.
17 The bread of falsehood [is] sweet to a man, And afterward his mouth is filled [with] gravel.
Ang tinapay na nakamit sa pamamagitan ng panlilinlang ay matamis sa panlasa, ngunit pagkatapos ang kaniyang bibig ay mapupuno ng graba.
18 You establish purposes by counsel, And with plans you make war.
Ang mga plano ay pinagtitibay sa pamamagitan ng payo, at sa marunong na patnubay lamang ay dapat kang makipaglaban.
19 The busybody is a revealer of secret counsels, And do not make yourself guarantor for a deceiver [with] his lips.
Ang tsismis ay nagbubunyag ng mga lihim, at kaya hindi ka dapat makisama sa mga taong nagsasalita ng sobra.
20 Whoever is vilifying his father and his mother, his lamp is extinguished in blackness of darkness.
Kapag isinusumpa ng isang tao ang kaniyang ama o kaniyang ina, ang kaniyang ilawan ay papatayin sa kalagitnaan ng kadiliman.
21 An inheritance gotten wrongly at first, Even its latter end is not blessed.
Ang isang mana na madaling nakamit sa simula ay gagawa ng mas kaunting kabutihan sa bandang huli.
22 Do not say, “I repay evil,” Wait for YHWH, and He delivers you.
Huwag sabihing, “Gagantihan kita para sa pagkakamaling ito!” Hintayin si Yahweh at siya ang sasagip sa iyo.
23 A stone and a stone [are] an abomination to YHWH, And balances of deceit [are] not good.
Kinamumuhian ni Yahweh ang mga hindi parehas na timbang, at ang hindi tapat na mga timbangan ay hindi mabuti.
24 The steps of a man [are] from YHWH, And man—how does he understand his way?
Ang mga hakbang ng isang tao ay pinapatnubayan ni Yahweh; paano niya mauunawaan ang kaniyang paraan kung gayon?
25 A snare to a man [that] he has swallowed a holy thing, And to make inquiry after vows.
Isang patibong para sa isang tao ang pagsasabi nang padalus-dalos, “Ang bagay na ito ay banal,” at iniisip lamang ang kahulugan pagkatapos niyang masabi ang kaniyang panata.
26 A wise king is scattering the wicked, And turns the wheel back on them.
Ang marunong na hari ay inihihiwalay ang masama, at pagkatapos sinasagasaan ng panggiik na kariton sa ibabaw nila.
27 The breath of man [is] a lamp of YHWH, Searching all the inner parts of the heart.
Ang espiritu ng isang tao ay ang ilawan ni Yahweh, hinahanap ang lahat ng kaniyang kaloob-loobang mga bahagi.
28 Kindness and truth keep a king, And he has supported his throne by kindness.
Ang tipan ng katapatan at pagtitiwala ay nangangalaga sa hari; ang kaniyang trono ay iniingatan sa pamamagitan ng pag-ibig.
29 The beauty of young men is their strength, And the honor of old men is grey hairs.
Ang dangal ng mga kabataang lalaki ay ang kanilang kalakasan, at ang karangyaan ng matatanda ay ang kanilang mga uban.
30 Blows that wound cleanse away evil, Also the scourges of the inner parts of the heart!
Ang mga hampas na sumusugat, nililinis ang kasamaan, at ang mga palo ay nililinis ang mga kaloob-loobang mga bahagi.
