Proverbs 20
1 Wine [is] a scorner—strong drink [is] noisy, And any going astray in it is not wise.
Wino czyni pośmiewcę, a napój mocny zwajcę; przetoż każdy, co się w nim kocha, nie bywa mądrym.
2 The fear of a king [is] a growl as of a young lion, He who is causing him to be angry is wronging his soul.
Strach królewski jest jako, ryk lwięcia; kto go rozgniewa, grzeszy przeciwko duszy swojej.
3 Cessation from strife is an honor to a man, And every fool interferes.
Uczciwa rzecz każdemu, poprzestać zwady; ale głupim jest, co się w nią wdaje.
4 The slothful does not plow because of winter, He asks in harvest, and there is nothing.
Dla zimna leniwy nie orze; przetoż żebrać będzie we żniwa, ale nic nie otrzyma.
5 Counsel in the heart of a man [is] deep water, And a man of understanding draws it up.
Rada w sercu męża jest jako woda głęboka: jednak mąż rozumny naczerpnie jej.
6 A multitude of men each proclaim his kindness, And a man of steadfastness who finds?
Większa część ludzi przechwala się uczynnością swoją; ale w samej rzeczy, któż takiego znajdzie?
7 The righteous is habitually walking in his integrity, O the blessedness of his sons after him!
Sprawiedliwy chodzi w uprzejmości swojej; błogosławieni synowie jego po nim.
8 A king sitting on a throne of judgment, Is scattering all evil with his eyes,
Król siedząc na stolicy sądowej rozgania oczyma swemi wszystko złe.
9 Who says, “I have purified my heart, I have been cleansed from my sin?”
Któż rzecze: Oczyściłem serce moje? czystym jest od grzechu mego?
10 A stone and a stone, an ephah and an ephah, Even both of them [are] an abomination to YHWH.
Dwojaki gwicht i dwojaka miara, to oboje obrzydliwością jest Panu.
11 Even by his actions a youth makes himself known, Whether his work is pure or upright.
Po zabawach swych poznane bywa i dziecię, jeźli czysty i prawy uczynek jego.
12 A hearing ear, and a seeing eye—YHWH has even made both of them.
Ucho, które słyszy, i oko, które widzi, Pan to oboje uczynił.
13 Do not love sleep, lest you become poor, Open your eyes—be satisfied [with] bread.
Nie kochaj się w spaniu, byś snać nie zubożał, otwórz oczy swoje, a nasycisz się chlebem.
14 “Bad, bad,” says the buyer, And then he boasts himself going his way.
Złe to, złe to, mówi ten, co kupuje, a odszedłszy, ali się chlubi.
15 Substance, gold, and a multitude of rubies, Indeed, a precious vessel, [are] lips of knowledge.
Wargi umiejętne są jako złoto i obfitość pereł, i kosztowne klejnoty.
16 When a stranger has been guarantor, take his garment, And pledge it for strangers.
Weźmij szatę tego, któryć ręczył za obcego; a od tego, który ręczył za cudzoziemkę, weźmij zastaw jego.
17 The bread of falsehood [is] sweet to a man, And afterward his mouth is filled [with] gravel.
Smaczny jest drugiemu chleb kłamstwa; ale potem piaskiem napełnione będą usta jego.
18 You establish purposes by counsel, And with plans you make war.
Myśli radami utwierdzaj, a wojnę prowadź opatrznie.
19 The busybody is a revealer of secret counsels, And do not make yourself guarantor for a deceiver [with] his lips.
Kto objawia tajemnicę, zdradliwie się obchodzi; przetoż z tymy, którzy pochlebiają wargami swemi, nie miej towarzystwa.
20 Whoever is vilifying his father and his mother, his lamp is extinguished in blackness of darkness.
Kto złorzeczy ojcu swemu albo matce swojej, zgaśnie pochodnia jego w gęstych ciemnościach.
21 An inheritance gotten wrongly at first, Even its latter end is not blessed.
Dziedzictwu prędko z początku nabytemu naostatek błogosławić nie będą.
22 Do not say, “I repay evil,” Wait for YHWH, and He delivers you.
Nie mów: Oddam złem. Oczekuj na Pana, a wybawi cię.
23 A stone and a stone [are] an abomination to YHWH, And balances of deceit [are] not good.
Obrzydliwością Panu dwojaki gwicht, a szale fałszywe nie podobają mu się.
24 The steps of a man [are] from YHWH, And man—how does he understand his way?
Od Pana bywają sprawowane drogi męża; ale człowiek jakoż zrozumie drogę jego?
25 A snare to a man [that] he has swallowed a holy thing, And to make inquiry after vows.
Pożreć rzecz poświęconą, jest człowiekowi sidłem; a poślubiwszy co, tego zaś szukać, jakoby tego ujść.
26 A wise king is scattering the wicked, And turns the wheel back on them.
Król mądry rozprasza niezbożnych, i przywodzi na nich pomstę.
27 The breath of man [is] a lamp of YHWH, Searching all the inner parts of the heart.
Dusza ludzka jest pochodnią Pańską, która doświadcza wszystkich skrytości wnętrznych.
28 Kindness and truth keep a king, And he has supported his throne by kindness.
Miłosierdzie i prawda króla strzegą, a stolica jego miłosierdziem wsparta bywa.
29 The beauty of young men is their strength, And the honor of old men is grey hairs.
Ozdoba młodzieńców jest siła ich, a sędziwość poczciwością starców.
30 Blows that wound cleanse away evil, Also the scourges of the inner parts of the heart!
Złemu są lekarstwem siności ran, i razy przenikające do wnętrzności żywota jego.
