Proverbs 17
1 Better [is] a dry morsel, and rest with it, Than a house full of the sacrifices of strife.
Lepszy jest kęs suchego chleba a w pokoju, niżeli pełen dom nabitego bydła ze swarem.
2 A wise servant rules over a son causing shame, And he apportions an inheritance in the midst of brothers.
Sługa roztropny będzie panował nad synem, który jest ku hańbie; a między braćmi będzie dzielił dziedzictwo.
3 A refining pot [is] for silver, and a furnace for gold, And the trier of hearts [is] YHWH.
Tygiel srebra a piec złota doświadcza; ale Pan serc dośwadcza.
4 An evildoer is attentive to lips of vanity, Falsehood is giving ear to a mischievous tongue.
Zły pilnuje warg złośliwych, a kłamca słucha języka przewrotnego.
5 Whoever is mocking at the poor Has reproached his Maker, Whoever is rejoicing at calamity is not acquitted.
Kto się naśmiewa z ubogiego, uwłacza stworzycielowi jego; a kto się raduje z upadku czyjego, nie ujdzie pomsty.
6 Sons’ sons [are] the crown of old men, And the glory of sons [are] their fathers.
Korona starców są synowie synów ich, a ozdoba synów są ojcowie ich.
7 A lip of excellence is not fitting for a fool, much less a lip of falsehood for a noble.
Nie przystoi mowa poważna głupiemu, dopieroż księciu usta kłamliwe.
8 A stone of grace [is] the bribe in the eyes of its possessors, Wherever it turns, it prospers.
Jako kamień drogi, tak bywa dar wdzięczny temu, który go bierze; do czegokolwiek zmierzy, zdarzy mu się.
9 Whoever is covering transgression is seeking love, And whoever is repeating a matter Is separating a familiar friend.
Kto pokrywa przestępstwo, szuka łaski; ale kto wznawia rzeczy, rozłącza przyjaciół.
10 Rebuke comes down on the intelligent More than one hundred stripes on a fool.
Więcej waży gromienie u roztropnego, niżeli sto plag u głupiego.
11 An evil man seeks only rebellion, And a fierce messenger is sent against him.
Uporny tylko złego szuka, dla tego poseł okrutny będzie nań zesłany.
12 The meeting of a bereaved bear by a man, And—not a fool in his folly.
Lepiej jest człowiekowi spotkać się z niedźwiedzicą osierociałą, niżeli z głupim w głupstwie jego.
13 Whoever is returning evil for good, Evil does not move from his house.
Kto oddaje złem za dobre, nie wynijdzie złe z domu jego.
14 The beginning of contention [is] a letting out of waters, And leave the strife before it is meddled with.
Kto zaczyna zwadę, jest jako ten, co przekopuje wodę; przetoż niż się zwada rozsili, zaniechaj go.
15 Whoever is justifying the wicked, And condemning the righteous, Even both of these [are] an abomination to YHWH.
Kto usprawiedliwia niezbożnego, a winnym czyni sprawiedliwego, oba jednako są obrzydliwością Panu.
16 Why [is] this—a price in the hand of a fool to buy wisdom, And a heart—there is none?
Cóż po dostatku w ręku głupiego, ponieważ do nabycia mądrości rozumu nie ma?
17 The friend is loving at all times, And a brother is born for adversity.
Wszelkiego czasu miłuje przyjaciel, a w ucisku stawia się jako brat.
18 A man lacking heart is striking hands, He becomes a guarantor before his friend.
Człowiek głupi daje rękę, czyniąc rękojemstwo przed twarzą przyjaciela swego.
19 Whoever is loving transgression is loving debate, Whoever is making his entrance high is seeking destruction.
Kto miłuje zwadę, miłuje grzech; a kto wynosi usta swe, szuka upadku.
20 The perverse of heart does not find good, And the [one] turned in his tongue falls into evil.
Przewrotny w sercu nie znajduje dobrego; a kto jest przewrotnego języka, wpadnie we złe.
21 Whoever is begetting a fool has affliction for it, Indeed, the father of a fool does not rejoice.
Kto spłodził głupiego, na smutek swój spłodził go, ani się rozweseli ojciec niemądrego.
22 A rejoicing heart does good to the body, And a struck spirit dries the bone.
Serce wesołe oczerstwia jako lekarstwo; ale duch sfrasowany wysusza kości.
23 The wicked takes a bribe from the bosom, To turn aside the paths of judgment.
Niezbożny potajemnie dar bierze, aby podwrócił ścieszki sądu.
24 The face of the intelligent [is] to wisdom, And the eyes of a fool—at the end of the earth.
Na twarzy roztropnego znać mądrość; ale oczy głupiego aż na kraju ziemi.
25 A foolish son [is] a provocation to his father, And bitterness to her bearing him.
Syn głupi żałością jest ojcu swemu, a gorzkością rodzicielce swojej.
26 Also, [it] is not good to fine the righteous, To strike nobles for uprightness.
Zaiste nie dobra, winować sprawiedliwego, albo żeby przełożeni kogo dla cnoty bić mieli.
27 One acquainted with knowledge is sparing his words, And the cool of temper [is] a man of understanding.
Kto zawściąga mowy swe, jest umiejętnym; drogiego ducha jest mąż rozumny.
28 Even a fool keeping silence is reckoned wise, He who is shutting his lips [seems] intelligent!
Gdy głupi milczy, za mądrego poczytany bywa; a który zatula wargi swoje, za rozumnego.
