Proverbs 16
1 Arrangements of the heart [are] of man, An answer of the tongue from YHWH.
Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo; Apan ang tubag sa dila gikan kang Jehova.
2 All the ways of a man are pure in his own eyes, And YHWH is pondering the spirits.
Ang tanang mga dalan sa tawo mahinlo sa iyang kaugalingong mga mata; Apan si Jehova nagatimbang sa mga espiritu.
3 Roll your works to YHWH, And your purposes are established,
Itugyan ang imong mga buhat ngadto kang Jehova, Ug ang imong mga tuyo mamalig-on.
4 YHWH has worked all things for Himself, And also the wicked—for a day of evil.
Gihimo ni Jehova ang tanang butang alang sa iyang kaugalingong tuyo; Oo, bisan ang dautan alang sa adlaw nga dautan.
5 Every proud one of heart [is] an abomination to YHWH, Hand to hand—he is not acquitted.
Ang tagsatagsa nga may pagkamapahitas-on sa kasingkasing maoy usa ka dulumtanan kang Jehova: Bisan pa ang kamot madugtong sa usa ka kamot, siya dili makagawas sa silot.
6 Iniquity is pardoned in kindness and truth, And in the fear of YHWH Turn aside from evil.
Tungod sa kalooy ug sa kamatuoran ang kasal-anan may pagtabon-sa-sala; Ug tungod sa pagkahadlok kang Jehova ang mga tawo mobiya gikan sa dautan.
7 When a man’s ways please YHWH, even his enemies, He causes to be at peace with him.
Kong ang mga dalan sa usa ka tawo makapahimuot kang Jehova, Iyang pagahimoon bisan ang iyang mga kaaway nga makigdaiton uban kaniya.
8 Better [is] a little with righteousness, Than abundance of increase without justice.
Maayo pa ang diyutay uban ang pagkamatarung, Kay sa mga dagkung abut nga uban ang pagkadili-matarung.
9 The heart of man devises his way, And YHWH establishes his step.
Ang kasingkasing sa tawo magalalang sa iyang dalan; Apan si Jehova nagamando sa iyang mga lakang.
10 An oath [is] on the lips of a king, In judgment his mouth does not trespass.
Ang diosnong pagpahamtang sa silot anaa sa mga ngabil sa hari; Ang iyang baba dili magalapas diha sa paghukom.
11 A just beam and balances [are] YHWH’s, All the stones of the bag [are] His work.
Ang matarung nga bato ug mga timbangan iya man ni Jehova; Ang tanang mga gibug-aton sa sako maoy iyang buhat.
12 Doing wickedness [is] an abomination to kings, For a throne is established by righteousness.
Maoy usa ka dulumtanan alang sa mga hari ang pagpanugyan ngadto sa kadautan; Tungod kay ang trono natukod pinaagi sa pagkamatarung.
13 Righteous lips [are] the delight of kings, And he loves whoever is speaking uprightly,
Ang matarung nga mga ngabil maoy kalipay sa mga hari; Ug sila nahagugma kaniya nga nagapamulong sa matarung.
14 The fury of a king [is] messengers of death, And a wise man pacifies it.
Ang kaligutgut sa usa ka hari maingon sa mga sinugo sa kamatayon; Apan ang tawo nga manggialamon magapalinaw niini.
15 In the light of a king’s face [is] life, And his goodwill [is] as a cloud of the spring rain.
Diha sa kahayag sa nawong sa hari anaa ang kinabuhi; Ug ang iyang kalooy maingon sa usa ka panganod sa ulan nga kinaulahian.
16 To get wisdom—how much better than gold, And to get understanding—to be chosen [more] than silver!
Pagka-labing maayo ang pagbaton sa kaalam kay sa bulawan! Oo, ang pagbaton sa salabutan maayo pang pagapilion kay sa salapi.
17 A highway of the upright [is] to turn from evil, Whoever is preserving his soul is watching his way.
Ang halapad-nga-dalan sa matarung mao ang pagbiya gikan sa dautan: Kadtong nagabantay sa iyang dalan nagaamping sa iyang kalag.
18 Pride [is] before destruction, And before stumbling—a haughty spirit.
Ang pagkagarboso magauna sa pagkalaglag, Ug ang mapahitas-ong espiritu magauna sa pagkahulog.
19 Better is humility of spirit with the poor, Than to apportion spoil with the proud.
Maayo pa nga magmapainubsanon sa espiritu uban sa mga kabus, Kay sa pagpakigbahin sa inagaw uban sa mga mapahitas-on.
20 The wise in any matter finds good, And whoever is trusting in YHWH, O his blessedness.
Kadtong nagamatngon sa pulong makakaplag ug maayo; Ug bisan kinsa nga nagasalig kang Jehova, malipayon siya.
21 For the wise in heart is called intelligent, And sweetness of lips increases learning.
Ang manggialamon sa kasingkasing pagatawgon nga buotan; Ug ang pagkatam-is sa mga ngabil nagadugang sa kahibalo.
22 Understanding [is] a fountain of life to its possessors, The instruction of fools is folly.
Ang salabutan maoy usa ka atabay nga tuburan sa kinabuhi niadtong nagabaton niini; Apan ang pagsaway sa mga buang mao ang ilong binuang.
23 The heart of the wise causes his mouth to act wisely, And he increases learning by his lips,
Ang kasingkasing sa manggialamon nagapahamangno sa iyang baba, Ug nagadugang sa kinaadman sa iyang mga ngabil.
24 Sayings of pleasantness [are] a honeycomb, Sweet to the soul, and healing to the bone.
Ang makalilipay nga mga pulong ingon sa usa ka udlan sa dugos, Matam-is sa kalag ug makapalig-on sa mga bukog.
25 There is a way right before a man, And its latter end—ways of death.
Adunay usa ka dalan nga daw matarung alang sa tawo, Apan ang katapusan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.
26 A laboring man has labored for himself, For his mouth has caused [him] to bend over it.
Ang kahinam sa usa ka tawo nga mamumuo nagabuhat alang kaniya; Kay niini ang iyang baba nagaaghat kaniya.
27 A worthless man is preparing evil, And on his lips [is] as a burning fire.
Ang tawo nga walay kapuslanan nagalalang ug dautang buhat; Ug diha sa iyang mga ngabil adunay makasunog nga kalayo.
28 A contrary man sends forth contention, A tale-bearer is separating a familiar friend.
Ang tawo nga masukihon nagasabwag ug kabingkilan; Ug ang usa ka witwitan nagapabulag sa labing suod nga mga higala.
29 A violent man entices his neighbor, And causes him to go in a way [that is] not good.
Ang tawo nga malupigon nagaulogulog sa iyang isigkatawo, Ug nagatultol kaniya diha sa dalan nga dili maayo.
30 Consulting his eyes to devise contrary things, Moving his lips he has accomplished evil.
Kadtong nagapiyong sa iyang mga mata, nagalalang sa mga butang nga sukwahi; Kadtong nagapanakmol sa iyang mga ngabil nagapahitabo sa dautan.
31 Grey hairs [are] a crown of beauty, It is found in the way of righteousness.
Ang ulo nga ubanon maoy purongpurong sa himaya; Kini igakita diha sa dalan sa pagkamatarung.
32 Better [is] the [one] slow to anger than the mighty, And the ruler over his spirit than he who is taking a city.
Kadtong mahinay sa kasuko labi pang maayo kay sa tawong gamhanan; Ug kadtong nagagahum sa iyang espiritu, kay niadtong nakaagaw sa usa ka ciudad.
33 The lot is cast into the center, And all its judgment [is] from YHWH!
Ang pagpapalad gihulog diha sa sabakan; Apan ang tibook pagpahinabo niana iya kang Jehova.
