Proverbs 14
1 Every wise woman has built her house, And the foolish breaks it down with her hands.
Người nữ khôn ngoan xây dựng cửa nhà, đàn bà khờ dại vung tay hủy phá.
2 Whoever is walking in his uprightness is fearing YHWH, And the perverted is despising Him [in] his ways.
Ai đi đường ngay thẳng kính sợ Chúa Hằng Hữu, ai theo nẻo cong quẹo ghét bỏ Ngài.
3 A rod of pride [is] in the mouth of a fool, And the lips of the wise preserve them.
Miệng người ngu là con roi quất vào lưng nó, nhưng người khôn dùng môi bảo vệ mình.
4 Without oxen a stall [is] clean, And great [is] the increase by the power of the ox.
Chuồng không bò, máng cỏ vắng tanh, có bò cày ruộng mới sinh hoa lợi.
5 A faithful witness does not lie, And a false witness breathes out lies.
Nhân chứng đáng tin không hề dối trá; nhân chứng gian tà nói chuyện điêu ngoa.
6 A scorner has sought wisdom, and it is not, And knowledge [is] easy to the intelligent.
Người nhạo báng kiếm khôn ngoan mà chẳng gặp, người sáng suốt tiếp nhận tri thức cách dễ dàng.
7 Go from before a foolish man, Or you have not known the lips of knowledge.
Nếu muốn được nghe dạy bảo, hãy lánh xa người dại khờ.
8 The wisdom of the prudent [is] to understand his way, And the folly of fools [is] deceit.
Cái khôn của người thận trọng là tính toan đường lối, cái dại của người ngây ngô là tự dối lòng mình.
9 Fools mock at a guilt-offering, And among the upright—a pleasing thing.
Người điên dại nhạo cười tội lỗi, nhưng người ngay được Chúa ban ơn.
10 The heart knows its own bitterness, And a stranger does not interfere with its joy.
Chỉ lòng mới thấu rõ nỗi cay đắng con tim, niềm vui tận thâm tâm, ai người chia sẻ được.
11 The house of the wicked is destroyed, And the tent of the upright flourishes.
Nhà người ác sẽ bị tiêu diệt, lều người ngay sẽ được dựng cao.
12 There is a way—right before a man, And its latter end [are] ways of death.
Con đường bạn chọn có vẻ phải, nhưng cuối nẻo đường là hố diệt vong.
13 Even in laughter is the heart pained, And the latter end of joy [is] affliction.
Miệng cười lòng vẫn tái tê, nụ cười tắt ngấm, lòng sầu mênh mang.
14 The backslider in heart is filled from his ways, And a good man—from his fruits.
Lòng vô tín lãnh hậu quả đau thương; tâm trong sạch nhận phần thưởng xứng đáng.
15 The simple gives credence to everything, And the prudent attends to his step.
Người ngây ngô tin hết mọi điều! Người thận trọng dè dặt từng đường đi nước bước.
16 The wise is fearing and turning from evil, And a fool is transgressing and is confident.
Người khôn kính Chúa, lánh tội; người dại mù quáng làm liều.
17 Whoever is short of temper does folly, And a man of wicked schemes is hated.
Người nóng tính hành động điên rồ, người mưu đồ việc ác chẳng được ai ưa.
18 The simple have inherited folly, And the prudent are crowned [with] knowledge.
Người ngây ngô khoác áo dại khờ, người thận trọng đội vòng hoa tri thức.
19 The evil have bowed down before the good, And the wicked at the gates of the righteous.
Người ác phải quỵ lụy trước người lành; người dữ phải chầu chực trước nhà người công chính.
20 The poor is hated even of his neighbor, And those loving the rich [are] many.
Vì nghèo mà hàng xóm cũng lánh xa, nhờ giàu nên nhiều bạn bè tìm đến.
21 Whoever is despising his neighbor sins, Whoever is favoring the humble, O his blessedness.
Ai khinh bỉ người láng giềng là mắc tội; ai thương xót người khốn khổ được nhiều phước.
22 Do they who are devising evil not err? And kindness and truth [are] to those devising good,
Người mưu gian đi con đường lầm lạc; người hướng thiện hưởng tình thương và trung tín.
23 In all labor there is advantage, And a thing of the lips [is] only to want.
Siêng năng làm việc đem lại nhiều lợi lộc, chỉ nói suông dẫn đến cảnh nghèo hèn!
24 The crown of the wise is their wealth, The folly of fools [is] folly.
Người khôn được ca tụng vì khôn ngoan; người dại bị khinh bỉ bởi điên cuồng.
25 A true witness is delivering souls, And a deceitful one breathes out lies.
Nhân chứng chân thật cứu người thoát chết, nhân chứng giả dối âm mưu lừa gạt.
26 Strong confidence [is] in the fear of YHWH, And there is a refuge to His sons.
Người kính sợ Chúa Hằng Hữu tìm được thành lũy; Ngài là nơi ẩn trú an toàn cho con cái Ngài.
27 The fear of YHWH [is] a fountain of life, To turn aside from snares of death.
Kính sợ Chúa Hằng Hữu là nguồn sự sống; giải cứu con người thoát bẫy tử vong.
28 The honor of a king [is] in the multitude of a people, And the ruin of a prince in lack of people.
Dân số càng đông là vinh quang của vua; dân số giảm dần, quan chức cũng suy vong.
29 Whoever is slow to anger [is] of great understanding, And whoever is short in temper is exalting folly.
Người kiên nhẫn tỏ mình thông sáng; người mau giận lộ bản chất dại dột.
30 A healed heart [is] life to the flesh, And rottenness to the bones [is] envy.
Tâm thanh thản đem sinh lực vào thể xác; lòng ghen tuôn làm xương mục cốt tàn.
31 An oppressor of the poor reproaches his Maker, And whoever is honoring Him Is favoring the needy.
Ai ức hiếp người nghèo là nguyền rủa Đấng Tạo Hóa, ai nâng đỡ người cùng túng là tôn vinh Ngài.
32 The wicked is driven away in his wickedness, And the righteous [is] trustful in his death.
Tai họa đến, người ác bị sụp đổ vì hành vi gian trá, dù khi hấp hối, người công chính vẫn còn chỗ cậy trông.
33 Wisdom rests in the heart of the intelligent. And it is known in the midst of fools.
Khôn ngoan nằm sẵn trong lòng người sáng suốt; điều người điên dại giấu rồi cũng lộ ra.
34 Righteousness exalts a nation, And the righteousness of peoples [is] a sin-offering.
Đức công chính làm cho quốc gia được tán tụng, nhưng tội lỗi đem lại sỉ nhục cho toàn dân.
35 The favor of a king [is] to a wise servant, And one causing shame is an object of his wrath!
Nhà vua dành ân huệ cho quần thần thông sáng, nhưng trút thịnh nộ trên bầy tôi ương ngạnh.
