Luke 12
1 At which time the myriads of the multitude having been gathered together, so as to tread on one another, He began to say to His disciples, first, “Take heed to yourselves of the leaven of the Pharisees, which is hypocrisy;
१आणि त्यादरम्यान हजारो लोकांचा समुदाय जमला होता आणि एवढा की ते एकमेकांना तुडवू लागले, तेव्हा येशू प्रथम आपल्या शिष्यांशी बोललाः “परूश्यांच्या खमिराविषयी जपा, म्हणजे त्यांच्या ढोंगाविषयी जपा.
2 and there is nothing covered that will not be revealed, and hid that will not be known;
२उघड केले जाणार नाही असे काहीच झाकलेले नाही व जे कळणार नाही असे काहीच गुप्त नाही.
3 because whatever you said in the darkness will be heard in the light, and what you spoke to the ear in the inner-chambers will be proclaimed on the housetops.
३म्हणून तुम्ही जे काही अंधारात बोलाल ते उजेडात ऐकले जाईल आणि तुम्ही कोणाच्या कानात जे काही एकांतात सांगाल ते घराच्या छतावरुन घोषित केले जाईल.”
4 And I say to you, my friends, do not be afraid of those killing the body, and after these things are not having anything more to do;
४“परंतु माझ्या मित्रांनो, मी तुम्हास सांगतो, जे शरीराला मारतात त्यांना तुम्ही भिऊ नका, कारण त्यानंतर त्यापेक्षा जास्त त्यांना काही करता येत नाही.
5 but I will show to you whom you may fear: fear Him who, after the killing, is having authority to cast into Gehenna; yes, I say to you, fear Him. (Geenna g1067)
५तुम्ही कोणाची भीती बाळगावी हे मी तुम्हास सांगतो. तुम्हास ठार मारल्या यानंतर तुम्हास नरकात टाकून देण्यास ज्याला अधिकार आहे, त्याची भीती धरा. होय, मी तुम्हास सांगतो, त्याचेच भय धरा. (Geenna g1067)
6 Are not five sparrows sold for two assaria? And one of them is not forgotten before God,
६पाच चिमण्या दोन नाण्यांना विकतात की नाही? तरी त्यातील एकीचाही देवाला विसर पडत नाही.
7 but even the hairs of your head have all been numbered; therefore do not fear, you are of more value than many sparrows.
७पण तुमच्या डोक्यावरील सर्व केसदेखील त्याने मोजलेले आहेत. भिऊ नका. पुष्कळ चिमण्यांपेक्षा तुमचे मूल्य जास्त आहे.
8 And I say to you, everyone who may confess in Me before men, the Son of Man will also confess in him before the messengers of God,
८जो मला इतर लोकांसमोर स्वीकारतो, त्या प्रत्येक मनुष्यास देवाच्या दूतासमोर मनुष्याचा पुत्रही स्वीकारील.
9 and he who has denied Me before men, will be denied before the messengers of God,
९परंतु जो मला इतर लोकांसमोर नाकारतो, तो देवदूतांसमोरही नाकारला जाईल.
10 and everyone who will say a word to the Son of Man, it will be forgiven to him, but the [one] having slandered to the Holy Spirit will not be forgiven.
१०प्रत्येक मनुष्य जो मनुष्याच्या पुत्राविरुद्ध बोलतो, त्यास क्षमा केली जाईल. परंतु जो पवित्र आत्म्याविरुद्ध दुर्भाषण करतो त्यास क्षमा केली जाणार नाही.
11 And when they bring you before the synagogues, and the rulers, and the authorities, do not be anxious how or what you may reply, or what you may say,
११जेव्हा ते तुम्हास सभास्थाने, राज्यकर्ते व अधिकारी यांच्यासमोर धरुन आणतील तेव्हा तुम्ही काय बोलावे किंवा स्वतःचा बचाव कसा करावा याविषयी आधीच चिंता करीत बसू नका.
12 for the Holy Spirit will teach you in that hour what [you] should say.”
१२कारण तुम्ही काय बोलावे हे पवित्र आत्मा त्याचवेळी तुम्हास शिकवील.”
13 And a certain one out of the multitude said to Him, “Teacher, say to my brother to divide with me the inheritance.”
१३नंतर लोकसमुदायातील एकजण त्यास म्हणाला, “गुरुजी, माझ्या भावाला वतन विभागून माझे मला द्यायला सांगा!”
14 And He said to him, “Man, who set Me a judge or a divider over you?”
१४परंतु येशू त्यास म्हणाला, “मनुष्या, मला तुमच्यावर मध्यस्थ किंवा न्यायाधीश म्हणून कोणी नेमले?”
15 And He said to them, “Observe, and beware of the covetousness, because his life is not in the abundance of one’s goods.”
१५मग येशू त्यांना म्हणाला, “सांभाळा आणि सर्व प्रकारच्या लोभापासून स्वतःला दूर ठेवा कारण जेव्हा एखाद्या मनुष्याजवळ त्याच्या गरजेपेक्षा अधिक असते तेव्हा ती संपत्ती त्याचे जीवन होत असे नाही.”
16 And He spoke an allegory to them, saying, “Of a certain rich man the field brought forth well;
१६नंतर त्याने त्यास एक दाखला सांगितला, “कोणाएका धनवान मनुष्याच्या शेतजमिनीत फार उत्तम पीक आले.
17 and he was reasoning within himself, saying, What will I do, because I have nowhere I will gather together my fruits?
१७तो स्वतःशी विचार करून असे म्हणाला, ‘मी काय करू, कारण धान्य साठवायला माझ्याकडे जागा नाही?’
18 And he said, This I will do, I will take down my storehouses, and I will build greater ones, and I will gather together there all my products and my good things,
१८मग तो असे म्हणाला, ‘मी आता असे करतो, मी माझी धान्याची कोठारे पाडून मोठी बांधीतो, मी माझे सर्व धान्य व माल तेथे साठवीन’
19 and I will say to my soul, Soul, you have many good things laid up for many years, be resting, eat, drink, be merry.
१९आणि मी माझ्या जीवाला म्हणेन, ‘हे जीवा, आता तुझ्यासाठी अनेक वर्षे पुरतील अशा पुष्कळ चांगल्या गोष्टी साठवून ठेवलेल्या आहेत. आराम कर, खा, पी आणि मजा कर.’
20 And God said to him, Unthinking [one]! This night your life is required of you, and what things you prepared—to whom will they be [given]?
२०पण देव त्यास म्हणतो, ‘अरे मूर्खा, जर आज तुझा जीव गेला तर तू साठवलेल्या गोष्टी कोणाला मिळतील?’
21 So [is] he who is treasuring up to himself, and is not rich toward God.”
२१जो कोणी स्वतःसाठी संपत्ती जमा करतो परंतु देवाच्या दृष्टीने जो धनवान नाही, अशा मनुष्यासारखे हे आहे.”
22 And He said to His disciples, “Because of this, to you I say, do not be anxious for your life, what you may eat; nor for the body, what you may put on;
२२मग येशू त्याच्या शिष्यांना म्हणाला, “म्हणून मी तुम्हास सांगतो, स्वतःच्या जीवनाविषयी किंवा तुम्ही काय खावे याविषयी चिंता करू नका. किंवा तुमच्या शरीराविषयी म्हणजे कोणते कपडे घालावेत याविषयी चिंता करू नका.
23 life is more than nourishment, and the body than clothing.
२३कारण अन्नापेक्षा जीव आणि कपड्यांपेक्षा शरीर महत्त्वाचे आहे.
24 Consider the ravens, that they do not sow, nor reap, to which there is no barn nor storehouse, and God nourishes them; how much better are you than the birds?
२४कावळ्यांचा विचार करा ते पेरीत नाहीत व कापणीही करीत नाहीत. त्यांना कोठार नाही व कणगीही नाही. तरीही देव त्याचे पोषण करतो. पक्ष्यांपेक्षा तुम्ही कितीतरी मौल्यवान आहात!
25 And who of you, being anxious, is able to add to his age one cubit?
२५चिंता करून तुम्हापैकी कोण स्वतःच्या आयुष्याची दोरी हातभर वाढवावयास कोण समर्थ आहे?
26 If, then, you are not able for the least—why are you anxious for the rest?
२६ज्याअर्थी तुम्हीही सर्वात लहान गोष्ट करू शकत नाही, तर इतर गोष्टींविषयीची चिंता का करता?
27 Consider the lilies, how do they grow? They do not labor, nor do they spin, and I say to you, not even Solomon in all his glory was clothed as one of these;
२७रानफुले कशी वाढतात याचा विचार करा. ती कष्ट करीत नाहीत व कातीत नाहीत. तरी मी तुम्हास सांगतो, शलमोनदेखील आपल्या सर्व वैभवात त्यांच्यातील एकासारखाही सजला नव्हता.
28 and if the herbage in the field, that today is, and tomorrow is cast into an oven, God so clothes, how much more you of little faith?
२८तर, जे आज आहे व उद्या भट्टीत टाकले जाईल अशा त्या रानातील गवताला देवाने असा पोशाख घातला आहे, तर तुम्ही जे अल्पविश्वासू त्या तुम्हास तो कितीतरी अधिक चांगला पोशाख घालणार नाही काय!
29 And you—do not seek what you may eat, or what you may drink, and do not be in suspense,
२९तुम्ही काय खावे व काय प्यावे याविषयी काळजीत असू नका आणि या गोष्टींविषयी चिंता करू नका.
30 for the nations of the world seek after all these things, and your Father has known that you have need of these things;
३०कारण परराष्ट्री हे मिळविण्याची खटपट करतात पण या गोष्टींची तुम्हास गरज आहे, हे तुमच्या स्वर्गीय पित्याला माहीत आहे.
31 but seek the Kingdom of God, and all these things will be added to you.
३१त्याऐवजी प्रथम त्याचे राज्य मिळविण्यासाठी झटा म्हणजे या गोष्टीही तुम्हास दिल्या जातील.
32 Do not fear, little flock, because your Father delighted to give you the kingdom;
३२हे लहान कळपा भिऊ नको, कारण तुम्हास त्याचे राज्य द्यावे यामध्ये स्वर्गीय पित्याला संतोष वाटतो.
33 sell your goods, and give alms, make to yourselves bags that do not become old, a treasure unfailing in the heavens, where thief does not come near, nor moth destroy;
३३तुमची मालमत्ता विका आणि गरिबांमध्ये वाटा. जुन्या न होणाऱ्या व न झिजणाऱ्या अशा थैल्या स्वतःसाठी स्वर्गात बनवा. तेथे चोरही जाऊ शकणार नाही व कसरही त्याचा नाश करणार नाही.
34 for where your treasure is, there your heart will be also.
३४कारण जेथे तुमचे धन आहे तेथे तुमचे मनही लागेल.
35 Let your loins be girded, and the lamps burning,
३५तुमच्या कंबरा बांधलेल्या आणि दिवे लागलेले असू द्या.
36 and you [be] like to men waiting for their lord when he will return out of the wedding feasts, that he having come and knocked, immediately they may open to him.
३६लग्नाच्या मेजवानीवरुन परतणाऱ्या मालकाची वाट पाहणाऱ्या लोकांसारखे व्हा जेणेकरून, तो परत येतो व दरवाजा ठोकावतो तेव्हा त्याच्यासाठी त्यांनी ताबडतोब दरवाजा उघडावा.
37 Blessed those servants, whom the lord, having come, will find watching; truly I say to you that he will gird himself, and will cause them to recline, and having come near, will minister to them;
३७मालक परत आल्यावर जे नोकर त्यास जागे व तयारीत असलेले आढळतील ते धन्य. मी तुम्हास खरे सांगतो, तो स्वतः त्यांची सेवा करण्यासाठी कंबर कसेल, त्यांना मेजावर बसायला सांगून त्यांची सेवा करील.
38 and if he may come in the second watch, and in the third watch he may come, and may find [it] so, blessed are those servants.
३८तो मध्यरात्री किंवा त्यानंतर येवो, जर ते नोकर त्यास तयारीत आढळतील तर ते धन्य.
39 And know this, that if the master of the house had known what hour the thief comes, he would have watched, and would not have permitted his house to be broken through;
३९परंतु याविषयी खात्री बाळगा; चोर केव्हा येणार हे जर घराच्या मालकाला माहीत असते तर त्याने आपले घर त्यास फोडू दिले नसते.
40 and you, then, become ready, because at the hour you do not think, the Son of Man comes.”
४०तुम्हीही तयार असा कारण तुम्हास वाटत नाही अश्या क्षणी? मनुष्याचा पुत्र येईल.”
41 And Peter said to Him, “Lord, do You speak this allegory to us, or also to all?”
४१मग पेत्र म्हणाला, “प्रभू, तुम्ही हा दाखला आम्हासच सांगत आहात की सर्वांना?”
42 And the LORD said, “Who, then, is the faithful and prudent steward whom the lord will set over his household, to give in season the wheat measure?
४२तेव्हा प्रभू म्हणाला, “प्रभू त्याच्या इतर नोकरांना त्यांचे धान्य योग्यवेळी देण्यासाठी ज्याची नेमणूक करील असा व विश्वासू कारभारी कोण आहे?
43 Blessed that servant, whom his lord, having come, will find doing so;
४३त्याचा मालक येईल त्यावेळी असे करतांना जो नोकर त्यास आढळेल तो धन्य.
44 truly I say to you that he will set him over all his goods.
४४मी तुम्हास खरे सांगतो, मालक त्यास त्याच्या सर्व मालमत्तेवर अधिकारी म्हणून नेमील.
45 And if that servant may say in his heart, My lord delays to come, and may begin to beat the menservants and the maidservants, to eat also, and to drink, and to be drunken,
४५पण जर तो नोकर मनात म्हणतो, ‘माझा मालक येण्यास फार उशीर करत आहे,’ आणि मग तो त्याच्या स्त्री व पुरूष नोकरांना मारहाण करायला व खाण्यापिण्यास सुरुवात करतो व झिंगतो,
46 the lord of that servant will come in a day in which he does not look for [him], and in an hour that he does not know, and will cut him off, and he will appoint his portion with the unfaithful.
४६तर तो नोकर वाट पाहत नाही त्यादिवशी आणि त्यास माहीत नाही तेव्हा त्याचा मालक येईल व त्यास कापून त्याचे तुकडे करील आणि अविश्वासू लोकांबरोबर त्याचा वाटा ठेवील.
47 And that servant, who having known his lord’s will, and having not prepared, nor having gone according to his will, will be beaten with many stripes,
४७आपल्या मालकाची इच्छा माहीत असूनही जो नोकर तयार राहत नाही किंवा जो आपल्या मालकाच्या इच्छेप्रमाणे करीत नाही, त्या नोकराला खूप मार मिळेल.
48 and he who, not having known, and having done things worthy of stripes, will be beaten with few; and to everyone to whom much was given, much will be required from him; and to whom they committed much, more abundantly they will ask of him.
४८परंतु ज्याला माहीती नव्हते म्हणून त्याने मालकाला न आवडणारे असे कृत्य जर नोकराने केले असेल तर त्यास कमी मार बसेल. ज्या कोणाला पुष्कळ दिले आहे त्याच्याकडून पुष्कळाची अपेक्षा केली जाईल. ज्यांच्याजवळ जास्त ठेवले आहे त्यांच्याकडून जास्त मागितले जाईल.”
49 I came to cast fire to the earth, and what I wish [is] if it were already kindled!
४९“मी पृथ्वीवर आग लावण्यास आलो आणि जर ती अगोदरच पेटलेली असेल तर मग मला आणखी काय पाहीजे?
50 But I have an immersion to be immersed with, and how I am pressed until it may be accomplished!
५०मला बाप्तिस्मा घ्यावयाचा आहे आणि तो होईपर्यंत मी किती अस्वस्थ आहे!
51 Do you think that I came to give peace in the earth? No, I say to you, but rather division;
५१मी पृथ्वीवर शांतता प्रस्थापित करण्यास आलो आहे, असे तुम्हास वाटते का? नाही, मी तुम्हास सांगतो, मी तुमच्यात फूट पाडण्यासाठी आलो आहे.
52 for there will be from now on five in one house divided—three against two, and two against three;
५२मी असे म्हणतो कारण आतापासून घरातील पाच जणात एकमेकांविरुद्ध फूट पडेल. तिघे दोघांविरुद्ध व दोघे तिघांविरुद्ध अशी फूट पडेल.
53 a father will be divided against a son, and a son against a father, a mother against a daughter, and a daughter against a mother, a mother-in-law against her daughter-in-law, and a daughter-in-law against her mother-in-law.”
५३त्यांच्यात पित्याविरुद्ध मुलगा व मुलाविरुद्ध पिता अशी फूट पडेल, आईविरुद्ध मुलगी व मुलीविरुद्ध आई अशी फूट पडेल, सासूविरुद्ध सून व सुनेविरुद्ध सासू अशी त्यांच्यात फूट पडेल.
54 And He also said to the multitudes, “When you may see the cloud rising from the west, immediately you say, A shower comes, and it is so;
५४तो लोकसमुदायाला म्हणाला, जेव्हा पश्चिमेकडून ढग येताना पाहता तेव्हा तुम्ही लगेच म्हणता की, पाऊस पडेल आणि तसेच घडते.
55 and when a south wind is blowing, you say that there will be heat, and it is;
५५जेव्हा दक्षिणेकडचा वारा वाहतो, तेव्हा तुम्ही म्हणता उकाडा होईल आणि तसेच घडते.
56 hypocrites! You have known to discern the face of the earth and of the sky, but how do you not discern this time?
५६अहो ढोंग्यांनो! तुम्हास पृथ्वीवरील व आकाशातील चिन्हांची लक्षणे पारखता येतात, पण सध्याच्या काळाचा अर्थ तुम्हास का काढता येत नाही काय?
57 And why, also, of yourselves, do you not judge what is righteous?
५७आणि तुम्ही तुमच्यासाठी काय योग्य आहे ते तुम्ही स्वतःचे स्वतःच का ठरवीत नाही?
58 For as you are going away with your opponent to the ruler, in the way give diligence to be released from him, lest he may drag you to the judge, and the judge may deliver you to the officer, and the officer may cast you into prison;
५८तुम्ही तुमच्या वाद्याबरोबर न्यायालयात जात असता वाटेतच त्यांच्याशी समेट करा नाही तर तो तुम्हास न्यायाधीशासमोर नेईल आणि न्यायाधीश तुम्हास दंडाधिकाऱ्याच्या स्वाधीन करील आणि अधिकारी तुम्हास तुरुंगात टाकील.
59 I say to you, you may not come forth from there until even the last mite you may give back.”
५९मी तुम्हास सांगतो, अगदी शेवटली दमडी न दमडी फेडीपर्यंत तुम्ही तेथून सुटणारच नाही.”
