Luke 1
1 Seeing that many took in hand to set in order a narration of the matters that have been fully assured among us,
Heiðraði Þeófílus. Nú þegar hafa verið skrifaðar allmargar frásögur um Krist, byggðar á heimildum postulanna og annarra sjónarvotta.
2 as they delivered to us, who from the beginning became eyewitnesses, and officers of the word,
3 it seemed good also to me, having followed from the first after all things exactly, to write to you in order, most noble Theophilus,
En ég taldi rétt að rannsaka þessar heimildir á ný frá upphafi til enda, og nú sendi ég þér árangur þeirra nákvæmu athugana sem ég hef gert.
4 that you may know the certainty of the things wherein you were instructed.
Þetta geri ég til að fullvissa þig um sannleiksgildi þess sem þú hefur heyrt hjá öðrum.
5 There was in the days of Herod, the king of Judea, a certain priest, by name Zacharias, of the division of Abijah, and his wife of the daughters of Aaron, and her name Elizabeth;
Frásaga mín hefst á prestinum Sakaría, sem var uppi á dögum Heródesar konungs í Júdeu. Sakaría var úr flokki Abía, en það var einn af mörgum flokkum musterisþjónanna. Elísabet, kona hans, var einnig af gyðinglegri prestaætt; afkomandi Arons.
6 and they were both righteous before God, going on in all the commands and righteousnesses of the LORD blameless,
Þau hjón voru bæði guðrækin og leituðust við að halda boðorð Guðs óaðfinnanlega.
7 and they had no child, because that Elizabeth was barren, and both were advanced in their days.
Þau voru barnlaus – Elísabet gat ekki átt börn – og auk þess orðin roskin.
8 And it came to pass, in his acting as priest, in the order of his division before God,
Dag nokkurn þegar Sakaría var að sinna störfum sínum í musterinu – flokkur hans var einmitt á vakt þá vikuna – féll það í hlut hans að fara inn í musterið og brenna reykelsi frammi fyrir Drottni.
9 according to the custom of the priesthood, his lot was to make incense, having gone into the temple of the LORD,
10 and all the multitude of the people were praying outside, at the hour of the incense.
Eins og ávallt er reykelsisfórnin fór fram, stóð fjöldi fólks fyrir utan musterið á bæn.
11 And there appeared to him a messenger of the LORD standing on the right side of the altar of the incense,
Allt í einu sá Sakaría engil standa hægra megin við reykelsisaltarið. Honum varð hverft við og hann varð mjög hræddur.
12 and Zacharias, having seen, was troubled, and fear fell on him;
13 and the messenger said to him, “Do not fear, Zacharias, for your supplication was heard, and your wife Elizabeth will bear a son to you, and you will call his name John,
Engillinn sagði: „Sakaría, vertu óhræddur! Ég kem til að segja þér að Guð hefur heyrt bæn þína. Konan þín, hún Elísabet, mun fæða þér son! Þú skalt láta hann heita Jóhannes.
14 and there will be joy to you, and gladness, and many will rejoice at his birth,
Fæðing hans mun verða ykkur báðum mikið gleðiefni og margir munu samgleðjast ykkur,
15 for he will be great before the LORD, and wine and strong drink he may not drink, and he will be full of the Holy Spirit, even from his mother’s womb;
því hann á eftir að verða einn af hetjum Guðs. Hann má aldrei snerta vín né sterka drykki, en þess í stað mun hann fyllast heilögum anda, meira að segja áður en hann fæðist!
16 and he will turn many of the sons of Israel to the LORD their God,
Hann mun snúa mörgum Gyðingum til Drottins, Guðs þeirra.
17 and he will go before Him, in the spirit and power of Elijah, to turn hearts of fathers to children, and disobedient ones to the wisdom of righteous ones, to make ready for the LORD, a people prepared.”
Hann verður mikilmenni og máttugur eins og Elía, hinn forni spámaður. Hann mun koma á undan Kristi, búa fólkið undir komu hans og kenna því að elska Drottin eins og forfeður þess gerðu, og lifa sem trúað fólk.“
18 And Zacharias said to the messenger, “Whereby will I know this? For I am aged, and my wife is advanced in her days?”
Þá sagði Sakaría við engilinn: „Já, en þetta er útilokað! Ég er orðinn gamall og konan mín líka.“
19 And the messenger answering said to him, “I am Gabriel, who has been standing near before God, and I was sent to speak to you, and to proclaim this good news to you,
Engillinn svaraði: „Ég er Gabríel! Ég stend frammi fyrir hásæti Guðs, sem sendi mig til að flytja þér þessar góðu fréttir
20 and behold, you will be silent, and not able to speak, until the day that these things will come to pass, because you did not believe my words that will be fulfilled in their season.”
En fyrst þú trúðir mér ekki, munt þú verða mállaus þangað til barnið er fætt. Ég ábyrgist að orð mín munu rætast á sínum tíma.“
21 And the people were waiting for Zacharias, and wondering at his lingering in the temple,
Fólkið beið eftir Sakaría og undraðist hve honum dvaldist í musterinu.
22 and having come out, he was not able to speak to them, and they perceived that he had seen a vision in the temple, and he was beckoning to them, and remained mute.
Þegar hann kom út, gat hann ekkert sagt, og fólkið skildi af látbragði hans að hann hlyti að hafa séð sýn inni í musterinu.
23 And it came to pass, when the days of his service were fulfilled, he went away to his house,
Eftir þetta dvaldist hann í musterinu sinn tíma og fór síðan heim.
24 and after those days, his wife Elizabeth conceived, and hid herself five months, saying,
Stuttu síðar varð Elísabet kona hans þunguð en hún leyndi því fyrstu fimm mánuðina.
25 “Thus the LORD has done to me, in days in which He looked on [me], to take away my reproach among men.”
„En hvað Drottinn er góður að leysa mig undan þeirri skömm að geta ekki átt barn!“hrópaði hún.
26 And in the sixth month the messenger Gabriel was sent by God, to a city of Galilee, the name of which [is] Nazareth,
Mánuði síðar sendi Guð engilinn Gabríel til meyjar sem María hét og bjó í þorpinu Nasaret í Galíleu. Hún var trúlofuð manni að nafni Jósef og var hann af ætt Davíðs konungs.
27 to a virgin, betrothed to a man, whose name [is] Joseph, of the house of David, and the name of the virgin [is] Mary.
28 And the messenger having come in to her, said, “Greetings, favored one, the LORD [is] with you; blessed [are] you among women”;
Gabríel birtist henni og sagði: „Sæl, þú hin útvalda! Drottinn er með þér!“
29 and she, having seen, was troubled at his word, and was reasoning of what kind this salutation may be.
María varð undrandi og reyndi að skilja hvað engillinn ætti við.
30 And the messenger said to her, “Do not fear, Mary, for you have found favor with God;
„Vertu ekki hrædd, María, “sagði engillinn, „Guð ætlar að blessa þig ríkulega.
31 and behold, you will conceive in the womb, and will bring forth a Son, and call His Name Jesus;
Innan skamms munt þú verða barnshafandi og eignast dreng, sem þú skalt nefna Jesú.
32 He will be great, and He will be called Son of the Highest, and the LORD God will give Him the throne of His father David,
Hann mun verða mikill og kallast sonur Guðs. Drottinn Guð mun gefa honum hásæti Davíðs konungs, ættföður hans,
33 and He will reign over the house of Jacob for all ages; and of His kingdom there will be no end.” (aiōn g165)
og hann mun ríkja yfir Ísrael að eilífu. Á ríki hans mun enginn endir verða!“ (aiōn g165)
34 And Mary said to the messenger, “How will this be, seeing I do not know a husband?”
„Hvernig má það vera?“spurði María, „ég hef ekki karlmanns kennt.“
35 And the messenger answering said to her, “The Holy Spirit will come on you, and the power of the Highest will overshadow you, therefore also the holy-begotten thing will be called Son of God;
Engillinn svaraði: „Heilagur andi mun koma yfir þig og kraftur Guðs mun umlykja þig, barnið þitt verður því heilagt sonur Guðs.
36 and behold, Elizabeth, your relative, she also has conceived a son in her old age, and this is the sixth month to her who was called barren;
Nú eru sex mánuðir síðan Elísabet frænka þín óbyrjan, eins og fólk kallaði hana – varð þunguð í elli sinni!
37 because nothing will be impossible with God.”
Guði er ekkert um megn.“
38 And Mary said, “Behold, the maidservant of the LORD; let it be to me according to your saying,” and the messenger went away from her.
Og María sagði: „Ég vil hlýða og þjóna Drottni. Verði allt eins og þú sagðir.“Þá hvarf engillinn.
39 And Mary having arisen in those days, went into the hill-country, with haste, to a city of Judea,
Nokkrum dögum síðar fór María til fjallaþorpsins í Júdeu þar sem Sakaría bjó og heimsótti Elísabetu.
40 and entered into the house of Zacharias, and greeted Elizabeth.
41 And it came to pass, when Elizabeth heard the salutation of Mary, the baby leapt in her womb; and Elizabeth was filled with the Holy Spirit,
Þegar María heilsaði, tók barn Elísabetar viðbragð í kviði hennar og hún fylltist heilögum anda.
42 and spoke out with a loud voice and said, “Blessed [are] you among women, and blessed [is] the Fruit of your womb;
Hún hrópaði upp í gleði sinni og sagði við Maríu: „Guð hefur blessað þig umfram allar aðrar konur, og barni þínu er ætluð hin æðsta blessun hans.
43 and from where [is] this to me, that the mother of my Lord might come to me?
Hvílíkur heiður fyrir mig að móðir Drottins míns skuli heimsækja mig.
44 For behold, when the voice of your salutation came to my ears, the baby in my womb leapt in gladness;
Um leið og þú komst inn og heilsaðir mér tók barnið mitt viðbragð af gleði!
45 and blessed [is] she who believed, for there will be a completion to the things spoken to her from the LORD.”
Þú trúðir að Guð mundi standa við orð sín og þess vegna hefur hann ríkulega blessað þig.“
46 And Mary said, “My soul magnifies the LORD,
Og María sagði: „Ó, ég lofa Drottin!
47 And my spirit was glad on God my Savior,
Ég gleðst í Guði, frelsara mínum.
48 Because He looked on the lowliness of His maidservant, For behold, from now on all the generations will call me blessed,
Hann mundi eftir lítilmótlegri ambátt sinni og héðan í frá munu allar kynslóðir tala um hvernig Guð blessaði mig.
49 For He who is mighty did great things to me, And holy [is] His Name,
Hann, hinn voldugi og heilagi, hefur gert mikla hluti fyrir mig.
50 And His kindness [is] to generations of generations, To those fearing Him;
Miskunn hans við þá sem trúa á hann, varir frá kynslóð til kynslóðar.
51 He did powerfully with His arm, He scattered abroad the proud in the thought of their heart,
Hann hefur unnið stórvirki með mætti sínum og tvístrað hinum stoltu og drambsömu.
52 He brought down the mighty from thrones, And He exalted the lowly,
Hann hefur steypt höfðingjum úr hásætum og upphafið auðmjúka.
53 He filled the hungry with good, And the rich He sent away empty;
Hann hefur mettað hungraða gæðum og látið ríka fara tómhenta frá sér.
54 He has taken hold of His servant Israel, To remember kindness,
Hann hefur hjálpað þjóni sínum, Ísrael, og ekki gleymt loforðum sínum.
Hann lofaði feðrum okkar – Abraham og afkomendum hans – að sýna þeim miskunn að eilífu.“ (aiōn g165)
56 And Mary remained with her about three months, and turned back to her house.
Eftir þetta dvaldist María hjá Elísabetu í þrjá mánuði, en að því búnu hélt hún heim.
57 And to Elizabeth was the time fulfilled for her bringing forth, and she bore a son,
Þegar meðgöngutíma Elísabetar lauk, fæddi hún son.
58 and the neighbors and her relatives heard that the LORD was making His kindness great with her, and they were rejoicing with her.
Vinir og ættingjar fréttu fljótt hve góður Drottinn hafði verið Elísabetu og samglöddust henni.
59 And it came to pass, on the eighth day, they came to circumcise the child, and they were calling him by the name of his father, Zacharias,
Þegar barnið var átta daga gamalt komu þeir til að vera viðstaddir umskurnina. Allir gerðu ráð fyrir að drengurinn yrði látinn heita Sakaría eftir föður sínum,
60 and his mother answering said, “No, but he will be called John.”
en Elísabet sagði: „Nei, hann á að heita Jóhannes.“
61 And they said to her, “There is none among your relatives who is called by this name,”
„Hvers vegna?“spurði fólkið undrandi, „það er enginn með því nafni í allri fjölskyldunni!“
62 and they were making signs to his father, what he would wish him to be called,
Faðir barnsins var síðan spurður með bendingum hvað barnið ætti að heita.
63 and having asked for a tablet, he wrote, saying, “John is his name”; and they all wondered;
Hann bað um spjald og skrifaði á það, öllum til mikillar furðu: „Nafn hans er Jóhannes.“
64 and his mouth was opened immediately, and his tongue, and he was speaking, praising God.
Á sama andartaki fékk hann málið og lofaði Guð.
65 And fear came on all those dwelling around them, and in all the hill-country of Judea were all these sayings spoken of,
Nágrannarnir urðu undrandi og fréttin um þetta barst um alla fjallabyggð Júdeu.
66 and all who heard laid them up in their hearts, saying, “What then will this child be?” And the hand of the LORD was with him.
Þeir sem heyrðu þetta, veltu því vandlega fyrir sér og sögðu: „Hvað skyldi verða úr þessu barni? Hönd Drottins er greinilega með því á sérstakan hátt.“
67 And his father Zacharias was filled with the Holy Spirit, and prophesied, saying,
Sakaría, faðir drengsins, fylltist heilögum anda og spáði:
68 “Blessed [is] the LORD, the God of Israel, Because He looked on, And worked redemption for His people,
„Lofaður sé Drottinn, Guð Ísraels, því hann hefur vitjað þjóðar sinnar til að bjarga henni.
69 And raised a horn of salvation to us, In the house of His servant David,
Hann gefur okkur máttugan frelsara af ætt Davíðs konungs, þjóns síns,
eins og hinir heilögu spámenn höfðu sagt fyrir, (aiōn g165)
71 Salvation from our enemies, And out of the hand of all hating us,
til að frelsa okkur undan óvinum okkar og öllum þeim sem hata okkur.
72 To do kindness with our fathers, And to be mindful of His holy covenant,
Hann sýndi forfeðrum okkar miskunn og minntist síns heilaga loforðs, sem hann gaf Abraham, að frelsa okkur frá óvinum okkar,
73 An oath that He swore to Abraham our father,
74 To give to us, without fear, Having been delivered out of the hand of our enemies,
75 To serve Him, in holiness and righteousness Before Him, all the days of our life.
helga okkur og gera okkur hæf til að dvelja hjá sér að eilífu.
76 And you, child, Prophet of the Highest will you be called; For you will go before the face of the LORD, To prepare His ways.
Þú, sonur minn, verður kallaður spámaður almáttugs Guðs, því þú munt ryðja Kristi veg.
77 To give knowledge of salvation to His people In forgiveness of their sins,
Þú munt veita fólkinu þekkingu á hjálpræðinu og fyrirgefningu syndanna.
78 Through the yearnings of our God, In which the rising from on high looked on us,
Þessu mun kærleikur Guðs og miskunn koma til leiðar, hann sendir okkur ljós sitt.
79 To give light to those sitting in darkness and death-shade, To guide our feet to a way of peace.”
Það mun lýsa þeim er sitja í myrkri og skugga dauðans, og leiða okkur á friðarveg.“
80 And the child grew, and was strengthened in spirit, and he was in the deserts until the day of his showing to Israel.
Og drengurinn óx og Guð styrkti hann. Þegar hann hafði aldur til, fór hann út í óbyggðina og dvaldist þar þangað til hann hóf starf sitt meðal þjóðarinnar.
