Proverbs 25
1 Also these are the proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah the king of Judah have collected.
Ito ay mga karagdagan pang mga kawaikaan ni Solomon, na kinopya ng mga tauhan ni Hezekias, hari ng Juda.
2 It is the honor of God to conceal a thing; but the honor of kings is to search out a matter.
Kaluwalhatian ng Diyos na ikubli ang isang bagay, pero kaluwalhatian ng mga hari na saliksikin ito.
3 As are the heavens for height, and the earth is for depth, so should the heart of kings be unsearchable.
Tulad ng kalangitan ay para sa taas at ang lupa para sa lalim, gayun din ang puso ng mga hari ay hindi malirip.
4 Take away the dross from the silver, and there will come forth a vessel for the melter.
Alisin ang kalawang mula sa pilak, at magagamit ng panday ang pilak para sa kaniyang kasanayan.
5 Take away the wicked from before the king, and his throne will be firmly established in righteousness.
Gayun din, alisin ang masamang mga tao mula sa harapan ng hari, at ang kaniyang trono ay maitatatag sa pamamagitan ng paggawa kung ano ang tama.
6 Do not glorify thyself in the presence of the king, and force thyself not into the place of great men;
Huwag mong parangalan ang iyong sarili sa harapan ng hari, at huwag kang tumayo sa lugar na nakalaan para sa mga dakilang mga tao.
7 For better it is that it be said unto thee, “Come up hither,” than that thou shouldst be put lower in the presence of the prince, which thy own eyes have [often] seen.
Mas mabuti para sa kaniya na sabihin sa iyo, “Umakyat ka rito,” kaysa sa mapahiya ka sa harapan ng marangal na tao. Kung ano ang iyong nasaksihan,
8 Do not proceed to a contest hastily, lest [thou know not] what thou wilt have to do at its end, when thy neighbor hath put thee to confusion.
huwag mo agad dalhin sa paglilitis. Dahil ano ang gagawin mo sa bandang huli, kapag pinahiya ka ng kapwa mo?
9 Carry on thy cause with thy neighbor; but lay not open the secret of another:
Ipangatwiran mo ang kaso mo sa kapwa mo mismo, at huwag ipaalam ang lihim ng isa pang tao;
10 Lest he that heareth it put thee to shame, and thy infamy never be removed.
kung hindi, ang isa na nakakarinig sa iyo ay magdadala ng kahihiyan sa iyo at ng masamang balita tungkol sa iyo na hindi mabibigyang katahimikan.
11 Like apples of gold among figures of silver is a word spoken in a proper manner.
Ang pagsasabi ng salitang napili ng mabuti, ay katulad ng mga disenyo ng ginto na nakalagay sa pilak.
12 As an earring of gold, and a pendant of fine gold, so is a wise reprover toward an ear that listeneth.
Katulad ng gintong singsing o alahas na gawa sa pinong ginto ay ang matalinong pagsaway sa nakikinig na tainga.
13 As the cooling of snow on a harvest-day, so is a faithful messenger to those that send him; for he refresheth the soul of his master.
Tulad ng lamig ng niyebe sa oras ng pag-aani ay ang tapat na mensahero para sa mga nagpadala sa kaniya; ipinanunumbalik niya ang buhay ng kaniyang mga amo.
14 Like clouds and wind without rain, so is a man that vaunteth falsely of a gift.
Tulad ng mga ulap at hangin na walang ulan ay ang taong nagmamalaki sa regalo na hindi niya binibigay.
15 By long forbearing is a prince persuaded, and a soft tongue breaketh bones.
Kapag may pagtitiis maaaring mahikayat ang isang pinuno, at ang malambot na dila ay kayang makabali ng buto.
16 Hast thou found honey: eat so much as is sufficient for thee: lest thou consume too much of it, and have to vomit it forth.
Kapag nakahanap ka ng pulot, kumain ka lang ng sapat— kung hindi, ang kalabisan nito, ay isusuka mo.
17 Make thy foot scarce in the house of thy friend: lest he have too much of thee, and so hate thee.
Huwag mong ilagay ang iyong paa ng napakadalas sa bahay ng iyong kapwa, maaari siyang magsawa sa iyo at kamuhian ka.
18 A battle-axe, and a sword, and a sharpened arrow is a man that testifieth as a false witness against his neighbor.
Ang taong nagdadala ng huwad na patotoo laban sa kaniyang kapwa ay katulad ng pamalo na ginagamit sa digmaan, o isang espada, o isang matalim na palaso.
19 Like a broken tooth and a foot out of joint, is confidence in a treacherous man in a time of distress.
Ang taong hindi tapat na pinagkakatiwalaan mo sa oras ng gulo ay katulad ng sirang ngipin o isang nadudulas na paa.
20 [As] he that taketh off his garment on a cold day, [as] vinegar is upon natron: so is he that singeth songs before an unhappy heart.
Tulad ng tao na naghubad ng kaniyang damit sa malamig na panahon, o tulad ng suka na binuhos sa matapang na inumin, ang siyang umaawit ng mga kanta sa isang nabibigatang puso.
21 If thy enemy be hungry, give him bread to eat; and if he be thirsty, give him water to drink;
Kung nagugutom ang kaaway mo, bigyan mo siya ng makakain, at kung nauuhaw siya, bigyan mo siya ng tubig na maiinom,
22 For though thou gatherest coals of fire upon his head, yet will the Lord repay it unto thee.
dahil lalagyan mo siya sa kaniyang ulo ng isang pala ng umaapoy na uling, at gagantimpalaan ka ni Yahweh.
23 The north wind bringeth forth rain: so doth secret talking, angry countenances.
Gaya ng katiyakan na ang hanging mula sa hilaga ay may dalang ulan, ang taong naghahayag ng mga lihim ay nagpapagalit ng mga mukha.
24 It is better to dwell in the corner of a roof, than with a quarrelsome woman even in a roomy house.
Mas mabuti pa na mamuhay sa sulok ng bubungan kaysa sa makibahagi sa tahanan ng babaeng palaaway.
25 As cold water is to a fainting soul, so are good news from a far-off country.
Tulad ng malamig na tubig sa taong uhaw, gayun din ang mabuting balita mula sa malayong bansa.
26 Like a turbid spring and a corrupt fountain, is a righteous man that giveth way before the wicked.
Tulad ng maruming batis o nasirang bukal ng tubig ang mabuting tao na naglalakad kasama ang masamang tao.
27 To eat too much honey is not good: so is it honor to set a limit to men's honor.
Hindi mabuting kumain ng napakaraming pulot; iyon ay parang naghahanap ng labis na karangalan.
28 Like a city that is broken in, and is without walls: so is the man that hath no control over his spirit.
Ang tao na walang pagpipigil sa sarili ay tulad ng lungsod na napasok at walang pader.
