Proverbs 24
1 Be thou not envious of bad men, and do not long to be with them.
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 For their heart meditateth destruction, and of mischief do their lips speak.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 Through wisdom is a house built; and through understanding is it firmly established;
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 And through knowledge are chambers filled with all manner of precious and pleasant wealth.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 A wise man is [always] in power; and a man of knowledge fortifieth [his] strength.
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 For by wise counsel canst thou conduct thy war; and there is help in a multitude of counsellors.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 Wisdom is too high for a fool: in the gate can he not open his mouth.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 Him that deviseth to do evil, men call a master of wicked devices.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 The counsel of folly is sin; and an abomination to men is the scorner.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 If thou despond on the day of distress, thy strength is small.
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 Deliver those that are taken unto death, and those that are moved away to the slaughter hold back.
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 If thou shouldst say, Behold, we know not this man: lo, he that weigheth hearts will truly regard it, and he that keepeth thy soul will surely know it; and he will give a recompense to man according to his doing.
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 Eat honey, my son, because it is good; and the fine honey, which is sweet to thy palate:
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 So obtain the knowledge of wisdom for thy soul: when thou hast found her, then shall there be a [happy] future, and thy hope shall not be cut off.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 Lie not in wait, O wicked man! against the dwelling of the righteous; waste not his resting-place;
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 For though the righteous were to fall seven times, he will rise up again; but the wicked shall stumble into misfortune.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 At the fall of thy enemy do not rejoice; and at his stumbling let not thy heart be glad:
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 Lest the Lord see it and it be displeasing in his eyes, and he turn away from him his wrath.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 Fret not thyself because of evil-doers, neither be thou envious of the wicked;
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 For there will be no [happy] future for the bad man: the lamp of the wicked will be quenched.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 My son, fear the Lord and the king: with those that are desirous to change do not mingle thyself;
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 For suddenly will their calamity arise; and who knoweth the ruin of both of them!
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 These things also are for the wise. To have respect of persons in judgment is not good.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 Him that saith unto the wicked, Thou art righteous, will the people denounce, him will nations hold accursed;
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 But to those that punish delight shall be given, and upon them shall come the blessing of the good.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 Men will kiss the lips of him that giveth a proper answer.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Prepare without thy work, and make it fit in the field for thyself: and afterward build thy house.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 Be not without cause a witness against thy neighbor; for wouldst thou beguile with thy lips?
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 Say not, As he hath done to me so will I do to him: I will recompense every man according to his doing.
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 By the field of a slothful man I once passed along, and by the vineyard of a man void of sense:
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 And, lo, it was all grown over with thorns, nettles had covered its surface, and its stone-wall was broken down.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 And when I had indeed beheld [this] I took it to my heart: I saw it, and received a warning.
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 “A little [more] sleep, a little slumber, a little folding of the hands in lying down;”
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 But then will thy poverty come like a rover; and thy wants as a man armed with a shield.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
