Proverbs 21
1 Like brooks of water is a king's heart in the hand of the Lord: whithersoever it pleaseth him doth he turn it.
Ang kasingkasing sa hari usa ka nagadagayday nga tubig diha sa kamot ni Yahweh; gipasimang niya kini sa bisan asa niya gusto.
2 Every way of a man is straight in his own eyes; but the Lord weigheth the hearts.
Ang tagsatagsa ka pamaagi sa tawo matarong sa iyang kaugalingon nga mga mata, apan si Yahweh ang magatimbangtimbang sa mga kasingkasing.
3 To exercise righteousness and justice is more acceptable to the Lord than sacrifice.
Ang pagbuhat sa pagkamatarong ug pagkamakiangayon labi pang dawaton ni Yahweh kay sa halad.
4 Haughtiness of the eyes, and an immoderate heart, are the sinful field of the wicked.
Ang mapahitas-on nga mga mata ug mapasigarbohon nga kasingkasing— ang suga sa daotan— mga sala.
5 The plans of the diligent tend only to plenty; but every hasty man is [destined] only to want.
Ang mga laraw sa makugihon mogiya lamang ngadto sa pagkamauswagon, apan ang tagsatagsa nga nagabuhat nga madalidalion mosangko lamang sa kawalad-on.
6 The getting of treasures by a tongue of falsehood is like the fleeting breath of those that seek death.
Ang pagbaton ug mga bahandi pinaagi sa bakakon nga dila usa ka lumalabayng inalisngaw nga aso ug usa ka lit-ag nga makapatay.
7 The robbery of the wicked will drag them away; because they refuse to execute justice.
Ang kabangis sa daotan mao ang moguyod kanila palayo, kay nagdumili man sila sa pagbuhat sa katarong.
8 Perverse is the way of the man that is estranged [from goodness]; but as for the pure, his work is upright.
Baliko ang dalan sa tawong sad-an, apan siya nga putli nagabuhat ug matarong.
9 It is better to dwell in a corner of a roof, than with a quarrelsome woman in a roomy house.
Mas maayo pa nga mopuyo sa lawak sa ibabaw sa balay kaysa mopuyo sa balay uban ang asawa nga malalison.
10 The soul of the wicked longeth for evil: his neighbor findeth no grace in his eyes.
Ang pangpagana sa daotan nangita sa pagkadaotan; walay kaluoy nga makit-an sa iyang mga silingan diha sa iyang mga mata.
11 When the scorner is punished, the simple is made wise: and when the wise is taught intelligence, he receiveth knowledge.
Sa dihang masilotan na ang matamayon, ang walay alamag mahimong maalamon, ug sa dihang pahamatngonan ang maalamon nga tawo, madugangan ang iyang kahibalo.
12 The righteous regardeth attentively the house of the wicked; [but God] overturneth the wicked into unhappiness.
Siya nga nagabuhat ug matarong nagabantay sa balay sa daotan; iyang ipasukamod ang daotan ngadto sa pagkagun-ob.
13 Whoso stoppeth his ears against the cry of the poor, he also will cry himself, but shall not be answered.
Siya nga magasampong sa iyang mga igdulungog sa mga pagtuaw sa mga kabos, magatuaw usab siya, apan dili siya patalinghogan.
14 A gift in secret pacifieth anger, and a bribe in the bosom, strong fury.
Makapahupay sa kasuko ang gasa sa tago ug makapahupay sa hilabihan nga kaligutgot ang gasa sa tago.
15 It is joy to the righteous to execute justice; but it is a terror to wrong-doers.
Sa dihang mapahamtang na ang katarong, magdala kini ug kalipay ngadto sa tawo nga nagabuhat sa matarong, apan magdala kini ug kalisang sa nagabuhat ug daotan.
16 The man that wandereth astray out of the way of intelligence shall rest in the assembly of the departed.
Siya nga nahisalaag gikan sa dalan sa panabot, magapahulay siya ngadto sa tigomanan sa mga patay.
17 He that loveth pleasure will be a man of want: he that loveth wine and oil will not become rich.
Bisan kinsa nga nahigugma sa kahilayan mahimo nga kabos; siya nga nahigugma sa bino ug lana dili maadunahan.
18 The wicked shall be a ransom for the righteous, and the treacherous shall be put in the stead of the upright.
Ang daotan nga tawo maoy lukat alang sa nagabuhat ug matarong, ug ang maluibon maoy lukat alang sa matinud-anon.
19 It is better to dwell in a desert land, than with a quarrelsome and vexatious woman.
Mas maayo pang magpuyo sa kamingawan kay sa uban ang babaye nga tigpasiugda ug kasamok ug hilabihan ka bagulbolan.
20 There are a desirable treasure and oil in the dwelling of the wise; but a foolish man will swallow it up.
Adunay bililhon nga bahandi ug lana sa panimalay sa manggialamon, apan usik-usikan lamang kini sa tawong buangbuang.
21 He that pursueth righteousness and kindness will find life, righteousness, and honor.
Siya nga nagabuhat ug matarong ug manggiluluy-on— kining tawhana makakaplag ug kinabuhi, pagkamatarong, ug kadungganan.
22 A wise man scaleth the city of the mighty, and casteth down the strength in which they trusted.
Ang tawong maalamon makakatkat sa siyudad sa mga bantogan, ug mapokan niya ang mga salipdanan nga diin ilang gisaligan.
23 Whoso guardeth his mouth and his tongue guardeth his soul against distresses.
Bisan kinsa nga magabantay sa iyang baba ug sa iyang dila magapahilayo sa iyang kaugalingon sa kasamok.
24 The presumptuous and proud, scorner is his name, dealeth in the wrath of presumption.
Ang mapahitas-on ug mapasigarbohon nga tawo— “Matamayon” ang iyang ngalan— nagabuhat uban ang mapalabilabihon nga garbo.
25 The longing of the slothful will kill him; for his hands refuse to labor.
Ang tinguha sa tapolan makapatay kaniya, kay ang iyang mga kamot nagadumili sa pagtrabaho.
26 All the day he feeleth a great longing; but the righteous giveth and withholdeth not.
Sa tibuok adlaw nagatinguha ug nagatinguha pa gayod siya, apan siya nga nagabuhat ug matarong nagahatag ug wala nagatihiktihik.
27 The sacrifice of the wicked is an abomination: how much more, when he bringeth it with a sinful purpose?
Dulomtanan ang halad sa tawong daotan; mas dulomtanan pa gayod kini kung dad-on niya kini uban sa daotan nga mga tinguha.
28 A lying witness shall perish; but the man that is obedient [to the law] can speak for ever.
Mahanaw ang bakakon nga saksi, apan siya nga nagapatalinghog magasulti sa tanang panahon.
29 A wicked man showeth impudence in his face; but as for the upright, he will consider well his way.
Ang usa ka tawong daotan magapagahi sa iyang panagway, apan ang tawong matinud-anon masaligon mahitungod sa iyang mga paagi.
30 There is no wisdom nor understanding nor counsel against the Lord.
Wala gayoy kaalam, wala gayoy panabot, ug wala gayoy tambag nga makabarog batok kang Yahweh.
31 The horse is prepared for the day of battle; but with the Lord is the victory.
Giandam ang kabayo alang sa adlaw sa pagpakiggubat, apan ang kadaogan iya lamang kang Yahweh.
