Proverbs 6

1 [My] son, if you become surety for your friend, you shall deliver your hand to an enemy.

Anak ko, kapag ikaw ay nagtabi ng pera bilang isang pag-aako ng pagkakautang ng iyong kapit-bahay, kapag nagbigay ka ng pangako sa pagkakautang ng isang tao na hindi mo kilala,

2 For a man's own lips become a strong snare to him, and he is caught with the lips of his own mouth.

kung gayon naglatag ka ng isang patibong para sa iyong sarili sa pamamagitan ng iyong pangako, at ikaw ay nahuli ng mga salita ng iyong bibig.

3 [My] son, do what I command you, and deliver yourself; for on your friend's account you are come into the power of evil [men]: faint not, but stir up even your friend for whom you are become surety.

Kung gayon, anak kong lalaki, gawin mo ito at iligtas mo ang iyong sarili, dahil sa ikaw ay nasa habag ng iyong kapitbahay. Pumunta ka at magpakumbaba ka ng iyong sarili at magsumamo sa iyong kapitbahay na pakawalan ka.

4 Give not sleep to your eyes, nor slumber with your eyelids;

Bigyan mo ang iyong mga mata ng walang tulog at ang iyong talukap ng walang pagkakaidlip.

5 that you may deliver yourself as a doe out of the toils, and as a bird out of a snare.

Iligtas mo ang iyong sarili gaya ng isang usa mula sa kamay ng mangangaso, katulad ng isang ibon mula sa kamay ng tagahuli ng hayop.

6 Go to the ant, O sluggard; and see, and emulate his ways, and become wiser than he.

Tingnan mo ang langgam, ikaw na tamad na tao, pagmasdan mo ang kaniyang mga pamamaraan, at maging matalino.

7 For whereas he has no husbandry, nor any one to compel him, and is under no master,

Wala siyang tagapag-utos, opisyal, o tagapamahala,

8 he prepares food for himself in the summer, and lays by abundant store in harvest. Or go to the bee, and learn how diligent she is, and how earnestly she is engaged in her work; whose labors kings and private men use for health, and she is desired and respected by all: though weak in body, she is advanced by honouring wisdom.

gayon pa man ay naghahanda siya ng pagkain sa tag-init, at habang sa pag-aani ay nagtatabi ito ng kung ano ang kakainin.

9 How long will you lie, O sluggard? and when will you awake out of sleep?

Gaano katagal ka matutulog, ikaw na tamad na tao? Kailan ka babangon mula sa iyong pagkatulog?

10 You sleep a little, and you rest a little, and you slumber a short [time], and you fold your arms over your breast a little.

“Isa pang kaunting pagtulog, isa pang kaunting pagkaidlip, isa pang kaunting pagtiklop ng mga kamay upang magpahinga”—

11 Then poverty comes upon you as an evil traveller, and lack as a swift courier: but if you be diligent, your harvest shall arrive as a fountain, and poverty shall flee away as a bad courier.

at ang iyong kahirapan ay darating sa iyo gayang isang magnanakaw at ang iyong pangangailangan gaya ng isang armadong sundalo.

12 A foolish man and a transgressor goes in ways that are not good.

Ang isang walang kwentang tao— isang masamang tao— namumuhay sa kabaluktutan ng kaniyang salita,

13 And the same winks with the eye, and makes a sign with his foot, and teaches with the beckonings of his fingers.

pagkindat ng kaniyang mga mata, gumagawa ng hudyat gamit ang kaniyang mga paa, at pagturo ng kaniyang mga daliri.

14 [His] perverse heart devises evils: at all times such a one causes troubles to a city.

Siya ay may balak na masama na may daya sa kaniyang puso; palagi siyang nag-uudyok ng pag-aalitan.

15 Therefore his destruction shall come suddenly; overthrow and irretrievable ruin.

Kaya lulupigin siya sa isang iglap ng kaniyang kapahamakan; sa isang sandali siya ay masisira na higit sa kagalingan.

16 For he rejoices in all things which God hates, and he is ruined by reason of impurity of soul.

Mayroong anim na bagay na kinamumuhian ni Yahweh, pito na kasuklam-suklam sa kaniya:

17 The eye of the haughty, a tongue unjust, hands shedding the blood of the just;

Ang mga mata ng isang mapagmataas na tao, ang isang dila na nagsisinungaling, ang mga kamay na nagpapadanak ng dugo ng mga inosenteng tao,

18 and a heart devising evil thoughts, and feet hastening to do evil, —[are hateful to God].

isang puso na lumikha ng mga masasamang balakid, mga paa na mabilis tumakbo para gumawa ng masama,

19 An unjust witness kindles falsehoods, and brings on quarrels between brethren.

isang saksi na nagsasabi ng mga kasinungalingan, at ang isa na siyang naghahasik ng alitan sa kaniyang mga kapatid.

20 [My] son, keep the laws of your father, and reject not the ordinances of your mother:

Aking anak na lalaki, sundin mo ang utos ng iyong ama, at huwag mong talikdan ang katuruan ng iyong ina.

21 but bind them upon your soul continually, and hang them as a chain about your neck.

Palagi mong igapos ang mga ito sa iyong puso; itali mo ang mga ito sa iyong leeg.

22 Whenever you walk, lead this along and let it be with you; that it may talk with you when you wake.

Kapag ikaw ay lumakad, papatnubayin ka ng mga ito; kapag ikaw ay natulog, pagmamasdan ka nila; at kapag ikaw ay nagising, tuturuan ka nila.

23 For the commandment of the law is a lamp and a light; a way of life; reproof also and correction:

Sapagkat ang mga utos ay isang ilawan, at ang katuruan ay isang liwanag; ang mga pagsaway ng disiplina ay ang mga daan ng buhay.

24 to keep you continually from a married woman, and from the calumny of a strange tongue.

Iingatan ka nito mula sa imoral na babae, mula sa mapang-akit na mga salita ng nangangalunyang babae.

25 Let not the desire of beauty overcome you, neither be you caught by your eyes, neither be captivated with her eyelids.

Huwag kang magnasa sa iyong puso sa kaniyang kagandahan, at huwag mo siyang hayaang mabihag ka ng kaniyang mga pilik mata.

26 For the value of a harlot is as much as of one loaf; and a woman hunts for the precious souls of men.

Ang pagtulog na kasama ang isang bayarang babae ay maaaring kabayaran ng halaga ng tinapay, pero ang babaeng asawa ng iba ay maaaring kabayaran ng buhay mo mismo.

27 Shall any one bind fire in his bosom, and not burn his garments?

Kaya ba ng isang lalaki na magbitbit ng apoy sa kaniyang dibdib na hindi nasusunog ang kaniyang mga damit?

28 or will any one walk on coals of fire, and not burn his feet?

Kaya ba ng isang lalake na lumakad sa ibabaw ng maiinit na mga uling na hindi napapaso ang kaniyang mga paa?

29 So is he that goes in to a married woman; he shall not be held guiltless, neither any one that touches her.

Gayon din sa lalakeng nakikiapid sa asawang babae ng kaniyang kapwa; ang siyang natutulog kasama niya ay hindi maparusahan.

30 It is not to be wondered at if one should be taken stealing, for he steals that when hungry he may satisfy his soul:

Hindi hinahamak ng mga tao na ang isang magnanakaw kung siya ay nagnanakaw upang mabusog sa panahong gutom siya.

31 but if he should be taken, he shall repay sevenfold, and shall deliver himself by giving all his goods.

Gayon pa man kapag siya ay nahuli, siya ay magbabayad ng pitong beses kung ano ang kaniyang ninakaw; kailangan niya isuko ang lahat ng mahahalagang bagay sa kaniyang tahanan.

32 But the adulterer through lack of sense procures destruction to his soul.

Ang isa na nagkasala ng pangangalunya ay walang kaisipan; ang siyang gumagawa nito ay sinisira ang kaniyang sarili.

33 He endures both pain and disgrace, and his reproach shall never be wiped off.

Sugat at kahihiyan ay nararapat sa kaniya, at ang kaniyang kasiraang puri ay hindi maaalis.

34 For the soul of her husband is full of jealousy: he will not spare in the day of vengeance.

Dahil ang pagseselos ay ginagawang galit na galit ang isang lalaki; kapag siya ay gumanti hindi siya magpapakita ng awa.

35 He will not forego [his] enmity for any ransom: neither will he be reconciled for many gifts.

wala siyang tatanggaping kabayaran, at hindi siya mabibili, kahit maghandog ka ng maraming regalo sa kaniya.