Proverbs 24
1 [My] son, envy not bad men, nor desire to be with them.
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 For their heart meditates falsehoods, and their lips speak mischiefs.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 A house is built by wisdom, and is set up by understanding.
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 By discretion the chambers are filled with all precious and excellent wealth.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 A wise man is better than a strong man; and a man who has prudence than a large estate.
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 War is carried on with generalship, and aid is supplied to the heart of a counsellor.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Wisdom and good understanding are in the gates of the wise: the wise turn not aside from the mouth of the Lord,
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 but deliberate in council. Death befalls uninstructed [men].
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 The fools also dies in sins; and uncleanness [attaches] to a pestilent man.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 He shall be defiled in the evil day, and in the day of affliction, until he be utterly consumed.
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 Deliver them that are led away to death, and redeem them that are appointed to be slain; spare not [your help].
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 But if you should say, I know not this man; know that the Lord knows the hearts of all; and he that formed breath for all, he knows all things, who renders to every man according to his works.
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 [My] son, eat honey, for the honeycomb is good, that your throat may be sweetened.
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 Thus shall you perceive wisdom in your soul: for if you find it, your end shall be good, and hope shall not fail you.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Bring not an ungodly man into the dwelling of the righteous: neither be deceived by the feeding of the belly.
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For a righteous man will fall seven times, and rise [again]: but the ungodly shall be without strength in troubles.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 If your enemy should fall, rejoice not over him, neither be elated at his overthrow.
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 For the Lord will see [it], and it will not please him, and he will turn away his wrath from him.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Rejoice not in evil-doers, neither be envious of sinners.
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 For the evil man shall have no posterity: and the light of the wicked shall be put out.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 [My] son, fear God and the king; and do not disobey either of them.
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 For they will suddenly punish the ungodly, and who can know the vengeance [inflicted] by both?
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 And this thing I say to you that are wise [for you] to learn: It is not good to have respect of persons in judgment.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 He that says of the ungodly, He is righteous, shall be cursed by peoples, and hateful among the nations.
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 But they that reprove [him] shall appear more excellent, and blessing shall come upon them;
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 and [men] will kiss lips that answer well.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Prepare your works for [your] going forth, and prepare yourself for the field; and come after me, and you shall rebuild your house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Be not a false witness against your [fellow] citizen, neither exaggerate with your lips.
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Say not, As he has treated me, so will I treat him, and I will avenge myself on him for that wherein he has injured me.
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 A foolish man is like a farm, and a senseless man is like a vineyard.
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 If you let him alone, he will altogether remain barren and covered with weeds; and he becomes destitute, and his stone walls are broken down.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 Afterwards I reflected, I looked that I might receive instruction.
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 [The sluggard says, ]I slumber a little, and I sleep a little, and for a little while I fold my arms across [my] breast.
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 But if you do this, your poverty will come speedily; and your lack like a swift courier.
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
