Proverbs 24

1 [My] son, envy not bad men, nor desire to be with them.

۱ بر مردان شریر حسد مبر، و آرزو مدارتا با ایشان معاشرت نمایی،

2 For their heart meditates falsehoods, and their lips speak mischiefs.

۲ زیرا که دل ایشان در ظلم تفکر می‌کند ولبهای ایشان درباره مشقت تکلم می‌نماید.

3 A house is built by wisdom, and is set up by understanding.

۳ خانه به حکمت بنا می‌شود، و با فطانت استوار می‌گردد،

4 By discretion the chambers are filled with all precious and excellent wealth.

۴ و به معرفت اطاقها پر می‌شود، از هر گونه اموال گرانبها و نفایس.

5 A wise man is better than a strong man; and a man who has prudence than a large estate.

۵ مرد حکیم در قدرت می‌ماند، و صاحب معرفت در توانایی ترقی می‌کند،

6 War is carried on with generalship, and aid is supplied to the heart of a counsellor.

۶ زیرا که با حسن تدبیر باید جنگ بکنی، و ازکثرت مشورت دهندگان نصرت است.

7 Wisdom and good understanding are in the gates of the wise: the wise turn not aside from the mouth of the Lord,

۷ حکمت برای احمق زیاده بلند است، دهان خود را در دربار باز نمی کند.

8 but deliberate in council. Death befalls uninstructed [men].

۸ هر‌که برای بدی تفکر می‌کند، او را فتنه انگیزمی گویند.

9 The fools also dies in sins; and uncleanness [attaches] to a pestilent man.

۹ فکر احمقان گناه است، و استهزاکننده نزد آدمیان مکروه است.

10 He shall be defiled in the evil day, and in the day of affliction, until he be utterly consumed.

۱۰ اگر در روز تنگی سستی نمایی، قوت توتنگ می‌شود.

11 Deliver them that are led away to death, and redeem them that are appointed to be slain; spare not [your help].

۱۱ آنانی را که برای موت برده شوند خلاص کن، و از رهانیدن آنانی که برای قتل مهیااندکوتاهی منما.

12 But if you should say, I know not this man; know that the Lord knows the hearts of all; and he that formed breath for all, he knows all things, who renders to every man according to his works.

۱۲ اگر گویی که این را ندانستیم، آیا آزماینده دلها نمی فهمد؟ و حافظ جان تو نمی داند؟ و به هرکس برحسب اعمالش مکافات نخواهد داد؟

13 [My] son, eat honey, for the honeycomb is good, that your throat may be sweetened.

۱۳ ‌ای پسر من عسل را بخور زیرا که خوب است، و‌شان عسل را چونکه به کامت شیرین است.

14 Thus shall you perceive wisdom in your soul: for if you find it, your end shall be good, and hope shall not fail you.

۱۴ همچنین حکمت را برای جان خود بیاموز، اگر آن را بیابی آنگاه اجرت خواهد بود، و امید تومنقطع نخواهد شد.

15 Bring not an ungodly man into the dwelling of the righteous: neither be deceived by the feeding of the belly.

۱۵ ‌ای شریر برای منزل مرد عادل در کمین مباش، و آرامگاه او را خراب مکن،

16 For a righteous man will fall seven times, and rise [again]: but the ungodly shall be without strength in troubles.

۱۶ زیرا مرد عادل اگر‌چه هفت مرتبه بیفتدخواهد برخاست، اما شریران در بلا خواهندافتاد.

17 If your enemy should fall, rejoice not over him, neither be elated at his overthrow.

۱۷ چون دشمنت بیفتد شادی مکن، و چون بلغزد دلت وجد ننماید،

18 For the Lord will see [it], and it will not please him, and he will turn away his wrath from him.

۱۸ مبادا خداوند این را ببیند و در نظرش ناپسند آید، و غضب خود را از او برگرداند.

19 Rejoice not in evil-doers, neither be envious of sinners.

۱۹ خویشتن را به‌سبب بدکاران رنجیده مساز، و بر شریران حسد مبر،

20 For the evil man shall have no posterity: and the light of the wicked shall be put out.

۲۰ زیرا که به جهت بدکاران اجر نخواهد بود، و چراغ شریران خاموش خواهد گردید.

21 [My] son, fear God and the king; and do not disobey either of them.

۲۱ ‌ای پسر من از خداوند و پادشاه بترس، و بامفسدان معاشرت منما،

22 For they will suddenly punish the ungodly, and who can know the vengeance [inflicted] by both?

۲۲ زیرا که مصیبت ایشان ناگهان خواهدبرخاست، و عاقبت سالهای ایشان را کیست که بداند؟

23 And this thing I say to you that are wise [for you] to learn: It is not good to have respect of persons in judgment.

۲۳ اینها نیز از (سخنان ) حکیمان است طرفداری در داوری نیکو نیست.

24 He that says of the ungodly, He is righteous, shall be cursed by peoples, and hateful among the nations.

۲۴ کسی‌که به شریر بگوید تو عادل هستی، امت‌ها او را لعنت خواهند کرد و طوایف از اونفرت خواهند نمود.

25 But they that reprove [him] shall appear more excellent, and blessing shall come upon them;

۲۵ اما برای آنانی که او را توبیخ نمایندشادمانی خواهد بود، و برکت نیکو به ایشان خواهد رسید.

26 and [men] will kiss lips that answer well.

۲۶ آنکه به کلام راست جواب گوید لبها رامی بوسد.

27 Prepare your works for [your] going forth, and prepare yourself for the field; and come after me, and you shall rebuild your house.

۲۷ کار خود را در خارج آراسته کن، و آن را درملک مهیا ساز، و بعد از آن خانه خویش را بنا نما.

28 Be not a false witness against your [fellow] citizen, neither exaggerate with your lips.

۲۸ بر همسایه خود بی‌جهت شهادت مده، و بالبهای خود فریب مده،

29 Say not, As he has treated me, so will I treat him, and I will avenge myself on him for that wherein he has injured me.

۲۹ و مگو به طوری که او به من عمل کرد من نیزبا وی عمل خواهم نمود، و مرد را بر‌حسب اعمالش پاداش خواهم داد.

30 A foolish man is like a farm, and a senseless man is like a vineyard.

۳۰ از مزرعه مرد کاهل، و از تاکستان شخص ناقص العقل گذشتم.

31 If you let him alone, he will altogether remain barren and covered with weeds; and he becomes destitute, and his stone walls are broken down.

۳۱ و اینک بر تمامی آن خارها می‌رویید، وخس تمامی روی آن را می‌پوشانید، و دیوارسنگیش خراب شده بود،

32 Afterwards I reflected, I looked that I might receive instruction.

۳۲ پس من نگریسته متفکر شدم، ملاحظه کردم و ادب آموختم.

33 [The sluggard says, ]I slumber a little, and I sleep a little, and for a little while I fold my arms across [my] breast.

۳۳ اندکی خفت و اندکی خواب، و اندکی بر هم نهادن دستها به جهت خواب.

34 But if you do this, your poverty will come speedily; and your lack like a swift courier.

۳۴ پس فقر تو مثل راهزن بر تو خواهد آمد، ونیازمندی تو مانند مرد مسلح.