Proverbs 24
1 BE not thou envious against evil men, neither desire to be with them.
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 For their heart studieth destruction, and their lips talk of mischief.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 Through wisdom is an house builded; and by understanding it is established:
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 And by knowledge shall the chambers be filled with all precious and pleasant riches.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 A wise man is strong; yea, a man of knowledge increaseth strength.
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 For by wise counsel thou shalt make thy war: and in multitude of counsellers there is safety.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 Wisdom is too high for a fool: he openeth not his mouth in the gate.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 He that deviseth to do evil shall be called a mischievous person.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 The thought of foolishness is sin: and the scorner is an abomination to men.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 If thou faint in the day of adversity, thy strength is small.
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 If thou forbear to deliver them that are drawn unto death, and those that are ready to be slain;
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 If thou sayest, Behold, we knew it not; doth not he that pondereth the heart consider it? and he that keepeth thy soul, doth not he know it? and shall not he render to every man according to his works?
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 My son, eat thou honey, because it is good; and the honeycomb, which is sweet to thy taste:
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 So shall the knowledge of wisdom be unto thy soul: when thou hast found it, then there shall be a reward, and thy expectation shall not be cut off.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 Lay not wait, O wicked man, against the dwelling of the righteous; spoil not his resting place:
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 For a just man falleth seven times, and riseth up again: but the wicked shall fall into mischief.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 Rejoice not when thine enemy falleth, and let not thine heart be glad when he stumbleth:
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 Lest the Lord see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 Fret not thyself because of evil men, neither be thou envious at the wicked;
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 For there shall be no reward to the evil man; the candle of the wicked shall be put out.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 My son, fear thou the Lord and the king: and meddle not with them that are given to change:
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 For their calamity shall rise suddenly; and who knoweth the ruin of them both?
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 These things also belong to the wise. It is not good to have respect of persons in judgment.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 He that saith unto the wicked, Thou art righteous; him shall the people curse, nations shall abhor him:
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 But to them that rebuke him shall be delight, and a good blessing shall come upon them.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 Every man shall kiss his lips that giveth a right answer.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Prepare thy work without, and make it fit for thyself in the field; and afterwards build thine house.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 Be not a witness against thy neighbour without cause; and deceive not with thy lips.
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 Say not, I will do so to him as he hath done to me: I will render to the man according to his work.
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 I went by the field of the slothful, and by the vineyard of the man void of understanding;
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 And, lo, it was all grown over with thorns, and nettles had covered the face thereof, and the stone wall thereof was broken down.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 Then I saw, and considered it well: I looked upon it, and received instruction.
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 Yet a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep:
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 So shall thy poverty come as one that travelleth; and thy want as an armed man.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
