Proverbs 16
1 The preparations of the heart in man, and the answer of the tongue, is from the LORD.
Ang mga balak ng puso ay pag-aari ng isang tao, ngunit mula kay Yahweh ang sagot mula sa kaniyang dila.
2 All the ways of a man are clean in his own eyes; but the LORD weighs the spirits.
Lahat ng pamamaraan ng isang tao ay dalisay sa kaniyang sariling paningin, pero tinitimbang ni Yahweh ang mga kalooban.
3 Commit your works to the LORD, and your thoughts shall be established.
Ipagkatiwala mo ang iyong mga gawain kay Yahweh at magtatagumpay ang mga balak mo.
4 The LORD has made all things for himself: yes, even the wicked for the day of evil.
Ginawa ni Yahweh ang lahat ng bagay ukol sa kaniyang layunin, maging ang mga masama para sa araw ng kaguluhan.
5 Every one that is proud in heart is an abomination to the LORD: though hand join in hand, he shall not be unpunished.
Kinamumuhian ni Yahweh ang bawat isa na may mapagmataas na puso, kahit na tumayo pa sila nang magkahawak, hindi sila maliligtas sa kaparusahan.
6 By mercy and truth iniquity is purged: and by the fear of the LORD men depart from evil.
Sa pamamagitan ng katapatan sa kasunduan at pagtitiwala ang pagkakasala ay nabayaran at sa pamamagitan ng takot kay Yahweh, tinatalikuran ng mga tao ang kasamaan.
7 When a man’s ways please the LORD, he makes even his enemies to be at peace with him.
Kapag ang pamamaraan ng isang tao ay kalugod-lugod kay Yahweh, ginagawa niya kahit na ang mga kaaway nito ay makipagbati sa kaniya.
8 Better is a little with righteousness than great revenues without right.
Mabuti pa ang may kakaunti nang nasa tama, kaysa sa malaking kita na may kaakibat na kawalan ng katarungan.
9 A man’s heart devises his way: but the LORD directs his steps.
Sa kaniyang puso, ang isang tao ay nagpaplano ng kaniyang landas, pero si Yahweh ang nagtuturo ng kaniyang mga hakbang.
10 A divine sentence is in the lips of the king: his mouth transgresses not in judgment.
Ang isang pahayag na may karunungan ay nasa labi ng isang hari, sa paghahatol ang kaniyang bibig ay hindi nagsasalita nang may panlilinlang.
11 A just weight and balance are the LORD’s: all the weights of the bag are his work.
Ang tapat na mga timbangan ay nagmumula kay Yahweh; lahat ng mga pabigat sa sako ay kanyang gawain.
12 It is an abomination to kings to commit wickedness: for the throne is established by righteousness.
Kapag gumagawa ng napakasamang mga bagay ang mga hari, ito ay isang bagay na dapat kasuklaman sapagkat ang trono ay itinatag sa pamamagitan ng paggawa ng kung ano ang tama.
13 Righteous lips are the delight of kings; and they love him that speaks right.
Nalulugod ang isang hari sa mga labi na nagsasabi ng kung ano ang tama at kinagigiliwan niya ang isang nagsasalita nang tuwiran.
14 The wrath of a king is as messengers of death: but a wise man will pacify it.
Ang matinding galit ng isang hari ay sugo ng kamatayan pero ang isang marunong na tao ay magsisikap na pahupain ang kanyang galit.
15 In the light of the king’s countenance is life; and his favor is as a cloud of the latter rain.
Sa liwanag ng mukha ng isang hari ay buhay, at ang kanyang pagkiling ay parang isang ulap na nagdadala ng ulan sa tagsibol.
16 How much better is it to get wisdom than gold! and to get understanding rather to be chosen than silver!
Higit na mainam ang pagtamo ng karunungan kaysa ginto. Ang pagtamo ng kaunawaan ay dapat higit na piliin kaysa pilak.
17 The highway of the upright is to depart from evil: he that keeps his way preserves his soul.
Ang daang-bayan ng mga matuwid na tao ay palayo sa kasamaan; ang taong nangangalaga ng kanyang buhay ay nag-iingat sa kanyang landas.
18 Pride goes before destruction, and an haughty spirit before a fall.
Nauuna ang kayabangan bago sa kapahamakan at ang mapagmataas na kalooban ay nauuna bago sa isang pagbagsak.
19 Better it is to be of an humble spirit with the lowly, than to divide the spoil with the proud.
Mas mabuti pang maging mapagpakumbaba kasama ng mga mahihirap na tao kaysa makipaghatian ng mga nasamsam na bagay sa mga mayayabang na tao.
20 He that handles a matter wisely shall find good: and whoever trusts in the LORD, happy is he.
Sinumang pinagninilay-nilayan ang itinuturo sa kanila ay makakasumpong nang mabuti at iyong mga nagtitiwala kay Yahweh ay masisiyahan.
21 The wise in heart shall be called prudent: and the sweetness of the lips increases learning.
Ang isang marunong sa kanyang puso ay tatawaging marunong makita ang kaibhan, at pinahuhusay ng matamis na pananalita ang kakayahang magturo.
22 Understanding is a wellspring of life to him that has it: but the instruction of fools is folly.
Ang kaunawaan ay isang bukal ng buhay sa isang mayroon nito, pero ang kaparusahan ng mga hangal ay ang kanilang kahangalan.
23 The heart of the wise teaches his mouth, and adds learning to his lips.
Ang puso ng isang marunong na tao ay nagbibigay ng mahusay na panananaw sa kaniyang bibig at nagdadagdag ng panghihikayat sa kaniyang mga labi.
24 Pleasant words are as an honeycomb, sweet to the soul, and health to the bones.
Ang kaaya-ayang mga salita ay isang pulot-pukyutan - matamis sa kaluluwa at kagalingan sa mga buto.
25 There is a way that seems right to a man, but the end thereof are the ways of death.
May daan na tama sa tingin ng isang tao ngunit ang dulo nito ay ang daan sa kamatayan.
26 He that labors labors for himself; for his mouth craves it of him.
Ang gana ng isang manggagawa ay kapaki-pakinabang sa kaniya, ang kanyang gutom ang patuloy na nagtutulak sa kaniya.
27 An ungodly man digs up evil: and in his lips there is as a burning fire.
Ang isang walang kwentang tao ay naghuhukay ng kapilyuhan, at ang kaniyang pananalita ay tulad ng isang nakakapasong apoy.
28 A fraudulent man sows strife: and a whisperer separates chief friends.
Ang isang napakasamang tao ay pumupukaw ng pagtatalo at ang isang tsismoso ay naghihiwalay ng malalapit na magkaibigan.
29 A violent man entices his neighbor, and leads him into the way that is not good.
Ang isang taong marahas ay nagsisinungaling sa kaniyang kapwa at naghahatid sa kaniya pababa sa isang landas na hindi mabuti.
30 He shuts his eyes to devise fraudulent things: moving his lips he brings evil to pass.
Ang isang kumikindat ay nagbabalak ng napakasamang mga bagay; iyong mga nagtitikom ng mga labi ay gagawa ng kasamaan.
31 The hoary head is a crown of glory, if it be found in the way of righteousness.
Ang uban ay isang korona ng karangalan; nakukuha ito sa pamamagitan ng pamumuhay sa tamang paraan.
32 He that is slow to anger is better than the mighty; and he that rules his spirit than he that takes a city.
Mas mabuting maghinay-hinay sa galit kaysa maging isang mandirigma; ang isang nagpipigil sa kanyang sarili ay mas malakas kaysa sa isang sumasakop sa isang lungsod.
33 The lot is cast into the lap; but the whole disposing thereof is of the LORD.
Ang mga palabunutan ay hinahagis sa kandungan, pero ang kapasyahan ay nagmumula kay Yahweh.
