Proverbs 6
1 My son, if thou art become surety for thy neighbour, if thou hast struck thy hands for a stranger —
Akong anak, kung gigahin nimo ang imong salapi ingon nga bayad sa utang sa imong silingan, kung nagsaad ka alang sa utang sa usa ka tawo nga wala nimo mailhi,
2 Thou art snared by the words of thy mouth, thou art caught by the words of thy mouth —
imong gilit-ag ang imong kaugalingon pinaagi sa imong saad ug nabihag ka pinaagi sa mga pulong sa imong baba.
3 Do this now, my son, and deliver thyself, seeing thou art come into the hand of thy neighbour; go, humble thyself, and urge thy neighbour.
Kung nabihag ka pinaagi sa imong mga pulong, akong anak, buhata kini ug luwasa ang imong kaugalingon, sanglit nahulog ka man sa kamot sa imong silingan; lakaw ug ipaubos ang imong kaugalingon ug isulti ang imong kahimtang ngadto sa imong silingan.
4 Give not sleep to thine eyes, nor slumber to thine eyelids.
Ayaw pakatulga ang imong mga mata ug ayaw papahulaya ang imong mga pilok.
5 Deliver thyself as a gazelle from the hand of the hunter, and as a bird from the hand of the fowler.
Luwasa ang imong kaugalingon sama sa lagsaw gikan sa kamot sa mangangayam, sama sa langgam gikan sa kamot sa mangangayam ug langgam.
6 Go to the ant, thou sluggard; consider her ways, and be wise;
Tan-awa ang hulmigas, ikaw nga tawong tapulan, hunahunaa ang iyang mga pamaagi, ug pagmanggialamon.
7 Which having no chief, overseer, or ruler,
Kini walay pangulo, opisyal, o magmamando,
8 Provideth her bread in the summer, and gatherest her food in the harvest.
apan nag-andam kini ug pagkaon sa ting-init ug sa panahon sa ting-ani nagtigom kini kung unsay kaonon.
9 How long wilt thou sleep, O sluggard? When wilt thou arise out of thy sleep?
Hangtod kanus-a ka matulog, ikaw nga tawong tapulan? Kanus-a ka man mobangon sa imong pagkatulog?
10 'Yet a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep' —
“Diyutay nga pagkatulog, diyutay nga pagpahulay, gamay nga pagtiklop sa mga kamot aron sa pagpahulay”—
11 So shall thy poverty come as a runner, and thy want as an armed man.
ug ang imong kakabos moabot sama sa kawatan ug ang imong panginahanglanon sama sa armadong sundalo.
12 A base person, a man of iniquity, is he that walketh with a froward mouth;
Ang walay hinungdan nga tawo—ang daotang tawo—nagkinabuhi pinaagi sa pagkabaliko sa iyang sinultihan,
13 That winketh with his eyes, that scrapeth with his feet, that pointeth with his fingers;
nagapangidhat ang iyang mga mata, nagasinyas gamit ang iyang mga tiil ug nagatudlo gamit ang iyang mga tudlo.
14 Frowardness is in his heart, he deviseth evil continually; he soweth discord.
Nagplano siya ug daotan uban sa iyang malinlahong kasingkasing; kanunay siyang nagabuhat ug kasamok.
15 Therefore shall his calamity come suddenly; on a sudden shall he be broken, and that without remedy.
Busa sa kalit modangat kaniya ang iyang kalisdanan; sa diyutay nga panahon mabuak siya nga walay kaayohan.
16 There are six things which the LORD hateth, yea, seven which are an abomination unto Him:
Adunay unom ka mga butang nga gidumtan ni Yahweh, pito nga malaw-ay alang kaniya.
17 Haughty eyes, a lying tongue, and hands that shed innocent blood;
Ang mga mata sa mapahitas-ong tawo, ang dila nga nagapamakak, mga kamot nga nagpaawas sa dugo sa mga tawong walay sala,
18 A heart that deviseth wicked thoughts, feet that are swift in running to evil;
ang kasingkasing nga mobuhat ug daotang mga laraw, mga tiil nga dali lang modagan sa pagbuhat ug daotan,
19 A false witness that breatheth out lies, and he that soweth discord among brethren.
ang saksi nga nagabuga ug mga bakak ug ang tawo nga nagtanom ug kasamok taliwala sa managsoon.
20 My son, keep the commandment of thy father, and forsake not the teaching of thy mother;
Akong anak, tumana ang mando sa imong amahan ug ayaw isalikway ang gitudlo sa imong inahan.
21 Bind them continually upon thy heart, tie them about thy neck.
Kanunay kining ihigot diha sa imong kasingkasing; ihigot kini sa imong liog.
22 When thou walkest, it shall lead thee, when thou liest down, it shall watch over thee; and when thou awakest, it shall talk with thee.
Kung maglakaw ka, mogiya kini kanimo; kung matulog ka, mobantay kini kanimo; ug kung magmata ka, motudlo kini kanimo.
23 For the commandment is a lamp, and the teaching is light, and reproofs of instruction are the way of life;
Kay ang mga pagmando mao ang lampara, ug ang pagtudlo mao ang kahayag; ang pagbadlong sa pagpanton mao ang dalan sa kinabuhi.
24 To keep thee from the evil woman, from the smoothness of the alien tongue.
Ipahilayo ka niini gikan sa daotang babaye, gikan sa malumo nga mga pulong sa mananapaw.
25 Lust not after her beauty in thy heart; neither let her captivate thee with her eyelids.
Ayaw kaibog diha sa imong kasingkasing sa iyang kaanyag ug ayaw itugot nga madani ka sa iyang mga pilok.
26 For on account of a harlot a man is brought to a loaf of bread, but the adulteress hunteth for the precious life.
Ang pakigdulog sa babayeng gabaligya ug dungog nagkantidad lamang sa usa ka tinapay, apan ang asawa sa uban maoy hinungdan nga kawad-an ka sa imong kinabuhi.
27 Can a man take fire in his bosom, and his clothes not be burned?
Makahimo ba sa pagdala ug kalayo ang tawo sa iyang dughan nga dili masunog ang iyang bisti?
28 Or can one walk upon hot coals, and his feet not be scorched?
Makahimo ba sa paglakaw sa baga ang tawo nga dili mapaso ang iyang mga tiil?
29 So he that goeth in to his neighbour's wife; whosoever toucheth her shall not go unpunished.
Mao usab ang tawo nga modulog sa asawa sa iyang silingan; ang tawo nga modulog kaniya pagasilotan gayod.
30 Men do not despise a thief, if he steal to satisfy his soul when he is hungry;
Ang mga tawo dili motamay sa kawatan kung mangawat kini aron sa pagtagbaw sa iyang panginahanglan sa dihang gutom kini.
31 But if he be found, he must restore sevenfold, he must give all the substance of his house.
Apan kung masakpan siya, magbayad gayod siya sa makapito ka pilo sa kung unsa ang iyang gikawat; kinahanglan iyang ihatag ang tanan nga adunay bili diha sa iyang panimalay.
32 He that committeth adultery with a woman lacketh understanding; he doeth it that would destroy his own soul.
Ang tawo nga nanapaw walay panabot; ang tawo nga mobuhat niini naglaglag sa iyang kaugalingon.
33 Wounds and dishonour shall he get, and his reproach shall not be wiped away.
Mga samad ug kaulawan mao ang angay kaniya ug ang iyang kaulawan dili mawala.
34 For jealousy is the rage of a man, and he will not spare in the day of vengeance.
Kay ang pangabugho makapasuko pag-ayo sa usa ka lalaki; dili siya magpakita ug kaluoy kung manimalos siya.
35 He will not regard any ransom; neither will he rest content, though thou givest many gifts.
Dili siya modawat ug bayad ug dili siya mahaylo, bisan ug hatagan nimo siya ug daghang gasa.
