Proverbs 24
1 Be not thou envious of evil men, neither desire to be with them.
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 For their heart studieth destruction, and their lips talk of mischief.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 Through wisdom is a house builded; and by understanding it is established;
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 And by knowledge are the chambers filled with all precious and pleasant riches.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 A wise man is strong; yea, a man of knowledge increaseth strength.
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 For with wise advice thou shalt make thy war; and in the multitude of counsellors there is safety.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Wisdom is as unattainable to a fool as corals; he openeth not his mouth in the gate.
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 He that deviseth to do evil, men shall call him a mischievous person.
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 The thought of foolishness is sin; and the scorner is an abomination to men.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 If thou faint in the day of adversity, thy strength is small indeed.
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 Deliver them that are drawn unto death; and those that are ready to be slain wilt thou forbear to rescue?
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 If thou sayest: 'Behold, we knew not this', doth not He that weigheth the hearts consider it? And He that keepeth thy soul, doth not He know it? And shall not He render to every man according to his works?
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 My son, eat thou honey, for it is good, and the honeycomb is sweet to thy taste;
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 So know thou wisdom to be unto thy soul; if thou hast found it, then shall there be a future, and thy hope shall not be cut off.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Lie not in wait, O wicked man, against the dwelling of the righteous, spoil not his resting-place;
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For a righteous man falleth seven times, and riseth up again, but the wicked stumble under adversity.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 Rejoice not when thine enemy falleth, and let not thy heart be glad when he stumbleth;
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 Lest the LORD see it, and it displease Him, and He turn away His wrath from him.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Fret not thyself because of evildoers, neither be thou envious at the wicked;
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 For there will be no future to the evil man, the lamp of the wicked shall be put out.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 My son, fear thou the LORD and the king, and meddle not with them that are given to change;
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 For their calamity shall rise suddenly; and who knoweth the ruin from them both?
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 These also are sayings of the wise. To have respect of persons in judgment is not good.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 He that saith unto the wicked: 'Thou art righteous', peoples shall curse him, nations shall execrate him;
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 But to them that decide justly shall be delight, and a good blessing shall come upon them.
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 He kisseth the lips that giveth a right answer.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Prepare thy work without, and make it fit for thyself in the field; and afterwards build thy house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Be not a witness against thy neighbour without cause; and deceive not with thy lips.
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Say not: 'I will do so to him as he hath done to me; I will render to the man according to his work.'
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 I went by the field of the slothful, and by the vineyard of the man void of understanding;
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 And, lo, it was all grown over with thistles, the face thereof was covered with nettles, and the stone wall thereof was broken down.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 Then I beheld, and considered well; I saw, and received instruction.
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 'Yet a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep' —
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 So shall thy poverty come as a runner, and thy want as an armed man.
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
