Proverbs 21
1 The king's heart is in the hand of the LORD as the watercourses: He turneth it whithersoever He will.
Ang kasingkasing sa hari usa ka nagadagayday nga tubig diha sa kamot ni Yahweh; gipasimang niya kini sa bisan asa niya gusto.
2 Every way of a man is right in his own eyes; but the LORD weigheth the hearts.
Ang tagsatagsa ka pamaagi sa tawo matarong sa iyang kaugalingon nga mga mata, apan si Yahweh ang magatimbangtimbang sa mga kasingkasing.
3 To do righteousness and justice is more acceptable to the LORD than sacrifice.
Ang pagbuhat sa pagkamatarong ug pagkamakiangayon labi pang dawaton ni Yahweh kay sa halad.
4 A haughty look, and a proud heart — the tillage of the wicked is sin.
Ang mapahitas-on nga mga mata ug mapasigarbohon nga kasingkasing— ang suga sa daotan— mga sala.
5 The thoughts of the diligent tend only to plenteousness; but every one that is hasty hasteth only to want.
Ang mga laraw sa makugihon mogiya lamang ngadto sa pagkamauswagon, apan ang tagsatagsa nga nagabuhat nga madalidalion mosangko lamang sa kawalad-on.
6 The getting of treasures by a lying tongue is a vapour driven to and fro; they that seek them seek death.
Ang pagbaton ug mga bahandi pinaagi sa bakakon nga dila usa ka lumalabayng inalisngaw nga aso ug usa ka lit-ag nga makapatay.
7 The violence of the wicked shall drag them away; because they refuse to do justly.
Ang kabangis sa daotan mao ang moguyod kanila palayo, kay nagdumili man sila sa pagbuhat sa katarong.
8 The way of man is froward and strange; but as for the pure, his work is right.
Baliko ang dalan sa tawong sad-an, apan siya nga putli nagabuhat ug matarong.
9 It is better to dwell in a corner of the housetop, than in a house in common with a contentious woman.
Mas maayo pa nga mopuyo sa lawak sa ibabaw sa balay kaysa mopuyo sa balay uban ang asawa nga malalison.
10 The soul of the wicked desireth evil; his neighbour findeth no favour in his eyes.
Ang pangpagana sa daotan nangita sa pagkadaotan; walay kaluoy nga makit-an sa iyang mga silingan diha sa iyang mga mata.
11 When the scorner is punished, the thoughtless is made wise; and when the wise is instructed, he receiveth knowledge.
Sa dihang masilotan na ang matamayon, ang walay alamag mahimong maalamon, ug sa dihang pahamatngonan ang maalamon nga tawo, madugangan ang iyang kahibalo.
12 The Righteous One considereth the house of the wicked; overthrowing the wicked to their ruin.
Siya nga nagabuhat ug matarong nagabantay sa balay sa daotan; iyang ipasukamod ang daotan ngadto sa pagkagun-ob.
13 Whoso stoppeth his ears at the cry of the poor, he also shall cry himself, but shall not be answered.
Siya nga magasampong sa iyang mga igdulungog sa mga pagtuaw sa mga kabos, magatuaw usab siya, apan dili siya patalinghogan.
14 A gift in secret pacifieth anger, and a present in the bosom strong wrath.
Makapahupay sa kasuko ang gasa sa tago ug makapahupay sa hilabihan nga kaligutgot ang gasa sa tago.
15 To do justly is joy to the righteous, but ruin to the workers of iniquity.
Sa dihang mapahamtang na ang katarong, magdala kini ug kalipay ngadto sa tawo nga nagabuhat sa matarong, apan magdala kini ug kalisang sa nagabuhat ug daotan.
16 The man that strayeth out of the way of understanding shall rest in the congregation of the shades.
Siya nga nahisalaag gikan sa dalan sa panabot, magapahulay siya ngadto sa tigomanan sa mga patay.
17 He that loveth pleasure shall be a poor man; he that loveth wine and oil shall not be rich.
Bisan kinsa nga nahigugma sa kahilayan mahimo nga kabos; siya nga nahigugma sa bino ug lana dili maadunahan.
18 The wicked is a ransom for the righteous; and the faithless cometh in the stead of the upright.
Ang daotan nga tawo maoy lukat alang sa nagabuhat ug matarong, ug ang maluibon maoy lukat alang sa matinud-anon.
19 It is better to dwell in a desert land, than with a contentious and fretful woman.
Mas maayo pang magpuyo sa kamingawan kay sa uban ang babaye nga tigpasiugda ug kasamok ug hilabihan ka bagulbolan.
20 There is desirable treasure and oil in the dwelling of the wise; but a foolish man swalloweth it up.
Adunay bililhon nga bahandi ug lana sa panimalay sa manggialamon, apan usik-usikan lamang kini sa tawong buangbuang.
21 He that followeth after righteousness and mercy findeth life, prosperity, and honour.
Siya nga nagabuhat ug matarong ug manggiluluy-on— kining tawhana makakaplag ug kinabuhi, pagkamatarong, ug kadungganan.
22 A wise man scaleth the city of the mighty, and bringeth down the stronghold wherein it trusteth.
Ang tawong maalamon makakatkat sa siyudad sa mga bantogan, ug mapokan niya ang mga salipdanan nga diin ilang gisaligan.
23 Whoso keepeth his mouth and his tongue keepeth his soul from troubles.
Bisan kinsa nga magabantay sa iyang baba ug sa iyang dila magapahilayo sa iyang kaugalingon sa kasamok.
24 A proud and haughty man, scorner is his name, even he that dealeth in overbearing pride.
Ang mapahitas-on ug mapasigarbohon nga tawo— “Matamayon” ang iyang ngalan— nagabuhat uban ang mapalabilabihon nga garbo.
25 The desire of the slothful killeth him; for his hands refuse to labour.
Ang tinguha sa tapolan makapatay kaniya, kay ang iyang mga kamot nagadumili sa pagtrabaho.
26 There is that coveteth greedily all the day long; but the righteous giveth and spareth not.
Sa tibuok adlaw nagatinguha ug nagatinguha pa gayod siya, apan siya nga nagabuhat ug matarong nagahatag ug wala nagatihiktihik.
27 The sacrifice of the wicked is an abomination; how much more, when he bringeth it with the proceeds of wickedness?
Dulomtanan ang halad sa tawong daotan; mas dulomtanan pa gayod kini kung dad-on niya kini uban sa daotan nga mga tinguha.
28 A false witness shall perish; but the man that obeyeth shall speak unchallenged.
Mahanaw ang bakakon nga saksi, apan siya nga nagapatalinghog magasulti sa tanang panahon.
29 A wicked man hardeneth his face; but as for the upright, he looketh well to his way.
Ang usa ka tawong daotan magapagahi sa iyang panagway, apan ang tawong matinud-anon masaligon mahitungod sa iyang mga paagi.
30 There is no wisdom nor understanding nor counsel against the LORD.
Wala gayoy kaalam, wala gayoy panabot, ug wala gayoy tambag nga makabarog batok kang Yahweh.
31 The horse is prepared against the day of battle; but victory is of the LORD.
Giandam ang kabayo alang sa adlaw sa pagpakiggubat, apan ang kadaogan iya lamang kang Yahweh.
