Proverbs 19
1 Better is the poor that walketh in his integrity than he that is perverse in his lips and a fool at the same time.
Mas mabuti ang isang mahirap na lumalakad nang may karangalan kaysa sa isang baluktot magsalita at isang mangmang.
2 Also, that the soul be without knowledge is not good; and he that hasteth with his feet sinneth.
Gayon din, hindi mabuting magkaroon ng nais na walang karunungan at ang tumatakbo nang mabilis ay lumilihis sa landas.
3 The foolishness of man perverteth his way; and his heart fretteth against the LORD.
Pinapahamak ng kamangmangan ng tao ang kaniyang buhay, at ang puso niya ay nagagalit laban kay Yahweh.
4 Wealth addeth many friends; but as for the poor, his friend separateth himself from him.
Ang kayamanan ay nakadaragdag ng maraming kaibigan, pero ang mahirap ay hiwalay mula sa kaniyang mga kaibigan.
5 A false witness shall not be unpunished; and he that breatheth forth lies shall not escape.
Ang bulaang saksi ay hindi makakaalis ng hindi napaparusahan, at hindi makakatakas ang siyang nabubuhay sa mga kasinungalingan.
6 Many will entreat the favour of the liberal man; and every man is a friend to him that giveth gifts.
Maraming hihingi ng tulong mula sa mapagbigay na tao, at lahat ay kaibigan ng siyang nagbibigay ng mga regalo.
7 All the brethren of the poor do hate him; how much more do his friends go far from him! He that pursueth words, they turn against him.
Lahat ng mga kapatid ng mahirap ay napopoot sa kaniya; paano pa ang kaniyang mga kaibigan na lumalayo mula sa kaniya! Siya ay nananawagan sa kanila, pero sila ay naglaho na.
8 He that getteth wisdom loveth his own soul; he that keepeth understanding shall find good.
Ang nagsisikap na magkaroon ng karunungan ay nagmamahal sa kaniyang sariling buhay; ang nagpapanatili sa pang-unawa ay makatatagpo ng kabutihan.
9 A false witness shall not be unpunished; and he that breatheth forth lies shall perish.
Ang bulaang saksi ay hindi makaaalis ng hindi mapaparusahan, ngunit mapapahamak ang mga nabubuhay sa kasinungalingan.
10 Luxury is not seemly for a fool; much less for a servant to have rule over princes.
Hindi angkop para sa isang mangmang na mamuhay ng may karangyaan— lalong hindi para sa isang alipin ang mamuno sa mga prinsipe.
11 It is the discretion of a man to be slow to anger, and it is his glory to pass over a transgression.
Ang pag-iingat ay nagdudulot sa isang tao na hindi agad magalit at ang kaniyang dangal ay ang hindi pagpansin sa kasalanan.
12 The king's wrath is as the roaring of a lion; but his favour is as dew upon the grass.
Ang poot ng hari ay parang batang leon na umaatungal, pero ang kaniyang kagandahang loob ay katulad ng hamog sa mga damuhan.
13 A foolish son is the calamity of his father; and the contentions of a wife are a continual dropping.
Kasiraan sa kaniyang ama ang isang mangmang na anak at ang mapang-away na asawang babae ay tulo ng tubig na walang tigil.
14 House and riches are the inheritance of fathers; but a prudent wife is from the LORD.
Ang bahay at kayamanan ay namamana mula sa mga magulang, ngunit mula kay Yahweh ang masinop na asawang babae.
15 Slothfulness casteth into a deep sleep; and the idle soul shall suffer hunger.
Hinahagis ng katamaran ang isang tao sa mahimbing na tulog, pero magugutom ang isang tao na ayaw maghanapbuhay.
16 He that keepeth the commandment keepeth his soul; but he that despiseth His ways shall die.
Ang tumutupad ng kautusan ay nag-iingat ng kaniyang buhay, pero ang hindi pinag-iisipan ang kaniyang mga pamamaraan ay tiyak na mamamatay.
17 He that is gracious unto the poor lendeth unto the LORD; and his good deed will He repay unto him.
Ang sinumang mabait sa mahihirap ay nagpapahiram kay Yahweh, at babayaran siya ni Yahweh dahil sa kaniyang ginawa.
18 Chasten thy son, for there is hope; but set not thy heart on his destruction.
Disiplinahin mo ang iyong anak habang may pag-asa pa, at huwag mong patatagin ang iyong kagustuhan na ilagay siya sa kamatayan.
19 A man of great wrath shall suffer punishment; for if thou interpose, thou wilt add thereto.
Ang taong mainitin ang ulo ay dapat magbayad kung siya ay iyong sinagip, gagawin mo ito ulit sa pangalawang pagkakataon.
20 Hear counsel, and receive instruction, that thou mayest be wise in thy latter end.
Dinggin mo at sundin ang aking katuruan, at ikaw ay magiging marunong hanggang sa katapusan ng iyong buhay.
21 There are many devices in a man's heart; but the counsel of the LORD, that shall stand.
Marami ang mga plano sa puso ng isang tao, pero ang layunin ni Yahweh ang siyang mananaig.
22 The lust of a man is his shame; and a poor man is better than a liar.
Katapatan ang ninanais ng isang tao, at higit na mainam ang mahirap kaysa sa isang sinungaling.
23 The fear of the LORD tendeth to life; and he that hath it shall abide satisfied, he shall not be visited with evil.
Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay nagbibigay ng buhay; ang gumagawa nito ay masisiyahan at ligtas sa kapahamakan.
24 The sluggard burieth his hand in the dish, and will not so much as bring it back to his mouth.
Binabaon ng batugan ang kaniyang kamay sa pagkain; hindi man lamang niya ito maibalik pataas sa kaniyang bibig.
25 When thou smitest a scorner, the simple will become prudent; and when one that hath understanding is reproved, he will understand knowledge.
Kapag iyong pinarusahan ang isang mangungutya, matututo pati ang walang pinag-aralan; itama mo ang may pang-unawa at lalawak ang kaniyang kaalaman.
26 A son that dealeth shamefully and reproachfully will despoil his father, and chase away his mother.
Ang isang ninanakawan ang kaniyang ama at pinapalayas ang kaniyang ina ay isang anak na nagdadala ng kahihiyan at kasiraan.
27 Cease, my son, to hear the instruction that causeth to err from the words of knowledge.
Kung hindi ka na makikinig sa katuruan, aking anak, ikaw ay mapapalayo mula sa mga salita ng kaalaman.
28 An ungodly witness mocketh at right; and the mouth of the wicked devoureth iniquity.
Ang masamang saksi ay kinukutya ang katarungan, at ang bibig ng masama ay lumulunok ng malaking kasalanan.
29 Judgments are prepared for scorners, and stripes for the back of fools.
Nakahanda ang paghatol sa mga mapangutya, at paghahagupit sa likod ng mga mangmang.
