Proverbs 16
1 The preparations of the heart are man's, but the answer of the tongue is from the LORD.
Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
2 All the ways of a man are clean in his own eyes; but the LORD weigheth the spirits.
Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
3 Commit thy works unto the LORD, and thy thoughts shall be established.
Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
4 The LORD hath made every things for His own purpose, yea, even the wicked for the day of evil.
Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
5 Every one that is proud in heart is an abomination to the LORD; my hand upon it! he shall not be unpunished.
Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
6 By mercy and truth iniquity is expiated; and by the fear of the LORD men depart from evil.
Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
7 When a man's ways please the LORD, He maketh even his enemies to be at peace with him.
Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
8 Better is a little with righteousness than great revenues with injustice.
Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
9 A man's heart deviseth his way; but the LORD directeth his steps.
Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
10 A divine sentence is in the lips of the king; his mouth trespasseth not in judgment.
Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
11 A just balance and scales are the LORD'S; all the weights of the bag are His work.
Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
12 It is an abomination to kings to commit wickedness; for the throne is established by righteousness.
Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
13 Righteous lips are the delight of kings; and they love him that speaketh right.
Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
14 The wrath of a king is as messengers of death; but a wise man will pacify it.
Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
15 In the light of the king's countenance is life; and his favour is as a cloud of the latter rain.
Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
16 How much better is it to get wisdom than gold! yea, to get understanding is rather to be chosen than silver.
Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
17 The highway of the upright is to depart from evil; he that keepeth his way preserveth his soul.
Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
18 Pride goeth before destruction, and a haughty spirit before a fall.
Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
19 Better it is to be of a lowly spirit with the humble, than to divide the spoil with the proud.
Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
20 He that giveth heed unto the word shall find good; and whoso trusteth in the LORD, happy is he.
Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
21 The wise in heart is called a man of discernment; and the sweetness of the lips increaseth learning.
Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
22 Understanding is a fountain of life unto him that hath it; but folly is the chastisement of fools.
Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
23 The heart of the wise teacheth his mouth, and addeth learning to his lips.
Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
24 Pleasant words are as a honeycomb, sweet to the soul, and health to the bones.
Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
25 There is a way which seemeth right unto a man, but the end thereof are the ways of death.
Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
26 The hunger of the labouring man laboureth for him; for his mouth compelleth him.
Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
27 An ungodly man diggeth up evil, and in his lips there is as a burning fire.
Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
28 A froward man soweth strife; and a whisperer separateth familiar friends.
Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
29 A man of violence enticeth his neighbour, and leadeth him into a way that is not good.
Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
30 He that shutteth his eyes, it is to devise froward things; he that biteth his lips bringeth evil to pass.
Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
31 The hoary head is a crown of glory, it is found in the way of righteousness.
Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
32 He that is slow to anger is better than the mighty; and he that ruleth his spirit than he that taketh a city.
Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
33 The lot is cast into the lap; but the whole disposing thereof is of the LORD.
Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
