Proverbs 14
1 Every wise woman buildeth her house; but the foolish plucketh it down with her hands.
Ang tagsatagsa ka manggialamon nga babaye magatukod sa iyang balay; Apan ang buangbuang magaguba niana uban sa iyang mga kamot.
2 He that walketh in his uprightness feareth the LORD; but he that is perverse in his ways despiseth Him.
Kadtong nagalakat sa iyang pagkatul-id nahadlok kang Jehova; Apan kadtong sukwahi sa iyang dalan nagatamay kaniya.
3 In the mouth of the foolish is a rod of pride; but the lips of the wise shall preserve them.
Diha sa baba sa buangbuang mao ang usa ka bunal alang sa iyang pagkamapahitas-on; Apan ang mga ngabil sa manggialamon magabantay kanila.
4 Where no oxen are, the crib is clean; but much increase is by the strength of the ox.
Sa dapit diin walay mga vaca, ang pasungan mahinlo; Apan ang dakung abut pinaagi sa kusog sa vaca.
5 A faithful witness will not lie; but a false witness breatheth forth lies.
Ang usa ka matinumanon nga saksi dili mobakak; Apan ang bakakon nga saksi magapamulong ug mga bakak.
6 A scorner seeketh wisdom, and findeth it not; but knowledge is easy unto him that hath discernment.
Ang usa ka mayubiton magapangita sa kaalam ug dilimakakaplag niini; Apan ang kahibalo masayon alang kaniya nga may salabutan.
7 Go from the presence of a foolish man, for thou wilt not perceive the lips of knowledge.
Lakaw ngadto sa atubangan sa usa ka tawong buangbuang, Ug ikaw dili makakaplag diha kaniya sa mga ngabil sa kahibalo.
8 The wisdom of the prudent is to look well to his way; but the folly of fools is deceit.
Ang kaalam sa buotan mao ang pagsabut sa iyang dalan; Apan ang binuang sa mga buangbuang mao ang paglimbong.
9 Amends pleadeth for fools; but among the upright there is good will.
Ang mga buang magatiaw-tiaw lamang sa halad-tungod-sa-sala; Apan sa taliwala sa mga matarung adunay maayong kabubut-on.
10 The heart knoweth its own bitterness; and with its joy no stranger can intermeddle.
Ang kasingkasing mahibalo sa iyang kaugalingong kapaitan; Ug walay usa ka dumuloong nga moambit sa kalipay niini.
11 The house of the wicked shall be overthrown; but the tent of the upright shall flourish.
Ang balay sa tawong dautan pagagun-obon; Apan ang balong-balong sa matarung pagapauswagon.
12 There is a way which seemeth right unto a man, but the end thereof are the ways of death.
Adunay usa ka dalan nga daw matarung alang sa usa ka tawo; Apan ang katapusan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.
13 Even in laughter the heart acheth; and the end of mirth is heaviness.
Bisan diha sa pagkatawa ang kasingkasing magamasulub-on; Ug ang katapusan sa kalipay mao ang kagul-anan.
14 The dissembler in heart shall have his fill from his own ways; and a good man shall be satisfied from himself.
Ang nagabalik sa pagpakasala sa kasingkasing pagapun-on uban sa iyang kaugalingong mga paagi; Ug ang usa ka maayong tawo matagbaw gikan sa iyang kaugalingon.
15 The thoughtless believeth every word; but the prudent man looketh well to his going.
Ang walay-pagtagad motoo sa tagsatagsa ka pulong; Apan ang mabinantayon nga tawo magatan-aw pag-ayo sa iyang paglakaw.
16 A wise man feareth, and departeth from evil; but the fool behaveth overbearingly, and is confident.
Ang usa ka tawong manggialamon mahadlok, ug magapahilayo gikan sa dautan; Apan ang buang mapangahason sa iyang kaugalingon nga may pagdaut ug siya masaligon.
17 He that is soon angry dealeth foolishly; and a man of wicked devices is hated.
Siya nga dili masuko magahimo sa kabuangan; Ug ang usa ka tawo nga dautan ug mga paagi ginadumtan.
18 The thoughtless come into possession of folly; but the prudent are crowned with knowledge.
Ang walay-pagtagad makapanunod sa binuang; Apan ang mga buotan pagapurongpurongan sa kahibalo.
19 The evil bow before the good, and the wicked at the gates of the righteous.
Ang tawong dautan moyukbo sa atubangan sa maayo; Ug ang dautan, diha sa mga ganghaan sa matarung.
20 The poor is hated even of his own neighbour; but the rich hath many friends.
Ang kabus ginadumtan bisan sa iyang kaugalingong silingan; Apan ang dato may daghang mga higala.
21 He that despiseth his neighbour sinneth; but he that is gracious unto the humble, happy is he.
Kadtong nagatamay sa iyang isigkatawo nagapakasala; Apan kadtong may kalooy sa ka bus, malipayon siya.
22 Shall they not go astray that devise evil? But mercy and truth shall be for them that devise good.
Wala ba mangasayup kadtong nagamugna ug dautan? Apan ang puangod ug kamatuoran anaa kanila nga nagamugna ug maayo.
23 In all labour there is profit; but the talk of the lips tendeth only to penury.
Diha sa tanang buhat adunay bunga; Apan ang sulti sa mga ngabil nagapadulong lamang ngadto sa kawalad-on nga tuman.
24 The crown of the wise is their riches; but the folly of fools remaineth folly.
Ang purongpurong sa mga manggialamon mao ang ilang mga bahandi; Apan ang binuang sa mga buang mao lamang ang kabuangan.
25 A true witness delivereth souls; but he that breatheth forth lies is all deceit.
Ang matuod nga saksi nagaluwas ug mga kalag; Apan kadtong nagapamulong sa kabakakan nagalimbong.
26 In the fear of the LORD a man hath strong confidence; and his children shall have a place of refuge.
Diha sa pagkahadlok kang Jehova mao ang malig-on nga pagsalig; Ug ang iyang mga anak adunay usa ka dapit nga dalangpanan.
27 The fear of the LORD is a fountain of life, to depart from the snares of death.
Ang pagkahadlok kang Jehova maoy usa ka tuburan sa kinabuhi, Aron nga ang tawo makalikay gikan sa mga lit-ag sa kamatayon.
28 In the multitude of people is the king's glory; but in the want of people is the ruin of the prince.
Diha sa panon sa katawohan anaa ang himaya sa hari; Apan diha sa kawalad-on sa katawohan anaa ang kalaglagan sa principe.
29 He that is slow to anger is of great understanding; but he that is hasty of spirit exalteth folly.
Kadtong mahinay nga masuko may dakung salabutan; Apan kadtong madali-dalion sa espiritu nagabayaw sa kabuangan.
30 A tranquil heart is the life of the flesh; but envy is the rottenness of the bones.
Ang usa ka malinawong kasingkasing maoy kinabuhi sa unod; Apan ang kasina mao ang pagkadunot sa kabukogan.
31 He that oppresseth the poor blasphemeth his Maker; but he that is gracious unto the needy honoureth Him.
Kadtong nagadagmal sa kabus nagatamay sa iyang Magbubuhat; Apan kadtong may kalooy sa hangul nagatahud kaniya,
32 The wicked is thrust down in his misfortune; but the righteous, even when he is brought to death, hath hope.
Ang dautan giunlod ngadto sa kahiladman tungod sa iyang buhat nga dautan; Apan ang matarung may usa ka dalangpanan sa iyang kamatayon.
33 In the heart of him that hath discernment wisdom resteth; but in the inward part of fools it maketh itself known.
Ang kaalam magapuyo diha sa kasingkasing niadtong may salabutan; Apan kadtong anaa sa sulod sa mga buang mapadayag sa iyang kaugalingon.
34 Righteousness exalteth a nation; but sin is a reproach to any people.
Ang pagkamatarung nagabayaw sa usa ka nasud; Apan ang sala maoy usa ka kaulawan sa bisan unsang katawohan.
35 The king's favour is toward a servant that dealeth wisely; but his wrath striketh him that dealeth shamefully.
Ang kalooy sa hari anaa sa usa ka sulogoon nga nagabuhat sa pagkamaalamon; Apan ang iyang kaligutgut anaa batok niadtong nagapakaulaw.
