Proverbs 1
1 The Parables of Salomon the sonne of Dauid King of Israel,
Ang mga panultihon ni Solomon nga anak ni David, ang hari sa Israel.
2 To knowe wisdome, and instruction, to vnderstand ye wordes of knowledge,
Kini nga mga panultihon motudlo ug kaalam ug pagpanudlo, aron pagtudlo sa mga pulong sa panabot,
3 To receiue instruction to do wisely, by iustice and iudgement and equitie,
aron makadawat ka sa pagbadlong aron mabuhi pinaagi sa pagbuhat sa insakto, matarong, ug may kaangayan.
4 To giue vnto the simple, sharpenesse of wit, and to the childe knowledge and discretion.
Kini nga mga panultihon mohatag usab ug kaalam niadtong walay alamag, ug mohatag sa kahibalo ug sa pagkamabinantayon alang sa kabatan-onan.
5 A wise man shall heare and increase in learning, and a man of vnderstanding shall attayne vnto wise counsels,
Papaminawa ang maalamon nga mga tawo ug padugangi ang ilang panabot, ug pakuhaa ug kaalam ang mga tawong may salabotan,
6 To vnderstand a parable, and the interpretation, the wordes of ye wise, and their darke sayings.
aron sa pagsabot sa mga panultihon, mga gipanulti, ug mga pulong sa maalamon nga mga tawo ug sa ilang mga tanghaga.
7 The feare of the Lord is the beginning of knowledge: but fooles despise wisedome and instruction.
Ang kahadlok kang Yahweh maoy sinugdanan sa kahibalo, ginasalikway sa buangbuang ang kaalam ug pagpanton.
8 My sonne, heare thy fathers instruction, and forsake not thy mothers teaching.
Akong anak, paminawa ang pagtudlo sa imong amahan ug ayaw isalikway ang mga balaod sa imong inahan;
9 For they shalbe a comely ornament vnto thine head, and as chaines for thy necke.
mahimo sila nga matahom nga purongpurong sa imong ulo ug mga kwentas diha sa imong liog.
10 My sonne, if sinners doe intise thee, consent thou not.
Akong anak, kung ang makasasala modani kanimo ngadto sa ilang sala, pagdumili sa pagsunod kanila.
11 If they say, Come with vs, we will lay waite for blood, and lie priuilie for the innocent without a cause:
Kung moingon sila, “Uban kanamo, maghulat kita aron mopatay, magtago kita ug atakihon ang mga walay sala nga tawo sa walay hinungdan.
12 We wil swallow them vp aliue like a graue euen whole, as those that goe downe into the pit: (Sheol h7585)
Lamyon nato sila nga buhi, sama sa Sheol nga kuhaon kadtong mga himsog, ug himoon silang sama niadtong mga nahulog sa bangag. (Sheol h7585)
13 We shall finde all precious riches, and fill our houses with spoyle:
Pangitaon nato ang tanang matang sa mga butang nga bililhon; pun-on nato ang atong mga balay sa atong mga kinawat gikan sa uban.
14 Cast in thy lot among vs: we will all haue one purse:
Pagripa uban kanamo; hiusahon ta ang atong sudlanan.”
15 My sonne, walke not thou in the way with them: refraine thy foote from their path.
Akong anak, ayaw paglakaw sa dalan kuyog kanila; ayaw itugot nga motunob ang imong tiil sa ilang gilaktan;
16 For their feete runne to euill, and make haste to shed blood.
ang ilang mga tiil magdagan sa daotan ug nagdali sila aron sa pagpaawas ug dugo.
17 Certainely as without cause the net is spred before the eyes of all that hath wing:
Tungod kay walay pulos ang pagbukhad sa pukot aron sa panglit-ag sa langgam samtang nagatan-aw ang langgam.
18 So they lay waite for blood and lie priuily for their liues.
Kining mga tawhana naghulat aron sa pagpatay sa ilang kaugalingon— nag-andam sila ug lit-ag alang sa ilang mga kaugalingon.
19 Such are the wayes of euery one that is greedy of gaine: he would take away the life of the owners thereof.
Mao usab ang mga pamaagi sa tanan nga nakaangkon sa bahandi pinaagi sa pagpanglupig; ang naangkon sa dili makataronganon molaglag sa mga kinabuhi niadtong nagkupot niini.
20 Wisdome cryeth without: she vttereth her voyce in the streetes.
Ang kaalam nagsinggit sa kadalanan, gipatugbaw niya ang iyang tingog sa dapit nga daghang mga tawo;
21 She calleth in the hye streete, among the prease in the entrings of the gates, and vttereth her wordes in the citie, saying,
diha sa ulohan sa masaba nga kadalanan, misinggit siya, diha sa agianan sa ganghaan sa siyudad misulti siya.
22 O ye foolish, howe long will ye loue foolishnes? and the scornefull take their pleasure in scorning, and the fooles hate knowledge?
“Hangtod kanus-a, kamong walay alamag nga mga tawo, buot ba kamo nga magpakawalay alamag? Hangtod kanus-a ba, kamong mga mabugalbugalon, mahimuot ba kamo sa pagkamabugalbugalon, ug hangtod kanus-a ba kamo, kamong mga buangbuang, magdumot sa kahibalo?
23 (Turne you at my correction: loe, I will powre out my mind vnto you, and make you vnderstand my wordes)
Patalinghogi ang akong pagbadlong; akong ibubo ang akong mga gihinahuna alang kaninyo; akong ipahibalo kaninyo ang akong mga pulong.
24 Because I haue called, and ye refused: I haue stretched out mine hand, and none woulde regarde.
Nagtawag ako, ug nagdumili kamo sa pagpaminaw; gitunol ko ang akong kamot, apan walay usa nga nanumbaling.
25 But ye haue despised all my counsell, and would none of my correction.
Apan wala kamo nagpakabana sa tanan kong pagbadlong kaninyo ug wala nagpanumbaling sa akong mga pagpaglong.
26 I will also laugh at your destruction, and mocke, when your feare commeth.
Kataw-an ko ang inyong kalisdanan, bugalbugalan ko kamo kung moabot ang mga makalilisang—
27 Whe your feare cometh like sudden desolation, and your destruction shall come like a whirle wind: whe affliction and anguish shall come vpon you,
sa dihang mohasmag kaninyo ang inyong gikahadlokan nga sama sa unos ug ang katalagman mobanlas kaninyo sama sa alimpulos, sa diha nga ang kalisod ug ang kasakit modangat kaninyo.
28 Then shall they call vpon me, but I will not answere: they shall seeke me early, but they shall not finde me,
Unya mosangpit sila kanako, ug dili ko sila pagatubagon; magtinguha gayod sila sa pagtawag kanako, apan dili nila ako mahikaplagan.
29 Because they hated knowledge, and did not chuse the feare of the Lord.
Tungod kay nagdumot sila sa kahibalo ug wala pilia ang pagkahadlok kang Yahweh,
30 They would none of my counsell, but despised all my correction.
wala sila magtuman sa akong mga gitudlo, ug gisalikway nila ang tanan kung mga pagbadlong.
31 Therefore shall they eate of ye fruite of their owne way, and be filled with their owne deuises.
Magakaon sila sa bunga sa ilang mga paagi, ug uban sa bunga sa ilang mga laraw mapuno sila.
32 For ease slaieth the foolish, and the prosperitie of fooles destroyeth them.
Kay ang yano mangamatay sa dihang motalikod sila, ug ang kawalay pagpakabana sa mga buangbuang mopukan kanila.
33 But he that obeyeth me, shall dwell safely, and be quiet from feare of euill.
Apan si bisan kinsa kadtong maminaw kanako magauyo nga luwas ug makapahulay nga walay kahadlok sa katalagman.”
