Proverbs 24
1 Be not thou enuious against euill men, neither desire to be with them.
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 For their heart imagineth destruction, and their lippes speake mischiefe.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 Through wisdome is an house builded, and with vnderstanding it is established.
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 And by knowledge shall the chambers bee filled with all precious, and pleasant riches.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 A wise man is strong: for a man of vnderstanding encreaseth his strength.
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 For with counsel thou shalt enterprise thy warre, and in the multitude of them that can giue counsell, is health.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Wisdome is hie to a foole: therefore he can not open his mouth in the gate.
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 Hee that imagineth to doe euill, men shall call him an autour of wickednes.
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 The wicked thought of a foole is sinne, and the scorner is an abomination vnto men.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 If thou bee faint in the day of aduersitie, thy strength is small.
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 Deliuer them that are drawen to death: wilt thou not preserue them that are led to be slaine?
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 If thou say, Beholde, we knew not of it: he that pondereth the heartes, doeth not hee vnderstand it? and hee that keepeth thy soule, knoweth he it not? will not he also recompense euery man according to his workes?
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 My sonne, eate hony, for it is good, and the hony combe, for it is sweete vnto thy mouth.
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 So shall the knowledge of wisdome be vnto thy soule, if thou finde it, and there shall be an ende, and thine hope shall not be cut off.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Laye no waite, O wicked man, against the house of the righteous, and spoyle not his resting place.
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For a iust man falleth seuen times, and riseth againe: but the wicked fall into mischiefe.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 Bee thou not glad when thine enemie falleth, and let not thine heart reioyce when hee stumbleth,
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 Least the Lord see it, and it displease him, and he turne his wrath from him.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Fret not thy selfe because of the malicious, neither be enuious at the wicked.
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 For there shall bee none ende of plagues to the euill man: the light of the wicked shall bee put out.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 My sonne feare the Lord, and the King, and meddle not with them that are sedicious.
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 For their destruction shall rise suddenly, and who knoweth the ruine of them both?
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 ALSO THESE THINGS PERTEINE TO THE WISE, It is not good to haue respect of any person in iudgement.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 He that saith to the wicked, Thou art righteous, him shall the people curse, and the multitude shall abhorre him.
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 But to them that rebuke him, shall be pleasure, and vpon them shall come the blessing of goodnesse.
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 They shall kisse the lippes of him that answereth vpright wordes.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Prepare thy worke without, and make readie thy thinges in the fielde, and after, builde thine house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Be not a witnes against thy neighbour without cause: for wilt thou deceiue with thy lippes?
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Say not, I wil doe to him, as he hath done to mee, I will recompence euery man according to his worke.
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 I passed by the fielde of the slouthfull, and by the vineyarde of the man destitute of vnderstanding.
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 And lo, it was al growen ouer with thornes, and nettles had couered the face thereof, and the stone wall thereof was broken downe.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 Then I behelde, and I considered it well: I looked vpon it, and receiued instruction.
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 Yet a litle sleepe, a litle slumber, a litle folding of the handes to sleepe.
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 So thy pouertie commeth as one that traueileth by the way, and thy necessitie like an armed man.
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
